دکتر طهرانچی: برنامه اول دانشگاه آزاد اسلامی برای سال ۱۴۰۲ گفتمان تحول است

به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، دیدار نوروزی رئیس و اعضای هیأت رئیسه دانشگاه آزاد اسلامی با کارکنان و مدیران سازمان مرکزی و رؤسای واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران صبح امروز همزمان با نخستین روز کاری سال ۱۴۰۲ در سالن شهیدمطهری برگزار شد.

دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست، با تبریک بهار طبیعت و تقارن آن با بهار معنویت و همچنین ولادت امام حسن مجتبی (ع)، گفت: ان‌شاءالله بتوانیم در این ایام مبارک و شب‌های قدر، عمر بابرکت و سرمایه‌های معنوی از محضر حضرت صاحب زمان (عج) داشته باشیم.

دکتر طهرانچی با ارائه سخنرانی با موضوع «تحول؛ از دانایی فردی تا توانایی اجتماعی»، به دعای لحظه تحویل سال اشاره کرد و افزود: در متن این دعای نیک، به چند نکته اشاره می‌شود که دال مرکزی آن تحول است و  همانطور که طبیعت در آغاز بهار متحول می‌شود، ما نیز همواره باید مسیر تحول را طی کنیم. مقام معظم رهبری طی چند سال اخیر نامگذاری سال‌ها را به نام‌های اقتصادی اختصاص داده‌اند. درست است که مدیران در عمل باید گره‌های اقتصادی را بگشایند، اما این کار نیازمند مدل‌های نظری است که دانشمندان باید تولید کنند.

وی با طرح این پرسش که آیا صرفاً خلق دانایی کافی است، اظهار داشت: خلق دانایی به تنهایی کافی نیست بلکه باید به توانایی اجتماعی ختم شود. کشوری که دانشگاه آن نتواند مبدل دانایی فردی به توانایی اجتماعی باشد، گرفتار خواهد شد. این شعر زیبای فردوسی که «توانا بود هرکه دانا بود» امروز مطالبه جدی اجتماع است که چگونه این دانایی می‌خواهد منجر به توانایی شود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه مبنای تحول دارایی معنوی ماست، گفت: خداوند در آیه ۱۱۳ سوره نساء به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید «اگر فضل و رحمت خدا شامل حال تو نبود، گروهى از آنان تصمیم داشتند تو را گمراه کنند، اما جز خودشان را گمراه نمى‌کنند و هیچ‌گونه زیانى به تو نمى‌رسانند و خداوند، کتاب و حکمت بر تو نازل کرد و آنچه را نمى‌دانستى، به تو آموخت و فضل خدا بر تو (همواره) بزرگ بوده است.» پس رکن بحث، کتاب و حکمت است که تعلیم‌پذیر است و پیامبران آمدند تا این سه‌گانه هدایت را پس از تزکیه، به مردم تعلیم دهند.

دکتر طهرانچی ادامه داد: مقام معظم رهبری همیشه در آغاز سال رهنمود‌های بسیار مهمی دارند و رهنمود مهمی که امسال بر آن تأکید کردند، این بود که باید تحول و تغییرات را با افکارعمومی به اشتراک گذاشت: «مسائل اساسی باید با افکار عمومی مطرح بشود، افکار عمومی با نیاز‌های اساسی آشنا بشوند؛ [این‌گونه]اندیشه‌ها فعال خواهد شد. اندیشه‌های نو، جوان‌های صاحب فکر درباره مسائل مهمی که با افکار عمومی مطرح می‌شود، فعال می‌شوند، آن را به نصاب لازم می‌رسانند». دانشگاه آزاد اسلامی سند تحول و تعالی دارد، اما باید با خانواده دانشگاه و دانشجویان بسیار از تحول و تعالی سخن بگوییم.

