لزوم بازتعریف نخبگی و اصلاح ساختار تعیین نخبگان در جامعه

به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، روح الله دهقانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری، در سفر یکروزه خود به استان فارس از ظرفیت‌های دانش بنیان این استان بازدید کرد و با حضور در نشست با نخبگان و مسئولان استان از دانشجویان و برگزیدگان المپیادها، تقدیر به عمل آورد.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری با بیان اینکه مشاهداتی در جمع نخبگانی شما داشته‌ام که مرا ترغیب به طرح مباحث چالشی کرد، افزود: در هر زمان که اعتراضی نسبت به طرح مباحث مطروحه داشتید، حتما آن را بیان کنید.

دهقانی با تاکید بر اینکه متولد دهه ۶۰ هستم و از فضای دانشجویی دور نیستم، افزود: در داخل کشور متولد شدم، تمام دوران تحصیلاتم در داخل کشور طی شده است و از تحصیلکردگان بعد از انقلاب اسلامی نیز هستم و کسب و کار و شرکت با ۲ هزار نفر پرسنل راه اندازی کردم، همچنین در دانشگاه تدریس کردم. من از خودم و نه از شخص دیگری صحبت می‌کنم.

وی با تاکید بر این که در دهه ۷۰ و ۸۰ که دوران بعد از جنگ تحمیلی محسوب می‌شود، رویکرد کشور سیاست فروش نفت بود و بازار فروش مطلوبی داشت، گفت: آن دوره موتور توسعه کشور با پول خرج کردن می‌چرخید تمام پروژه‌هایی که امروز مشاهده می‌کنید اعم از پتروشیمی‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، خودرو‌سازی‌ها، به واسطه وجود این پول‌ها گسترش پیدا کرد و کشور به توسعه رسید.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری با اشاره به اینکه یکی از این ارکان، حوزه نخبگانی بود، گفت: حوزه نخبگانی ما تبدیل به حوزه مصرف کننده شد، به صورتی که دولت نقش تعیین کنندگی برای اینکه هر نخبه چند مقاله بدهد، ایفا می‌کند. از طرفی، بالا بودن معدل و احراز رتبه‌های ممتاز باعث کسب امتیاز می‌شود؛ اگر از یک حدی بالاتر باشد نخبه خواهد شد و دولت موظف به تامین مالی و پرداخت حقوق به این فرد می‌شود.

رییس بنیاد ملی نخبگان تصریح کرد: البته این مکانیسم و رویکرد در دوره‌ای مطلوب بود و پروژه‌های عمرانی نیز به همین منوال خوب و مطلوب پیش می‌رفت. این در حالی است که فرایند دولتی کردن همه چیز از جمله نخبگان، اگر چه در یک دوره‌ای مطلوب بوده، اما واقعیت آن این است که بزرگترین آسیب را به این قشر وارد کرده است.

وی در تشریح این آسیب، با اشاره به اینکه هیچ زمانی عضو بنیاد ملی نخبگان نشده است، تاکید کرد: من رتبه اول کنکور بودم، در هر دو مقطع اعم از ارشد و دکتری فارغ التحصیل ممتاز بودم، اما هرگز عضو این بنیاد نشدم. زیرا این رویکرد درباره نخبگان، موجب تصوری خاص از آن‌ها شد به نحوی که هر زمان در جمع فعالان صنعتی از جذب نخبگان صحبت می‌شد، این تصور به ذهن آن‌ها متبادر می‌شد که قرار است فرد ناکارآمدی به آن‌ها معرفی شود.

