«ترامپیسم»؛ هیولایی که از دست ترامپ گریخت

گروه جهان خبرگزاری آنا- مریم خرمائی: شیشه‌های شکسته و ساختمان‌های به هم ریخته، جمعیتی سراسر خشمگین که با پلیس گلاویز شده اند، اوباشی که در حال عکس گرفتن با غنیمت‌های به سرقت رفته از دفاتر دولتی هستند؛ این توصیفی است از آنچه که در تاریخ ۸ ژانویه در «برازیلیا» پایتخت برزیل رخ داد.

تصویری که طرفداران «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهور سابق این کشور آمریکای لاتین در عرض چند ساعت با حمله به کنگره، دیوان عالی و کاخ ریاست جمهوری به رخ کشیدند، از دو جهت ترسناک بود: اول اینکه یک دموکراسی تا چه حد می‌تواند در برابر موج پوپولیسم و عوام فریبی شکننده باشد و دوم اینکه آنچه در برزیل رخ می‌دهد، آینه تمام قد تکرار حمله به کنگره آمریکا در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ است.

در میان آن‌ها که به بولسونارو مشاوره می‌دادند تا با طرح اتهاماتی چون ناکارآمدی سیستم انتخاباتی و احتمال تقلب، پیروزی «لولا داسیلوا» نامزد حزب چپ «کارگران» را در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۲ برزیل به چالش بکشد، نام «استیو بنن» مشاور اسبق کاخ سفید و پدر معنوی «دونالد ترامپ» هم به چشم می‌خورد.

درست مثل ترامپ، بولسونارو هم از همان آغاز کارزار انتخاباتی، این تفکر را بین طرفداران خود جا انداخته بود که شاید برای اصلاح آرای دزدیده شده، گزینه‌ای جز توسل به «خشونت» باقی نماند و آنچه که در ۸ ژانویه در برزیل رخ داد، از روی همین سناریو اجرا شد.

از ۶ ژانویه ۲۰۲۱ در آمریکا تا ۸ ژانویه ۲۰۲۳ در برزیل، بلوایی که شاهد بودیم تنها بخشی از آثار به جا مانده از موج افراط گرایی است که به عنوان میراث دونالد ترامپ، هر از گاهی ستون‌های نظام‌های سیاسی جهان را تکان می‌دهد

در حد فاصل ترامپِ آمریکایی تا ترامپِ استوایی، شاهد قدرت یابی احزاب راست افراطی در اروپا هم هستیم که از این حیث، پیروزی ائتلاف راست‌گرایان در ایتالیا به رهبری حزب «برادران ایتالیا» در انتخابات پارلمانی ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۲، نقطه عطفی در پناه بردن مردم قاره سبز به آغوش افراط گرایی تلقی می‌شود. 

نخست وزیری «جورجیو ملونی» رهبر حزب برادران ایتالیا، اتفاقی است که حداقل از زمان سقوط دولت فاشیستی «بنیتو موسولینی» در بحبوحه جنگ جهانی دوم تا به امروز بی سابقه است حال آنکه در فرانسه هم «مارین لوپن» به شکلی خستگی‌ناپذیر تلاش می‌کند تا موانع جذب آرا توسط حزب راست افراطی «مجمع ملی» را اصلاح و فاصله خود تا کرسی ریاست جمهوری کاخ الیزه را کم کند.

از ۶ ژانویه ۲۰۲۱ در آمریکا تا ۸ ژانویه ۲۰۲۳ در برزیل، بلوایی که شاهد بودیم تنها بخشی از آثار به جا مانده از موج افراط گرایی است که به عنوان میراث دونالد ترامپ، هر از گاهی ستون‌های نظام‌های سیاسی جهان را تکان می‌دهد.

**عبور ترامپیسم از ترامپ

اما، در داخل آمریکا هم ترامپیسم به گونه‌ای دیگر، به حیات خود ادامه می‌دهد و از اثرگذاری حداکثری بر روند‌های سیاسی ایالات متحده برخوردار است. 