وی افزود: سؤال این است که چرا تحول از اهمیت برخوردار است؟ اگر تحول نباشد، چه نکته‌ای اتفاق می‌افتد؟ باید جوانان صاحب فکر و خانواده بزرگ دانشگاه با ما همراه باشند. پس گفتمان تحول بخشی از برنامه امسال ماست؛ گفتگو با بدنه، خانواده دانشگاه و دانشجویان و... باید گفتمان تحول را از روی کاغذ به متن حرکتی درآورده و به فعل تبدیل کنیم و مطالبه تحول را در جوانان و حتی در مدارس سما به عنوان یک برنامه مدنظر قرار دهیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری ابتدای سال جدید در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی درخصوص مسئله تحول فرمودند «من حالا امروز این مسئله را مطرح می‌کنم و بعضی از زوایای این مسئله را بحث می‌کنم، [منتها]ادامه بحث و دنباله بحث به عهده شما است؛ به عهده شما جوان‌ها است، به عهده شما صاحبان فکر است، به عهده شما دانشجویان و دانشگاهیان است؛ باید بنشینید بحث کنید».

وی با بیان اینکه برنامه اول دانشگاه آزاد اسلامی برای سال ۱۴۰۲ گفتمان تحول به عنوان یک گفتمان نجات‌بخش است، تأکید کرد: همانطور که دشمن تغییر در ارکان فکری مردم را هدف قرار داده است، ما تغییر را باید با تحول پاسخ دهیم چرا که تغییر را نمی‌توان با سکون پاسخ داد. دشمن می‌خواهد رفتار اجتماعی و سبک زندگی ما تغییر کند و سرمایه سنگینی برای آن گذاشته است به طوری که به راحتی یک خطای کوچک در یک شهرستان را ضریب رسانه‌ای می‌دهد و به متن اجتماع می‌آورد چرا که می‌خواهد تغییرات خود را به مردم دیکته کند؛ بنابراین تغییر را باید با تحول پاسخ گفت و ما باید به دنبال تحول باشیم.

دکتر طهرانچی با اشاره به اینکه برنامه دانشگاه آزاد اسلامی برای تحول، تبدیل دانشگاه مدرک‌پرداز به دانشگاه جامعه‌پرداز و تمدن‌ساز است، گفت: تمرکز صرف بر h-index و مقالات و بازار فرعی که برای مقاله‌پردازی به وجود آمده، نوعی مدرک‌پردازی است. البته این سخن، نقد مقاله نیست بلکه ضریب دادن به  این حوزه اشکال است. در دانشگاهی که استاد آن به دنبال استاد شدن باشد و نه استاد بودن، دانشجوی آن هم به دنبال دکتر شدن خواهد بود و نه دکتر بودن. اما این مسیر چگونه می‌تواند رخ دهد؟ رابطه ارتقای اعضای هیأت علمی با ارتقای توانایی کشور کجاست؟

وی ادامه داد: دانشگاه آزاد اسلامی طی دو سال گذشته به اندازه ۱۷ سال ارتقای اعضای هیأت علمی داشته است. پس به اندازه ۱۷ سال دانشگاه باید ارتقا پیدا کند و به همین میزان باید جامعه توانمند شده باشد. واقعیت این است که باید «دانایی فردی به دانایی سازمانی»، «دانایی سازمانی به توانایی سازمانی» و «توانایی سازمانی به توانایی اجتماعی» ختم شود. سؤال اصلی این است که آیا دانشگاه آزاد اسلامی برای این سیر دانایی فردی به توانایی اجتماعی برنامه دارد؟ بله. برنامه ما همان برنامه تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی است که در آن «دانشجو و استاد» دارای یک محور به عنوان پرورشگر قوه عاقله و توسعه دهنده فضای انقلابی، «استاد و دانشگاه» دارای محور دانشگاه کارآمد و پایدار و «دانشگاه و جامعه» دارای محور دانشگاه سرآمد و پاسخگو است.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: هرکدام از محور‌های یادشده دارای بسته‌هایی است که باید به آن ملزم باشیم. اجرای این بسته‌ها در ابتدا منجر به انتقال دانایی و توانمند شدن دانشجویان و در ادامه، دانا و توانمند شدن دانشگاه و درنهایت دانا و توانمند شدن جامعه خواهد شد. پس سه محور برنامه تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، سه محور اساسی است و ۱۰ بسته  با عنایت انتخاب شده است.

