راهبردهایی که پای سرو ذبح شد

به گزارش خبرنگار تجسمی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، هفتمین جشنواره بین‌المللی صنایع دستی و هنر‌های سنتی فجر در حالی در موزه ملی ایران آغاز به کار کرده است که به اعتقاد مراجعان تنها گوشه چشم اندکی به قابلیت‌های کشور در این حوزه داشته است.

موزه ملی ایران، ساختمانی که در سال ۱۳۱۶ با هدف نمایش آثاری از ایران باستان و دوران پارینه سنگی قدیم تا دوره پیش از اسلام گشایش یافت و بعد‌ها درسال ۱۳۷۵ ساختمان دیگری با هدف نمایش آثار باستان شناسی و هنر دوران اسلامی ایران گشایش یافت. این موزه نماد سیر تاریخی، فرهنگی و هنری رفته بر این سرزمین است که میزبان هفتمین جشنواره بین المللی صنایع دستی و هنر‌های سنتی فجر شد.

**سؤالاتی در خصوص جانمایی جشنواره فجر

هر چند که موزه در دو ساختمان و چند طبقه واقع شده، اما جشنواره صنایع دستی منحصر به یکی از طبقات یکی از ساختمان‌ها است. موضوعی که این سؤال را تداعی می‌کند که اگر جانمایی جشنواره در تناسب با مکان انتخابی بوده چرا از بخش‌های مختلف موزه برای معرفی هرچه بیشتر آثار هنری و صنایع دستی کشور صورت نگرفته است و اگر تناسبی رعایت نشده است آیا این انتخاب خود نمی‌تواند گستردگی صنایع دستی را محدود نشان بدهد؟

یکی از مراجعان به جشنواره در این خصوص گفت: وقتی شنیدیم جشنواره در موزه ملی برگزار شده خیلی خوشحال شدیم، چون تصور ما بر این بود که جشنواره پربار است و در دو ساختمان موزه آثار متعددی را خواهیم دید، اما عملاً فقط در یکی از طبقات دو سالن به جشنواره اختصاص داشت. در حالی شهروندان از حجم اندک آثار متعجب‌اند که پیش از این دبیر اجرایی این جشنواره اعلام کرده بود که ۱۵ بخش جانبی از جمله سپهر هنر، شاهنامه‌خوانی، آوا‌های ایران زمین، کاشت درخت سرو، گالری سرو سیمین، رادیو سرو سیمین، استودیو سرو سیمین و سینما سرو سیمین تدارک دیده شده است.

علاوه بر این دبیر هنری جشنواره نیز به برگزاری سه کارگاه آموزشی خارجی و هفت کارگاه آموزشی داخلی در حاشیه این جشنواره اشاره کرده بود. همچنین مطابق اعلام نهاد‌های اجرایی از ۱۲ کشور درخواست کننده جهت مشارکت در جشنواره، هفت کشور حضور یافته‌اند و نزدیک به ۶۰ اثر خارجی و ۳۰۰ اثر داخلی به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است.

** گمنامی برخی آثار در جشنواره

نه تنها جانمایی جشنواره برای مراجعان سؤال‌برانگیز بوده بلکه معرفی نشدن برخی آثار یکی از موضوعات قابل توجه در جشنواره بود. تا جایی که نه تنها نحوه ساخت، استان محل ساخت و توضیحاتی در خصوص اثر هنری ارائه نشده بود بلکه هنرمند برخی آثار نیز نامشخص بود.

هر چند گفته شده این جشنواره با حضور تمامی استان‌ها برگزار شده است، اما نشانه‌ای از برخی استان‌ها وجود نداشت و نحوه چیدمان سالن‌ها نیز کمکی به رفع این مشکل نکرده بود.

یکی از شهروندان در این خصوص تصریح کرد: واقعاً مشخص نیست چه استان‌هایی چه آثاری دارند و هیچ راهنمایی در این خصوص برای مراجعه کنندگان نشده است. این شهروند با ابراز تأسف از اینکه برخی آثار حتی کمترین توضیحی نداشته و حتی هنرمند آن نامشخص است، اضافه کرد: حتی مردم عادی هم نمی‌توانند اطلاعات خوبی از آثار کسب کنند و با صنایع دستی مناطق آشنا شوند.

