«محفل»؛ تزریق هنرمندانه نشاط دینی به رسانه ملی

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، در ماه مبارک رمضان بیش از هر ماه قمری یا شمسی، زمینه و انگیزه‌ی شادی وجود دارد. فرارسیدن ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشور‌های اسلامی همراه با شادی و نشاط عمومی و ایجاد فضایی سرشار از بهجت و شادمانی است.

شادی و نشاط و سرور، یکی از نیاز‌های روحی و فطری انسان است که در بسیاری از جنبه‌های حیاتی انسان نقش مؤثری ایفا می‌کند. وجود آیات متعدد در قرآن کریم، سخنان پیامبر (ص) و احادیث و روایات منقول از ائمه معصومان (ع) حاکی از اهمیت موضوع شادی در اسلام است. درباره اهمیت شور و نشاط و سرور و جایگاه آن در تعالیم دینی همین بس که مفهوم شادی ۲۵ بار با الفاظ مختلف در قرآن کریم آمده است و همچنین از کسانی که موجبات دلخوشی و شادکامی بندگان را فراهم می‌آورند، ستایش شده است.

در کشور ما هم البته تلاش‌هایی از سوی مسئولان فرهنگی و نهاد‌های مردمی و رسانه‌ها از جمله صداوسیما و ... برای خلق فضایی شاد، در این ماه با عظمت انجام شده است.

** شادی؛ گمشده ماه مبارک رمضان در بین مردم

اما با این همه سئوالی که برای بسیاری از صاحب نظران مسائل مذهبی و اجتماعی وجود دارد این است که چرا در ماه ضیافت الهی و بهار قرآن و ماهی که یکی از شب‌های آن بهتر از هزار ماه است، شادی در میان قشر‌های مختلف جامعه وجود ندارد؟

شاید یکی از دلایل رایج بودن این تصور آن است که فضای حاکم بر جلسات مذهبی باید فضایی دور از تبسم و لبخند باشد. بعضی از ما تصور می‌کنیم عبادت باید در فضایی غمگین و حزن آور باشد، در حالی که این با نظر اسلام متفاوت است. توصیه‌ی پیامبر و بزرگان برای پوشیدن لباس‌های روشن و پاکیزه و معطر و آراسته بودن در موقع نماز نشان می‌دهد روح عبادت به شادی نزدیک‌تر است و فرح واقعی و نشاط به معنی واقعی کلمه در نزدیکی با رضایت الهی است بر همین اساس خداوند در سوره یونس آیه ۵۸ می‌فرمایند: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ
بگو به فضل و رحمت‏ خداست که [مؤمنان]باید شاد شوند و این از هر چه گرد مى ‏آورند بهتر است؛ 

همچنین روایاتی از ائمه علیه السلام وجود دارد که توصیه به شاد بودن و شوخ طبعی می‌کنند:

حضرت علی علیه السلام فرمودند:بِشْرُ الْمُؤْمِنِ‏ فِی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِی قَلْبِه
شادی مؤمن در چهره و اندوه او در دلش است.

یا امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند: أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ (ع) إِنَّ الْعَبْدَ مِنْ عِبَادِی لَیَأْتِینِی بِالْحَسَنَةِ فَأُبِیحُهُ جَنَّتِی فَقَالَ دَاوُدُ یَا رَبِّ وَ مَا تِلْکَ الْحَسَنَةُ قَالَ یُدْخِلُ عَلَى عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ سُرُوراً وَ لَوْ بِتَمْرَة
خداوند به حضرت داود علیه السلام وحی کرد: همانا اگر بنده‌ای از بندگان من حسنه‌ای را به درگاه من بیاورد من بهشتم را بر او مباح می‌کنم. حضرت داود علیه السلام پرسید: پروردگارا! آن چه کار خیری است؟ [که چنین پاداشی دارد؟]خداوند متعال فرمود: شاد کردن دل بنده‌ای از بندگان مؤمن من ولو با دادن یک دانه خرما به او.