وی در توضیح یکی از علت‌های این رویکرد اظهار داشت: یکی از علت‌های این آسیب، روش حمایتی ما است که در خصوص نخبگان نادرست بوده است. از نگاه دیگران، نخبگان افرادی هستند که با جمع آوری یکسری امتیازات، طلبکار عالم و آدم هستند. اگر به این افراد توجه نشود، چه بسا باعث ایجاد ناراحتی و کدورت در بین‌شان می‌شود.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری با تاکید بر این امر خطاب به نخبگان گفت: عزیزان این تصور غلطی است که در بین بسیاری اعم از دولتمردان و دستگاه‌ها، جا افتاده است. اشتباه و ایراد در رویکرد حمایتی بوده است. دولت موظف شده است به نخبه فارغ از تاثیرگذاری و اینکه چه اقدامی انجام می‌دهد و فقط با توجه به معدل ۲۰ و تعداد مقالاتش، ماهیانه مبلغی بپردازد یا وام اختصاص دهد یا منزل مسکونی به وی اعطا کند. این نگاه قطعا با شکست مواجه می‌شود چرا که به مقایسه از سوی مردم منجر می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه: در تعریف نخبه نیز دچار خطا و اشتباه شده‌ایم، افزود: در چند روز گذشته و در آیین افتتاحیه طرح احمدی روشن سوالی را مطرح کردم؛ طرح مساله من این بود: دو شخص داریم، اولی نمراتی از ۱۴ تا ۱۶ کسب کرده با معدل کل ۱۵؛ در نقطه مقابل، شخص دیگری با نمراتی از ۷ تا ۱۰ داریم که البته ۳ نمره ۲۰ در دروس تخصصی دارد. به نظر شما کدام یک از این دو شخص استعداد برتر است؟ لذا باید در تعریف نخبه نیز تأمل و تجدیدنظر شود.

دهقانی ادامه داد: در یکسو شخصی داریم که ادعا می‌کند استعداد در دو حوزه دارد و نمراتش در جمع با هم به عدد ۲۰ می‌رسد، و در نقطه مقابل شخصی داریم که می‌گوید بدون استعداد در نقاشی است، اما صدایش در آواز به اساتید مشهور آواز هم می‌رسد. حال باز هم می‌پرسم کدامیک از این دو شخص استعداد برتر هستند؟ پاسخ این است: قطعا شخصی که یک استعداد شاخص دارد نخبه است.

وی با تاکید بر اینکه جمع یکسری امتیازات هیچ شخصی را نخبه نمی‌کند گفت: این مورد نیز یکی از دلایلی است که بلایی در این شکل و شمایل را بر سر ما آورده است. دانشجو مراجعه می‌کند که استاد اگر نیم نمره به ۱۸ من اضافه کنید معدلم بالا می‌رود و بعد طرحم در فلان جا پذیرفته می‌شود.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری با اشاره به اینکه طبق استاندارد‌های جهانی در هر جامعه‌ای یک درصد افراد آن جامعه استعداد آن جامعه محسوب می‌شوند، گفت: این در حالی است که در استان فارس ۵۰ هزار نخبه داریم، اما باور کنید آن جوشکاری که در تمام کشور ۱۰ نفر هم به پای او در کار حرفه‌ای‌اش نمی‌رسند، نیز نخبه است، قبل از اینکه دانشمندان مقاله دار ما به خارج از کشور بروند، کشور همسایه به فرد متخصص فنی ما که جوشکار حرفه‌ای است پیشنهاد حقوقی ۱۰۰ میلیون تومانی می‌دهد. اگر او نخبه نیست، چه کسی نخبه است؟ آهنگسازی که قطعات جدید و بدیع می‌سازد نیز نخبه است. استاد علوم انسانی نیز که اندیشه سازی می‌کند، نخبه است. نقاش زبردست نیز نخبه است کشور که فقط به دکتر و مهندس نیاز ندارد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از اشتباهات در تعریف نخبه این است که فقط دانشگاهیان را نخبه معرفی کرده است. هر زمان فردی خود را از جامعه‌اش جدا کند، بلاشک توسط جامعه طرد خواهد شد؛ بنابراین با تعریف جهانی نخبگانی ما ۵۰ هزار استعداد در استان فارس داریم. قرار باشد به این تعداد، چون نخبه هستند مسکن و وام بلاعوض دهیم، پس باقی افراد مملکت کجا بروند؟

دهقانی با تاکید بر اینکه به هیچ وجه مخالف تسهیل‌گری نیستم، گفت: اصطلاحا می‌گویم در جمع نخبگانی باید تقاضا را کنترل و تعدیل کنم و در جمع حکمرانی طلبکار‌ترین فرد دنیا برای عرضه خدمات هستم و وظیفه دولت این است که اینکار را انجام دهد و باید کمک و حمایت کند.