اینکه هفته گذشته، اکثریت شکننده جمهوریخواهان بعد از چهار روز و طی ۱۵ دور رای گیری، «کوین مک کارتی» را به عنوان رئیس مجلس نمایندگان آمریکا برگزید، رسوایی بزرگی برای این حزب است.

«نه» بلند قبیله ترامپی‌ها به رئیس شان فقط یک تفسیر دارد: ترامپ از صحنه اصلی کنار گذاشته شده و فرقه دیگر متکی به یک شخص خاص که رهبری آن را به عهده بگیرد، نیست

اختلافات درونی حزب جمهوریخواه و وجود گروهی ۲۰ نفره از نمایندگان این حزب در مجلس نمایندگان که از هواداران افراطی ترامپ و مخالف کوین مک کارتی برای احراز این سمت بودند، از دید رسانه‌های آمریکایی پنهان نماند تا آنجا که «بیزینس اینسایدر» مستقر در نیویورک، با پرداختن به این موضوع نوشت: هم اکنون حزب جمهوریخواه در درون خود حزبی جداشده تحت عنوان «قبیله ترامپی» دارد.

اما نکته حائز اهمیت آن است که این قبیله حتی از فرمان رئیس خود هم سرپیچی کرد چراکه مک کارتی گزینه مورد تائید شخص ترامپ بود. اما آن گروه ۲۰ نفره‌ای که دست کم ۱۲ نفرشان صحت انتخابات ۲۰۲۰ را زیر سوال برده بودند، وقتی با پیشنهاد ترامپ برای رای دادن به مک کارتی مواجه شدند، به او گفتند: با وجود آنکه تو رئیس جمهور محبوب ما هستی نمی‌توانیم با این گزاره موافقت کنیم.

اگرچه نهایتاً بعد از ۱۵ دور رای گیری، مک کارتی با واگذاری امتیاز‌های بزرگ به گروه شورشی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا شد، اما «نه» بلند قبیله ترامپی‌ها به رئیس شان فقط یک تفسیر دارد: دونالد ترامپ در داخل حزب جمهوریخواه آمریکا یک فرقه انحرافی به وجود آورد که از منش و رفتار او الهام می‌گرفت. اما به نظر می‌آید که اکنون خود او از صحنه اصلی کنار گذاشته شده و فرقه دیگر متکی به یک شخص خاص که رهبری آن را به عهده بگیرد، نیست. به عبارت دیگر، ترامپیسم از ترامپ عبور کرده و در چارچوب یک فرقه مستقل، دیگر نماینده آراء و نظرات وی نیست. خلاصه آنکه او کنترل هیولایی را که خلق کرده بود، از دست داده است.

**ترامپیسم و رهبر جدید

اینکه در رابطه با انتخاب مک کارتی، ۲۰ جمهوریخواه طرفدار ترامپ، حاضر به اطاعت از فرمان وی نشدند، یک توجیه دیگر هم دارد: با عبور از ترامپ، فرقه متولد شده از او به دنبال یک رهبر جدید است

 آنچه طی هفته‌های گذشته در مجلس نمایندگان آمریکا شاهد بودیم تنها گوشه‌ای از یک مشکل به مراتب بزرگتر است: حزب جمهوریخواه مرکز فرماندهی خود را از دست داده و این ضعف، به افسارگسیختگی لایه‌های زیرین حزب منجر شده است. ۱۵ دور رای گیری برای انتخاب مک کارتی به عنوان رئیس مجلس نمایندگان به رغم برخورداری از توصیه نامه ترامپ، اثباتی بر ناهماهنگی و آشفتگی حاکم بر جمهوریخواهان است.