یکی از  ارکان ایجاد نشاط و شادی در جامعه تلویزیون می‌باشد که می‌تواند با نگاه سیستمی و با استفاده از بازوی هنر بر جامعه تاثیر مثبت و یا منفی بگذارد. تلویزیون به دلیل رسانه جمعی بودن، بیش از آن‌که به هویت فردی تک‌تک مخاطبان تاثیر بگذارد نقش مهمی در هویت جمعی و فرهنگ عمومی جامعه دارد. البته این انتظار در زمان حال شامل همه رسانه‌ها می‌شود لکن صداوسیما بویژه تلویزیون به دلیل گستردگی و دامنه نفوذش در جامعه قطعاً بیش از ارگان‌ها و سازمان‌های دیگر می‌تواند در تامین سلامت مردم موثر باشد و همه باور دارند سلامت روانی و داشتن نشاط و انبساط خاطر یکی از نشانه‌های مهم سلامت است.

** ایده‌های مطلوبی که روی زمین می‌مانند

یکی از مهم‌ترین وظایف تلویزیون برای ایجاد شادی و نشاط در ماه مبارک رمضان تعیین ایده‌ای مناسب است. هر چند ایده، اولین گام در ساخت یک برنامه تلویزیونی است، اما تبدیل ایده به یک برنامه‌ی مطلوب، مهم‌تر است. متاسفانه در سال‌های اخیر کمتر ایده‌ای در مناسبات مذهبی خصوصاً ماه مبارک رمضان برای شادی و نشاط در جامعه دیده شد در حالی که برنامه‌هایی با موضوعات خاص اجتماعی که در برگیرنده مشکلات مردم و صحنه‌هایی از ناراحتی‌ها بود بیشتر تولید و پخش گردید که خروجی آن حس غم و ناراحتی در جامعه بود.

شاید بتوان گفت در دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد تلویزیون در تولید و پخش سریال و برنامه ترکیبی با موضوعات طنز و با محوریت شادی موفق‌تر عمل کرده است.

حالا بعد از سال‌ها در تلویزیون برنامه‌ای تولید شده است که می‌توان گفت با ایده‌ای مناسب و با محوریت قرآن تا حدودی توانسته نشاط و شادی را به مخاطب هدیه دهد.

تولید کنندگان برنامه «محفل» که این روز‌ها از شبکه سوم سیما در زمان افطار تهیه و تولید می‌شود با ایده‌ای مناسب که تحت تاثیر قواعد و مسائل داخلی جامعه وجود دارد این برنامه را طراحی و تولید نموده اند.

یکی از مهم‌ترین موضوعات در ساخت برنامه تلویزیونی ایده است که باید برای مخاطب سرگرم کننده، ارائه دهنده اطلاعات، ایجاد خود شناسی، برآورده کننده نیاز‌های روحی- روانی و چگونگی برقراری ارتباط بیشتر و بهتر اعضای جامعه باشد. این پنج عامل در هر جامعه‌ای در انتخاب ایده تلویزیون موثر بوده و می‌توان گفت برنامه «محفل» در این امر موفق ظاهر شده است. هدف و مخاطب مهم‌ترین عواملی اند که برنامه ساز باید به آن‌ها توجه داشته باشد. تعیین دقیق مخاطب برنامه، اهمیت زیادی دارد. هر برنامه مخاطب خاص خود را دارد و نباید این گونه تصور شود که هر برنامه می‌تواند برای تمام اقشار مناسب باشد؛ لذا اگر برنامه ساز مخاطب خود را نشناسد نمی‌تواند زبان ارتباط با او را معلوم کند.

** ویژگی‌هایی که «محفل» را دیدنی کرده است

برنامه «محفل» مَرکَب یا وسیله‌ای است که مخاطب را از محلی که در حال حاضر قرار دارد به مکانی که مد نظر برنامه ساز است می‌برد و این یعنی شناخت کامل مخاطب توسط تیم سازنده برنامه.

یکی دیگر از عوامل موفق این برنامه قسمت‌های مختلف (یونیت) می‌باشدکه در برنامه‌سازی هر چه قسمت‌های مختلف برنامه، زیادتر و متنوع‌تر باشد، محتوای برنامه را بهتر منتقل می‌نماید و یکی از اضلاع یونیت، محتواست.

