چالش‌های فناوری اطلاعات، الکترونیک و مخابرات در تیررس دانشگاهیان

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ نظام پایش آزاد(پژوهش‌ اثرگذار یکپارچه شبکه‌‌ای) آذر ۹۷ به‌منظور هدفمند کردن پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی برای حل مسئله و چالش‌های موجود کشور در حوزه‌های مختلف شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بر پایه یک برنامه و منظومه پژوهشی یکپارچه و منسجم و با استفاده از موجودیت دانشگاه آزاد اسلامی و ظرفیت اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایجاد و رونمایی شد.

طراحی یک برنامه جامع و منسجم برای راهبری و هدایت ظرفیت‌های پژوهشی دانشگاه به سمت حل مسائل و رفع نیاز‌های جامعه، ساخت درخت دانش در حوزه‌های مسائل پیچیده کشور، بهره‌گیری از توانمندی اعضای هیئت علمی و دانشجویان در رشته‌های متنوع مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه و ایجاد شبکه‌های پژوهشی بین‌رشته‌ای با حضور پژوهشگران علوم مختلف و ایجاد تعامل و ارتباط سیستماتیک میان آن‌ها با تمام کنشگران، ذی‌نفعان و ذی‌ربطان مسائل ملی در قالب برنامه‌ها و پروژه‌های علمی مشترک از دیگر اهداف نظام پایش آزاد است.

با توجه به استقرار سایت‌های صنعتی مرتبط در شهر شیراز و استان فارس و ظرفیت بالای علمی در این استان، دی‌ ۱۳۹۸ دانشگاه آزاد اسلامی شیراز به‌عنوان واحد پیشرو در طراحی و تدوین برنامه علمی «فناوری سامانه‌های اطلاعاتی، مخابراتی و الکترونیکی» (ساما) طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شد.

با استقرار دبیرخانه علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس به ریاست محمدرضا قائدی و سپس محمد شعبانی و تعیین حامد آگاهی به‌عنوان مجری این برنامه علمی، تیمی متبحر از اعضای هیئت علمی در قالب چهار شورای دانشی مشتمل بر ۲۵ عضو هیئت علمی از ۹ استان کشور در رشته‌های مختلف، تشکیل و فاز مطالعاتی برنامه آغاز شد.

در این راستا، برخی اسناد بالادستی کشور از جمله «سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری»، «سند چشم‌انداز بیست ساله جمهورى اسلامى ایران»، «قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «نقشه جامع علمی کشور»، «سند سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور»، «سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور»، «سال‌نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، «سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران»، «سند الزامات حاکم بر اینترنت اشیاء در شبکه ملی اطلاعات»، «سند جامع توسعه هوافضای کشور»، «سند الزامات ثبت تجهیزات پزشکی تولید داخل»، «سند ملی توسعه فناوری لیزر، فوتونیک و ساختار‌های میکرونی» مورد توجه قرار گرفتند.

** گردآوری نیاز‌های روز و آینده صنعت و جامعه

در این برنامه علمی طرح پایش، تلاش شد نیاز‌های روز و آتی صنعت و جامعه، نقشه راه و برنامه‌های علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و قطب‌های فناوری سرآمد جهانی و نظر استادان برجسته دانشگاهی و متخصصان صنعتی داخلی در احصا و گردآوری چالش‌های مرتبط لحاظ شود، از این رو، هشت چالش بنیادین منطبق بر خط مشی اسناد بالادستی و خواسته‌ها و داشته‌های علمی و صنعتی با رویکرد واقع‌بینانه شرایط کشور مورد توجه قرار گرفت و اهداف غایی و عینی در کنار راهبرد‌های مؤثر برای دستیابی به این اهداف، تدوین و به کمیته ارزیابی دبیرخانه مرکزی پایش دانشگاه آزاد در سازمان مرکزی ارسال شد.

براساس جلسات متعدد در کمیته ارزیابی و نظارت دبیرخانه مرکزی، چالش‌ها ارزیابی، بررسی و پس از اعمال اصلاحات مورد نظر کمیته تأیید شد. تدوین مجموعه نظام موضوعات برنامه علمی «ساما» اکنون در برنامه کاری دبیرخانه علمی دانشگاه آزاد استان فارس، کمیته علمی و شورا‌های دانشی قرار دارد. در این راستا تاکنون نظام موضوعات پنج چالش نخست مشتمل بر ۲۱۶۵ زمینه پژوهشی بارگذاری شده و مورد استفاده استادان و دانشجویان سراسر کشور از بیش از ۷۰ رشته دانشگاهی مختلف قرار گرفته و مابقی نیز در دست طراحی یا ارزیابی است.

این پنج چالش «توسعه‌نیافتگی زیست‌بوم اینترنت اشیاء در کشور»، «ضعف در توسعه کاربرد‌ها و فناوری سنجش از دور»، «ضعف در توسعه و بهره‌گیری از فناوری پردازش سیگنال»، «اختلال در عملکرد سیستم‌های الکترونیکی و مخابراتی ناشی از تداخل و تشعشعات الکترومغناطیسی»، «توسعه‌نیافتگی مدیریت داده و هوش مصنوعی»، «توسعه‌نیافتگی سیستم‌های مکاترونیکی در کاربرد‌های عمومی و صنعتی»، «توسعه‌نیافتگی مدارها، افزاره‌ها و ساختار‌های الکترونیکی در فناوری میکرو و نانو» و «ضعف امنیت شبکه‌های مخابراتی» هستند.