دکتر طهرانچی به ۵ رویکرد و چرخش تحول‌آفرین در برنامه تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کرد و گفت: این رویکرد‌ها  و تحولات مربوط به نظام‌های آموزش، پژوهش و فناوری، فرهنگی تربیتی، اقتصاد و مدیریت است.

وی خاطرنشان کرد: در سند تحول و تعالی دانشگاه و در حوزه تحول در نظام فرهنگی تربیتی بر «چرخش تحول‌آفرین از ناکارآمدی فرهنگی و تربیتی به اجتماع تربیتی، فرهنگی و هویتی ارزش‌مدار، درون‌‎زا، پویا و مقوم وحدت علمی با تکیه بر نقش اقطاب اثرگذار مانند معلم، استاد، مدیریت، خانواده و محیط‌های رفاقتی جامعه» تأکید شده که خاص اساتید نیست و خانواده دانشگاه، کارمندان، اساتید و فضای دانشگاه در آن مهم هستند. پس دانشگاه باید سازمان فرهنگی توانمند شود.  

دکتر طهرانچی با تأکید بر اینکه بیان مسئله یعنی دانایی و حل مسئله یعنی توانایی، گفت: دانشگاه زمانی تواناست که بتواند از دانایی خود درآمد داشته باشد. در این راستا دانشگاه می‌خواهد از اقتصاد شهریه‌محور و مبتنی بر ارزش افزوده املاک به پایداری اقتصادی مبتنی بر درآمدزایی از جریان یادگیری تحول‌آفرین و پژوهش و نوآوری کارآمد همراه با تعالی سازمانی و نگاه از مدیریت جزیره‌ای به مدیریت شبکه‌ای داده مبنا یکپارچه با استفاده حداکثری از سامانه‌سپاری برسد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اظهار داشت: مقام معظم رهبری وقتی از صیرورت دائمی و تحول در دانشگاه سخن می‌گویند، می‌فرمایند یکی از مراکز مهم تقویت قوه عاقله کشور، دانشگاه است و در این فرآیند، ساختن و پرورش دادن قوه عاقله برای اداره کشور، استاد نقش ویژه‌ای دارد. دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۲۲ هزار عضو هیأت علمی و ۳۲ هزار استاد حق‌التدریس است. یکی از برنامه‌های جدی امسال این دانشگاه، خداحافظی با مفهوم حق‌التدریس است. باید همه ارکان دانشگاه تلاش کنند که هیأت علمی، یا هیأت علمی پیوسته باشد یا هیأت علمی وابسته و دانشجویان دکتری به عنوان دستیاران تدریس فعالیت کنند. بدین ترتیب یک ارتباط نظام‌مند در دانشگاه به وجود می‌آید.  

وی خاطرنشان کرد: استاد وقتی نقش ویژه‌ای دارد که در فعل خود مستقر باشد ولواینکه در هیأت علمی وابسته، کار اصلی استاد جای دیگری است، اما بخشی از زندگی او به عنوان هیأت علمی وابسته دانشگاه خواهد بود. این منطق امسال دانشگاه آزاد اسلامی است که تا خردادماه همه مقدمات آن باید حاصل شود تا دیگر کسی به عنوان حق‌التدریس با دانشگاه همکاری نکند.

وی با بیان اینکه یاددهی باید مایه رشد و تعالی‌بخش باشد، گفت: برای اینکه یاددهی آموزش و فعل دانشگاه از دانایی به توانایی تبدیل شود، باید در ابتدا یاددهی به صورت فردی و سازمانی به یادگیری ختم شود. علم باید فایده‌محور، کاربردی و مهارت‌افزا، عمیق و باتفکر باشد و از زبان به اعضا و جوارح رسوخ کند. همچنین دانشگاه در بخش فناوری نیز باید برای مردم بوده و به آن‌ها کمک کند تا زندگی راحت‌تری داشته باشند و فناوری منافع للناس باشد. آیات آفاقی و انفسی باید موجب معرفت شود. دانایی که موجب رشد و معرفت نشود، به توانایی ختم نخواهد شد.  