سه عامل مجری، موضوع و میهمان در تولید برنامه گفتگومحور و ترکیبی مهم بوده و اگر مجری توانمند نباشد ساخت برنامه و گفتگو در آن ممکن نیست. در این برنامه، رسالت بوذری با توجه به حضور میزبانان و تنوع در گفتگو‌ها به درستی توانسته است نخ تسبیح برنامه را در دست گرفته و نظم برنامه را رعایت و با مخاطب ارتباط برقرار نماید. دیگر عامل برنامه موضوع می‌باشد که بسیار در برنامه سازی حائز اهمیت است و برنامه ساز اول باید نیاز مخاطب را بشناسد. تیم تولید کننده ابتدا با شناسایی مخاطب، چارچوب فرمی را طراحی و سپس به سراغ محتوای رفیع و موسع دینی قرآن رفته‌اند.

سازندگان با تکیه و تاکید به هنر خواندن قرآن و اهمیت دادن به تکنیک و فن در برنامه آن را معطوف به هنر می‌کنند که این کارمولفه‌های خاص خودش را دارد. محتوای قرآن مسلماً در شکل گیری برنامه بسیار مهم و تاثیر گذار بوده است. هر چند ورود به برنامه‌ای با محوریت موضوعات مذهبی بسیار پر چالش و دارای مخاطرات است. دیگر نکته در برنامه مهمان و یا مهمانانی هستندکه از ملیت‌ها و با موضوعات مختلف و ارائه شیوه جدید از تلاوت‌ها و یا نکاتی که با موضوع قرآن است با همراهی میزبانان و شوخی‌ها و سوالات و خاطرات و ارائه مطالب همه و همه باعث جذابیت و شیوایی در برنامه گشته و مخاطب را جذب می‌کنند.

در برنامه‌سازی تلویزیونی، مخاطب نسبت به تجارب جدید یا عوامل و اجزایی که می‌بیند تحریک می‌گردد و اگر این تحریک در طول برنامه باقی بماند مخاطب از بعد عاطفی در گیر برنامه می‌گردد و می‌توان گفت تیم سازنده به موفقیت رسیده است و این موفقیت زمانی نمود پیدا می‌کند که در هر مجلسی از آن برنامه سخن به میان آمده و در مورد اجزای برنامه سخن گفته می‌شود.

** یک برنامه دیدنی با محوریت قرآن کریم

«محفل» برنامه‌ای دیدنی و جذاب شده است و شاید بتوان گفت بعد از سال‌ها برنامه‌ای در ماه رمضان تولید شده است که با آنکه برنامه‌ای با موضوع مذهبی و دینی است لکن به درستی توانسته نشاط دینی را وارد خانه‌های مردم کرده ولبخند را به روی لب‌های آن‌ها بیاورد و ذهن آن‌ها را در گیر برنامه کند و مهم‌تر از همه، آن است که هنر خواندن قرآن را برای مخاطب دلپذیر و صوت آیات آسمانی را وارد خانه‌های مردم می‌کند. این روز‌ها در هر محفلی سخن از برنامه محفل و اجزای آن است ومخاطب منتظر اتفاقات بعدی برنامه می‌باشد که نشان دهنده جذب بالای مخاطب و موفقیت برنامه است.

اسلام هیچ گاه به انسان نگاه کاریکاتورگونه ندارد. همان‌گونه که انسان نیاز به گریه دارد به شادی نیز نیاز دارد. هرچند گاهی اوقات گریه‌های انسان به گونه‌ای می‌شود که در پایان ممکن است باعث سبک شدن و نشاط قلب شود، اما باید توجه داشت که نه در شادی و نه در گریه، افراط و تفریط نباید باشد. هر چقدر که انسان در مناجات ها، دعا‌های شخصی و در جلسات مذهبی، اشک از دیدگانش جاری می‌شود، در برابر خانواده و سایر افراد اجتماع باید گشاده رو و متبسم باشد و ما در برنامه محفل شادی را می‌بینیم که متاثر از آموزه‌های دینی است.