از رد بهانه تاثیر تحریم بر توسعه گردشگری تا نقش گردشگری داخلی در تقویت نهاد خانواده

گروه جامعه خبرگزاری آنا، توسعه گردشگری ایران در یک بزنگاه تاریخی قرار دارد، فرصتی که در سطح جهان برای توسعه این صنعت ایجاد شده است و می‌تواند رشد توسعه پایدار را در کشورمان سرعت بخشد، اما و اگر‌هایی بر سرراه این سیاق توسعه در ایران امروز وجود دارد، فشار‌های خارجی که در قالب تحریم و ایران هراسی بر کشور حاکم شده و راه تزریق کمک‌های جهانی و ورود گردشگر خارجی را دشوارتر می‌کند و همچنین روند کند تامین زیرساخت‌ها و نگاه سنتی به توسعه گردشگری و از همه آن‌ها مهمتر دست کم گرفتن بخش خصوصی در توسعه این صنعت است که ما را از قافله توسعه گردشگری عقب نگه داشته است.

حدود ۲۰ سال است مسئولان کشور به فکر توسعه این صنعت هستند، اما موارد ذکر شده تبدیل به قل و زنجیر‌های رسیدن به این هدف بوده است. روح‌الله احمدزاده کرمانی در حدود یک سال سکاندار این مجموعه در دولت محمود احمدی نژاد بود، زمانی که هنوز میراث فرهنگی در جایگاه معاونت ریاست جمهوری و تحت عنوان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فعالیت می‌کرد. وی در گفت‌وگویی که با خبرنگار گروه جامعه خبرگزاری آنا داشت به تشریح مختصاتی که گردشگری ایران در آن قرار گرفته است پرداخت و راهکار‌هایی برای توسعه آن در کشور ارائه داد که در قالب گفت‌وگوی تفصیلی آن را در ادامه خواهید خواند.

**موقعیت ممتاز ایران در منطقه از منظر توریسم سلامت، دریایی و زیارتی

آنا: اگر بخواهیم یک تصویر کلی از گردشگری ایران ارائه دهیم، چطور آن را برایمان ترسیم می‌کنید؟

خب، همانطور که همیشه از زبان کارشناسان این حوزه می‌شنویم، براساس شاخص‌های بین المللی ایران در میان کشور‌های جهان رتبه دهم از نظر جاذبه‌های تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های اکوتوریسم را دارد. واز منظر بین المللی، توریسم سلامت و توریسم دریایی و توریسم زیارتی موقعیت ما را در منطقه غرب آسیا ممتاز کرده است. اما وقتی به سراغ آمار‌ها می‌رویم، می‌بینم که به لحاظ شاخص‌های درآمدی وسهم گردشگری در GDP نسبت به شرایط و ظرفیت‌ها ما عملکر مناسبی نداریم؛ و با وجود اینکه تقریبا ۱۰ درصد درآمد جهانی در میان شاخص‌های درآمدی به بخش گردشگری اختصاص یافته است و بالغ بر ۱۳۴۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود، اما در ایران این رقم حدود ۳درصد است؛ و یا در بخش اشتغال برآورد‌ها نشان می‌دهد ظرفیت اشتغال بخش گردشگری تا ۲۰۳۰یعنی تا پایان دولت ۸ ساله آقای رئیسی به ۵۰۰ میلیون نفر در جهان می‌رسد و این در حالی‌است که عدد فعالان بخش گردشگری ما حدود ۷۰۰ هزار نفر است. این یعنی نوید اشتغال آفرینی بالا در دولت به شرط آنکه وزارت گردشگری را ارکان دولت و حاکمیت خیلی جدی بگیرند. 

**گردشگری ۳۰ برابر نفت درآمدزایی دارد

اگر بخواهیم به اهمیت توسعه گردشگری در اقتصاد ملی در کشور از منظری دیگر بپردازیم باید به این نکته اشاره کنیم که مقایسه ضریب بازده و نرخ تکاثر اقتصادی و سرمایه گذاری در بخش گردشگری و نفت نشان می‌دهد که به ازای استخراج هر بشکه نفت تقریبا باید ۱۰ دلار هزینه کنیم، در حالیکه هزینه دولتی برای هر گردشگر ۳۰ سنت یعنی سی برابر است! درحالیکه درآمد حاصل آن از هر بشکه نفت به طور متوسط ۶۰ دلار است، و درآمد از هر گردشگر ۱۲۰۰ دلار است. تازه این درآمد مستقیم به جیب مردم و فعالان بخش گردشگری می‌رود و اثر ضد تورمی قوی دارد.

**ظرفیت‌های طبیعی ایران در گردشگرپذیری نادیده گرفته شده است

آنا: مزیت گردشگری ایران را در چه حوزه‌هایی می‌دانید؟

آن چیزی که در ایران باعث نگرانی است این است که با وجود شرایط مستعد در گردشگری ایران، اما بخش گردشگری در سیاست‌های دولتی جدی گرفته نمی‌شود و سالانه فرصت‌های ارزشمندی را از دست می‌دهیم.

در حالیکه ترکیه در همسایگی ایران، درآمد سالانه ۷۷ میلیارد دلاری از بخش گردشگری دارد که این رقم بیش از متوسط جهانی است. اما ایران تنها حدود سه درصد یعنی ۱۰ میلیارد دلار از این بازار سهم می‌برد.