دکتر طهرانچی آموزش دانش، توسعه فرهنگی، تحقیقات و تربیت نیروی کار ماهر را از کارکرد‌های اصلی دانشگاه برشمرد و گفت: در گذشته دانشگاه به نوعی ارائه‌دهنده گواهی اشتغال بود و مدرک آن توانایی افراد برای انجام مشاغل تخصصی را تأیید می‌کرد. حوادث نیمسال گذشته نشان  داد که دانشگاه در توسعه فرهنگی نقص جدی دارد. در تربیت نیروی کار ماهر نیز زمانی که با صنعت گفتگو می‌کنیم، می‌بینیم که مدرک دانشگاه دیگر کفایت نمی‌کند. در حوزه تحقیقات نیز پژوهش‌ها به صورت زینت درآمده است. در این رویکرد، استاد به تعداد مقالات و ارجاعات خود مفتخر است و دانشجو به مدرک و مقطع تحصیلی خود. پس دانایی می‌خواهد به مدرک منجر شده، مدرک به توانایی و حل مسائل پیچیده تبدیل شود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: اکنون در فضای مجازی مفهومی تحت عنوان Coursera مطرح است که در آن ۵۴۰۰ کورس تحصیلی، بسته آموزشی و مهارت‌محور از سوی ۲۷۰ دانشگاه و شرکت معتبر دنیا به مردم آموزش مجازی می‌دهد. یعنی به زودی دانشگاه‌ها تحت تأثیر این فرآیند، جایگاه خود را از دست خواهند داد؛ چون مهارت‌هایی در جامعه لازم است که در دانشگاه‌ها نیست و آن‌ها خودشان را تنظیم می‌کنند. اکنون کسی که دانش برنامه نویسی دارد، نیازی به مدرک دانشگاهی ندارد چرا که با مهارت خود به راحتی می‌تواند در فریلنسر حقوق‌های خوب بگیرد. توانایی از سیستم  Coursera تزریق می‌شود و این تحولات هشداری به دانشگاه است.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: سؤالی مطرح می‌شود که دانشگاه آزاد اسلامی چطور می‌خواهد با این سیستم و تحولات به وجودآمده رقابت کند. واقعیت این است که در این سیستم که جدا از جامعه است، امکان رقابت وجود ندارد و به همین دلیل تحول در دانشگاه یک باید است. اولین موضوع بحث فرهنگی است. نباید مقوله تعلیم و تربیت اجتماعی را فراموش کنیم و این مهم از طریق آموزش مجازی حاصل نمی‌شود. دوره همراهی و تربیت اجتماعی در دانشگاه اتفاق می‌افتد؛ پس باید نسبت به آن آماده باشیم. رؤسای واحد‌های دانشگاهی و مدیران و مسئولان باید بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی را بازخوانی کنند.

وی با تأکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد تغییر حالت بدهد، گفت: این تغییر حالت یعنی دانشگاه که معدن دانایی است، باید به جامعه توانایی بدهد و به یکدیگر متصل شوند. دانایی یعنی دانش، توان درک و حل مسئله، ایده‌آرایی و خلق فناوری. توانایی یعنی معرفت، مهارت در عمل و منافع مردم با نوآوری. دانشگاه باید با تربیت نیروی انسانی، حل مسئله، تعالی فردی اجتماعی و تولید فناوری؛ فرد و جامعه را به رشد برساند.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه بین دانشگاه و جامعه مفهومی تحت عنوان پلتفرم مطرح می‌شود، تصریح کرد: علت اینکه coursera نتوانست آموزش پزشکی را هدف قرار دهد، این است که در آموزش پزشکی یک محیط ضریب تبدیل دانایی به توانایی به نام بیمارستان وجود دارد و یک محیط واسط است که با آموزش مجازی نمی‌شود آن را تجربه کرد. پس دانشگاه آزاد اسلامی نیز به محیط‌های تبدیل دانایی به توانایی نیاز دارد که چندی است این محیط تحت عنوان «سرا» در این دانشگاه به وجود آمده که محیط بین دانشگاه و جامعه است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: یاددهی در دانشگاه ارائه می‌شود و یادگیری در جامعه اتفاق می‌افتد که منجر به حل چالش‌ها و پاسخگویی به مشاغل و افزایش معرفت و مهارت و نوآوری می‌شود. یادهی نیز به افزایش دانش، حل مسئله و ایده‌آرایی می‌انجامد و سرا باید این دو بخش را به یکدیگر متصل و تبدیل کند و  این مفهومی است که  غربی‌ها به آن پلتفرم می‌گویند که با مفهوم بازار یکی است.