اینکه دررابطه با انتخاب مک کارتی، ۲۰ جمهوریخواه طرفدار ترامپ، حاضر به اطاعت از فرمان وی نشدند، یک توجیه دیگر هم دارد: با عبور از ترامپ، فرقه ترامپیسم به دنبال یک رهبر جدید است. شاید برای همین است که از مدت‌ها پیش، رسانه‌های جمهوریخواه مانند «فاکس نیوز» روی «ران دسانتیس» فرماندار ایالت «فلوریدا» به عنوان رهبر جدید این حزب مانور می‌دهند.

حتی «ایلان ماسک» مالک شبکه اجتماعی توئیتر که خود را یک رای دهنده مستقل معرفی می‌کند، چندی پیش، در یک رشته توئیت که بازتاب نظرات او در زمینه مسائل انتخاباتی آمریکا است، نوشت: چنانچه «ران دسانتیس» فرماندار جمهوری‌خواه فلوریدا در رقابت ریاست جمهوری ۲۰۲۴ شرکت کند، از او حمایت خواهم کرد.

معیار ماسک برای رای دادن، یک نامزد میانه رو و معقول است که به نظر خیلی‌ها با توصیفی که از دسانتیس دارند، جور درمی آید.

دسانتیس در انتخابات نوامبر ۲۰۲۱، با شکست رقیب دموکرات خود با اختلاف ۲۰ درصد رای بیشتر، بار دیگر به عنوان فرماندار «فلوریدا» انتخاب شد و جایگاه خود را به عنوان ستاره رو به اوج حزب جمهوریخواه آمریکا تثبیت کرد.

مهاجرستیز، مخالف همجنسگرایی، معتقد به تقلب در انتخابات ۲۰۲۰، منتقد دکتر فاوچی (مشاور امور سلامت کاخ سفید در دوره همه گیری کرونا) - این‌ها همه صفت‌های دسانتیس است تا آنجا که اغلب جمهوریخواهان، وی را یک ترامپ عاقل، اما بدون حاشیه توصیف می‌کنند- مردی حسابگر که پیش از آنکه دست به کاری بزند همه آمار و ارقام را در نظر می‌گیرد و در خطابه‌های راست گرایانه اش خبری از اظهارات هنجارشکنانه ترامپ نیست.

با این حساب، هیچ کس فکر نمی‌کند که با انتخاب دسانتیس، به شعار «دوباره آمریکا را خوب بسازیم» به ترامپ خیانت شده است و وی برای ادامه مسیر جمهوری‌خواهی مطمئن‌ترین گزینه است ضمن اینکه مشکلات حقوقی ترامپ را هم ندارد (مشکلاتی از قبیل نگهداری از پرونده‌های محرمانه در ملک شخصی یا اتهام تحریک مردم برای حمله به کنگره).

حتی ترامپ هم که ساکن ایالت فلوریدا است، در انتخابات فرمانداری به دسانتیس رای داد. 

در حال حاضر، ترامپ برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ نامزد شده، اما خبری از نامزدی دسانتیس نیست. اینکه چه کسی به عنوان نامزد نهایی جمهوریخواهان معرفی شود، می‌تواند به چالشی دشوار برای اعضای حزب تبدیل شود، جایی که ترامپ از همین حالا زمزمه‌های تهدید به خروج از حزب جمهوریخواه و تاسیس حزب جدید را درصورت انتخاب نشدن به عنوان نامزد نهایی در انتخابات درون حزبی، مطرح کرده است و این یعنی تشدید اختلاف‌ها در جبهه جمهوریخواهان که برگ برنده‌ای در دست دموکرات‌ها خواهد بود.

اما با در نظر گرفتن نهایت خوش بینی، این پیش بینی هم وجود دارد که با کم رنگ شدن ستاره اقبال ترامپ، وی برای حراست از میراث خود یعنی «ترامپیسم» به ورود دسانتیس به گود انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تن بدهد و حتی در مقطعی به نفع وی کناره گیری کند. باید دید که تحولات چه سرنوشتی را برای حزب جمهوریخواه آمریکا رقم می‌زند.