عدد ضریب تکاثر اقتصادی در بخش گردشگری ۱.۶ است یعنی یک و شش دهم سایر بخش‌ها نظیر کشاورزی، صنعتی انرژی و ... سهم گردشگری از همه حوزه‌ها قوی‌تر است و به همین دلیل دنیا به سمت توسعه زیرساخت‌های این حوزه، یعنی اقدامات استراتژیک می‌رود، اما ما هنوز سیاست‌های ابلاغی‌مان را در این زمینه فعال نکرده‌ایم. در حالیکه توریسم تاریخی، فرهنگی، طبیعی، سلامت، زیارتی، دریایی و ورزشی می‌تواند نقاط هدف گردشگری جهان در ایران باشد.

وجود دریای خزر و جنگل‌های هیرکانی برای حذب گردشگر کشور‌های حوزه خلیج فارس بسیار پر اهمیت است و همچنین دریای عمان و بندر چابهار که به آب‌های آزاد راه دارد، ظرفیت قابل توجهی برای توسعه گردشگری اقتصادی صنعتی و سرمایه‌پذیری محسوب می‌شوند.

**تحریم بهانه خوبی برای عدم رشد گردشگری نیست

آنا: هروقت صحبت از گردشگری و توسعه آن در کشور می‌شود، اولین مانع تحریم‌ها عنوان می‌شود، تا چه حدی این مانع را قابل قبول می‌دانید؟

این بهانه خوبی نیست، چون روسیه و کوبا هم تحت تحریم هستند، با این وجود اقتصاد گردشگری‌شان فعال است.

ضمن اینکه یک متغیر مهم که در گردشگری باید به آن توجه شود، توسعه گردشگری داخلی است؛ که نقش مهمی در جلوگیری از خروج ارز از کشور و تقویت نهاد خانواده دارد.

کشور‌های اروپایی در سیاست‌های توسعه گردشگری داخلی، حمایت از خانواده و یارانه سفر خانوار با چند فرزند را در نظر گرفته‌اند که در کشور ما هم می‌تواند به یک مدل تبدیل شود؛ که این امر محصول توافق فرابخشی میان دستگاه‌های دولتی است.

**نقش واحد‌های صنعتی در توسعه گردشگری داخلی و اشتغالزایی

ما ۵۰ هزار واحد صنعتی و تولیدی فعال در کشور داریم که با کمک وزارت صنعت می‌توانند در قالب مسئولیت‌های اجتماعی و فرهنگی و تخفیف‌های مالیاتی و گمرکی، آن‌ها را وارد عرصه گردشگری کنیم.

به عقیده من سیاست‌های افزایش جمعیت می‌تواند پایه این طرح‌های حمایتی باشد، چراکه ۱۰ سال دیگر ما با بحران جوانی جمعیت مواجهیم و توسعه گردشگری داخلی با توجه به درآمدزایی مستقیمش در اقتصاد خانوار، می‌تواند به سرعت در اشتغالزایی جامعه تاثیر بگذارد.

درآمد گردشگری برخلاف درآمد‌های نفتی، مستقیم به جیب مردم می‌رود و منجر به توسعه پایدار و به جریان افتادن نقدینگی می‌شود و اقتصاد پویا را برای کشور به ارمغان می‌آورد.

**احیای کاروانسراهای قدیمی برای توسعه گردشگری داخلی و تامین نیاز زیرساخت های بین راهی

آنا: درمیان دولت‌های اخیر و باتوجه به سابقه مدیریتی‌تان، کدام دولت را در رسیدن به اهداف توسعه گردشگری موفق‌تر می‌دانید؟

بیشترین توجه در حوزه گردشگری داخلی را در دولت نهم و دهم  شاهد بودیم  به این جهت که برای توسعه سفرهای داخلی زیرساخت‌های بین راهی و بوم گردی‌ها و به‌طور کلی سفر ارزان‌، جدی گرفته شدند اما طرح‌های توسعه امکانات بین راهی که چیزی حدود چندین هزار پروژه بودند، ابتر باقی مانده است.

آنا: می‌توانید به چند مورد از این طرح ها اشاره کنید؟

در آن دوره، مسیر تهران_مشهد، مشهد_قم، تهران_قم و مازندران _مشهد و محور‌های گردشگری جنوب کشور از جمله  شیراز اصفهان، کرمان به خلیج فارس، از مهمترین محورهای گردشگری داخلی تعیین شدند و تلاش بر این بود که با سرمایه گذاری داخلی مشوق هایی به این بخش بدهیم.

همچنین دولت درصدد این بود که از طریق اعطاء مجوزهای تجاری_ اداری  _تفریحی به سرمایه گذاران  طرح‌های بین راهی مشوق هایی بدهد تا کاروانسراهای قدیمی به این ترتیب احیا شده و نیز طرح های حرم تا حرم اجرا شود.

اکنون نیز، انتظار می‌رود وزارت میراث فرهنگی با هدف تقویت گردشگری زیارتی  توسعه آن از ظرفیت‌های کشورهای غربی و  حاشیه خلیج فارس بخصوص عراق ، کویت و بحرین موثرتر عمل کند.

بوم گردی یکی دیگر از موضوعاتی است که به طور جدی به آن پرداخته نشده و ظرفیت فوق العاده‌ای دارد. این نوع اسکان در استان‌های بوشهر، هرمزگان، فارس، شهرهای شمالی کشور، آذربایجان غربی و بسیاری از نقاط کشور قابل توسعه است.