وی با اشاره به وجوه مشترک مفهوم پلتفرم و بازار گفت: بازار دارای کلیت منسجم کالبدی- اجتماعی و محل اجتماع تعاملی خریداران و فروشندگان برای مبادله کالا یا خدمات، مبتنی بر ایجاد یک شبکه ارتباطی و تعاملی با تکیه بر ارتباطات چهره به چهره و انتقال اخبار و اطلاعات در سطوح گوناگون بود و پلتفرم نیز فضایی برای اجتماع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان با هدف برقراری تعامل بین آن‌ها به نحوی که برای هر دو طرف ارزش‌آفرین باشد، ایجاد می‌کند.

دکتر طهرانچی افزود: دانشگاه قصد دارد در دوره جدید و پیش رو، جایگاه استاد را از مدرس و ممتحن به هدایتگر و ارزش‌آفرین تغییر دهد و اگر این اتفاق نیفتد، coursera جای دانشگاه را خواهد گرفت؛ بنابراین دانشگاه باید در شناخت پدیده‌های خلقت، شناخت نیاز‌های جامعه، در مخاطب القای پرسش و تحریک یادگیری داشته باشد و یاددهی، مداومت در یاددهی، درک مسئله، حل مسئله و تأمین منافع اقتصادی و اجتماعی در دانشگاه صورت گیرد و این مسیر جدیدی است که با coursera قابل جایگزینی نیست.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: نظام آموزش، نظام پژوهش و نظام نوآوری دانشگاه باید تحول یابد و به طور مشخص در سال پیش رو باید سرای تعلیم و تربیت شکل بگیرد که در آن دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی در یک سو و مدارس سما (کودکستان و مدارس) در سوی دیگر و صنایع فرهنگی پشتیبان، مدل‌های تربیتی و نظریه‌های تربیتی قرار دارد. در آموزش صنعتی نیز مأموریت داریم که سرای تولید و تأمین (پلتفرم قطعی سازی) را ایجاد کنیم تا دانشگاه بین صنعت و کارگاه‌های کوچک نقش‌آفرین باشد.

وی راه‌اندازی سرا‌های «هنر و رسانه»، «هوش و داده» و «سلامت و امنیت غذایی» را از دیگر برنامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۲ عنوان کرد و گفت: هریک از معاونت‌های دانشگاه آزاد اسلامی مأمور پیاده‌سازی برنامه‌های مختص خود هستند و سرا‌های نوآوری نیز کمافی‌السابق باید در ریل‌های تعیین‌شده حرکت کنند.

دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: حرکت از پژوهشیار به سرای پژوهش، یکی از برنامه‌های جدی دانشگاه آزاد اسلامی در سال جاری است. در حال حاضر پژوهشگران در پژوهشیار حضور دارند و باید در سرای پژوهش جمع پژوهشگران و مشتریان پژوهش به وجود آید و تحول رخ دهد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تحولات رخ داده در جامعه گفت: واقعیت این است که اکنون حمل‌ونقل سنتی جای خود را به حمل‌ونقل پلتفرمی و خرید سنتی جای خود را به خرید الکترونیکی داده و این تغییرات خیلی سریع اتفاق افتاد. اینکه امروز می‌گوییم تغییر و تحولات را باید دریابیم، بدین دلیل است که این تحولات به زودی در حوزه آموزش نیز اتفاق خواهد افتاد. باید از دانشگاه سنتی که علم برای علم و اطلاعات تولید می‌کند، به دانشگاه‌هایی برویم که در آن علم برای عمل است. پس تحول بایدی است برای ماندن.

تصاویر کامل دیدار نوروزی دکتر طهرانچی با کارکنان و مدیران دانشگاه آزاد اسلامی را می‌توانید در اینجا ببینید.