تا آخرین روز سال ۱۴۰۱ تعداد پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری تخصصی اخذشده از زمینه‌های پژوهشی برنامه علمی «ساما»(فناوری سامانه‌های اطلاعاتی، مخابراتی و الکترونیکی) به ترتیب ۸۸۶ و ۱۱۹ (در مجموع ۱۰۰۵ مورد) و تعداد استادان درخواست کننده ۱۰۰۱ بوده است.

مهم‌ترین فعالیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز در سال‌های ۱۳۹۸-۱۴۰۱ در راستای برنامه علمی ساما و دبیرخانه علمی استان فارس شامل راه‌اندازی سرای نوآوری «فناوری‌های برق، ارتباطات و اطلاعات»، راه‌اندازی مجله «تحلیل مدارها، داده‌ها و سامانه‌ها» (در مرحله اخذ مجوز)، مشارکت در برگزاری رویداد ملی ملاصدرا صاشیراز، برگزاری سمینار‌ها و وبینار‌های عمومی و تخصصی مرتبط همراه با معرفی نظام پایش آزاد، ایجاد صفحه پایش آزاد در سایت واحد شیراز (بارگذاری شده از آبان ۱۴۰۰) است.

** برنامه‌های سال ۱۴۰۲ برنامه علمی «ساما»

اخذ چالش‌ها و احصا و گردآوری چالش‌های مرتبط با سازمان‌ها و نهاد‌های هم‌راستا با برنامه علمی ساما براساس اسناد بالادستی و نیاز‌های کشور با همکاری شبکه متخصصان کل کشور، احصا و بارگذاری زمینه‌های پژوهشی جدید در سامانه پژوهشیار و به‌روزرسانی آن‌ها، حمایت‌های مادی و معنوی توسط سازمان‌ها و نهاد‌ها از پایان‌نامه‌های دانشجویی مرتبط با موضوعات برنامه علمی ساما، اخذ قرارداد‌ها و تفاهم‌نامه‌ها با سازمان‌ها و نهاد‌های مرتبط با برنامه علمی ساما به‌منظور اخذ طرح‌های پژوهشی از برنامه‌های سال ۱۴۰۲ برنامه علمی ساما خواهد بود.

تشکیل جلسات هم‌اندیشی با رؤسا، معاونان، مدیران پژوهشی و مدیران گروه، دانشجویان به‌منظور آشنایی با نظام پایش و تبیین اهداف نظام پایش و آشنایی با فرآیند تطابق/عدم تطابق و تطابق نهایی/عدم تطابق نهایی، تشکیل جلسات مستمر با رؤسا و اعضای شورا‌های دانشی به‌منظور آشنایی با نقطه‌نظرات آن‌ها و آشنایی آن‌ها با آخرین بخشنامه‌های پایش و آشنایی با فرآیند تطابق/عدم تطابق اولیه و نهایی، تشکیل شبکه بین‌رشته‌ای از استادان و متخصصین مرتبط با برنامه علمی ساما برای حل مسائل مرتبط با چالش‌ها، تشکیل هسته‌های پژوهشی تخصصی با محور دانشجویان تحصیلات تکمیلی و برگزاری وبینار‌های معرفی تخصصی برای استادان و دانشجویان با رشته‌های مرتبط و متخصصین فعال در حوزه صنایع از دیگر برنامه‌های سال ۱۴۰۲ ساما است.

تشکیل انجمن‌های علمی دانشجویی مرتبط با برنامه علمی ساما با همکاری باشگاه پژوهشگران جوان، دریافت گزارش موضوعی و تفکیکی از سامانه پژوهشیار به‌منظور بررسی نرخ رشد علاقه‌مندی استادان در اخذ زمینه‌های پژوهشی، تحلیل گزارش‌ها و احصای راه کنش‌های ارتقای قابلیت‌های علمی و پژوهشی اعضای هیئت علمی، دریافت گزارش موضوعی و تفکیکی از سامانه پژوهشیار به‌منظور بررسی نرخ رشد واحد‌های دانشگاهی در اخذ زمینه‌های پژوهشی و دریافت گزارش از سامانه پژوهشیار به‌منظور بررسی آمار زمینه‌های پژوهشی اخذ شده توسط دانشجویان نیز دیگر برنامه‌های ساما در سال جدید است.

برنامه علمی ساما، بررسی کیفیت و کارآمدی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های اخذشده در حل چالش‌های مرتبط، چاپ مقالات در راستای چالش‌ها و اهداف برنامه علمی ساما، برگزاری همایش‌های علمی ویژه دانشجویان با همکاری انجمن‌های علمی، برگزاری همایش‌های علمی ویژه نهاد‌ها و سازمان‌های مرتبط با برنامه علمی ساما با همکاری پژوهش و نهاد مربوطه و برگزاری مسابقات و رویداد‌های مرتبط با برنامه علمی ساما با همکاری انجمن‌های علمی و باشگاه پژوهشگران جوان و مراکز رشد را نیز در سال ۱۴۰۲ مد نظر دارد.