وی در رابطه با اینکه رویکرد‌ها چگونه تاثیرگذار می‌شود، گفت: مگر می‌شود آدمی ارزشمند باشد و کسی قدر آن را نداند؟ یقین بدانید بسیاری از اشخاصی که ترجیحشان مهاجرت است و به آن‌ها حق می‌دهم شاید از نظر مالی در شرایط خوبی باشند، اما از بسیاری جهات دیگر در اذیت هستند. مهاجرت آخرین راهکار است و آنرا انکار نمی‌کنم. امکان این وجود دارد بعد از طی مراحلی با این نتیجه برسیم که در آن‌سوی مرز‌ها مفیدتر هستیم.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره بر اینکه شخصی که حرف نو و تاثیرگذاری داشته باشد و در داخل کشور به او توجه نشود، گفت: ارزش را همه روی هوا می‌برند. چندین مدت قبل در رابطه با شرکت‌های دانش بنیان گفتم، هزار درصد این شرکت‌ها به شرط واقعی بودن که از دانش ارزش‌های بالا و واقعی تولید می‌کنند، نه حاضر به شراکت هستند، نه حاضر به ورود در بازار بورس و سرمایه‌اند. زیرا معتقد هستند وقتی با سود خود به توسعه می‌رسند چرا باید در این بازار‌ها حضور پیدا کنند، در صورتی که حضورشان می‌تواند ارزش بسیار بیشتری ایجاد کند؛ لذا شما به عنوان نخبگان مطمئن باشید اگر حرف نو و تاثیر گذاری داشته باشید، دیده می‌شوید.

دهقانی ادامه داد: کسب و کار از دل کسانی شکل می‌گیرد که بعد از خروج از دانشگاه چندین سال در یک مجموعه واقعی کار می‌کنند. فضای واقعی را لمس کرده و بازار را دیده اند. فرصت‌ها را پیدا کرده و با توجه به کشش بازار، سراغ ایده‌های نو می‌روند.

وی افزود:، اما ما در کشورمان ترغیب کردیم همه دنبال کارآفرینی بروند و استارت‌آپ بزنند نتیجه‌اش آمار‌هایی است که این‌همه کارآفرین که داریم. در حالی که باید تجربه کسب کنیم، تلاش کنیم در مجموعه‌های متعدد کار کنیم. با رویکرد فعلی بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی به اندازه کافی جریان عرضه محور حمایت شده است. اما در اقتصاد هشتاد بیستی فقط باید ۲۰ درصد عرضه محور و ۸۰ درصد بازار محور باشد. تلاش ما این است که برای نخبگان‌مان فرصت تاثیرگذاری ایجاد کنیم. بخشی از این فرصت در دستگاه‌های دولتی است. تا زمانی بدنه کارشناسی دولت به نخبگان متخصص کاربلد متعهد، ارتقا پیدا نکند، هم تاثیرگذاری و هم کارآیی حکومت کمتر خواهد شد.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری در پایان خاطرنشان کرد: تمام عزم ما این است که در سال آینده ۵ هزار نفر از اعضای بنیاد ملی نخبگان را در بدنه دولت تزریق کنیم، یک بخش دیگر آن ایجاد فرصت در بازار و یک بخش دیگر آن، ایجاد فضا‌ها و زیر ساخت‌های بزرگ و متمرکز برای جذب تعداد بسیار بزرگتری از نخبگان است که با توکل به خدا و حمایت همه اتفاق خواهد افتاد. بار‌ها گفته ام که من دهقانی فیروزآبادی قبل از اینکه رئیس بنیاد ملی نخبگان باشم باید نماینده جریان نخبگانی در دولت باشم که صدای نخبگان به گوش دولت برسد لذا خواهشمندم نکات، توصیه، راهکاری که هر کدام از عزیزان دارند ارائه کنند، تعهد می‌کنم راهکار‌های نخبگانی را مطالعه کنم و تمام توانم را برای اجرای آن به کار بگیرم.