این در حالی است که معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیش از این از حضور ارزیابان خارجی خبر داده و اعلام کرده است که ارزیابان جهانی از شهرهایی، چون دزفول، کاشان و رشت بازدید خواهند کرد و آن شهر‌ها را به لحاظ آثار صنایع دستی ارزیابی خواهند کرد.

**ارتباط گیری اندک برای توسعه صادرات

مریم جلالی که خلاقیت و نوآوری و عدالت فرهنگی را رویکرد‌های جشنواره اعلام کرده است، در نشست خبری جشنواره گفت: حفظ و تقویت جایگاه ایران به عنوان کشوری فعال در حوزه صنایع دستی از رویکرد‌های ما است.

وی استراتژی‌های هشتگانه‌ای را نام برد که برای تحقق اهداف حوزه صنایع دستی تولید کنندگان، هنرمندان، جامعه و رسانه را مدنظر قرار داده است.
اما به نظر می‌رسد ظرفیت کم نظیر جشنواره فجر چندان مورد توجه نبوده و این استراتژی‌ها در پای سرو جشنواره ذبح شده است.

تا جایی که جلالی در خصوص چرایی عدم استقبال جهانی از جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی فجر، گفت: ایران هراسی نه تنها در حوزه گردشگری بلکه در حوزه صنایع‌دستی هم وجود دارد. حتی اعضای شورای جهانی صنایع‌دستی برای حضور در این جشنواره با چالش روبه رو بودند. ضمن آنکه اعتبارات خاصی برای برگزاری این جشنواره نداشتیم درحالی که سایر جشنواره‌های فجر اعتبارات مصوب دارند.

اما مگر به غیر از این است که جشنواره‌ها فرصت معرفی توانمندی‌ها و قابلیت‌ها بوده و در‌های دوستی و همکاری‌های مشترک را می‌گشاید.

هنرمندان کشور‌های ترکمنستان، سنگاپور، هند، عمان، فلسطین، افغانستان و کویت در هفتمین جشنواره فجر صنایع دستی و هنر‌های سنتی حضور دارند و قرار است رایزنان فرهنگی ایران در ۶۰ کشور به شکل مجازی در اختتامیه این جشنواره حضور یابند. گستره‌ای از پتانسیل حضور که حداقل در جشنواره لمس نشد و آن ورنی‌ها و منبت‌ها در کنار گل و مرغ‌های مینیاتوری به شکل مقبولی معرفی نشد و جشنواره نتوانست حداقل صنایع دستی را به شکل قابل قبولی به نسل جدید معرفی کند تا بخشی از هویت فرهنگی و میراث ملموس و ناملموس خود را بشناسد.

در این جشنواره طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار است هفت سرو سیمین در دو بخش خارجی و داخلی به تفکیک سه سرو در بخش خارجی و چهار سرو در بخش داخلی اهدا شود. همچنین دو سرو سیمین به میراث ناملموس و نشان رویش دوباره به ادامه دهندگان راه صنایع دستی اهدا خواهد شد. ترنج سیمین هم به بانوی فعال و کارآفرینی اهدا می‌شود.

این رویداد هنری در حالی به روز‌های پایانی خود نزدیک است که نه تعداد هنرمندان صنایع دستی به صورت کامل مشخص است و نه حجم تولیدات سالانه. اما نکته تکان‌دهنده این است که حتی خود مسئولان نیز اذعان دارند که در مقایسه با رقم و تنوع تولید به دلیل تنوع قومیت‌های ساکن در کشور، حجم مبادلات تجاری صنایع دستی چه در داخل و چه در خارج از کشور قابل قبول نیست و این در حالی است که مسئولان معتقدند این کشور توان خفته قابل توجهی در حوزه صنایع دستی دارد.