مهاجرت مجازی و زنگ خطر برای کشور‌های درخواب‌مانده 

به گزارش خبرنگار آموزش و پژوهش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، در دوران پسا کرونا، دورکاری رویکرد کاری متفاوتـی بـرای سـازمان‌ها و بنگاه های اقتصادی و نیروی انسـانی آنهـا ایجـاد کرده که زمینه سـاز تحول در سـاختار کسـب وکار‌ها شده اسـت. 

افزایـش دورکاری و رقابـت بـرای جذب اسـتعداد‌ها منجـر به ظهور پدید‌ه ای شـده اسـت که از آن بـه عنـوان «مهاجرت مجـازی» یـاد میکنند؛ بنابراین دورکاری و مهاجـرت مجـازی، گزینه جدیدی را پیش روی کشـور‌ها و کسـب وکار‌های پــیشرو در بهره گیـری از سرمایــه‌های انسـانی فراسـرزمینی قرارداده اسـت. 

از ایـن منظر قابلیت ارائـه دورکاری بـرای کسـب‌وکار‌ها و اقتصادهایـی کـه قابلیـت بهره منـدی از سـرمایه‌های انسـانی فراسـرزمینی دارنـد، اهمیتـی دوچنـدان می‌یابد. امـا چنین گزینه و تسـهیلی پیشروی همه کشـور‌ها به واسـطه ضعف بهره گیـری از سـرمایه‌های انسـانی درون و فراسـرزمینی و همچنیـن فقـدان زیرسـاخت‌های ارتباطـی لازم، قـرار نـدارد.

به عنـوان نمونه، مشـکلات مرتبط با دسترسـی به زیرسـاخت‌های ارتباطـی مناسـب اینترنـت پرسـرعت و یـا فناوری هـای پیشـرو در محیط های غیـر کاری، منازل و محیط هـای کاری، بـرای اقتصاد‌هایی با زیرساخت‌های ضعیفـتر زنگ خطـری خواهنـد بـود کـه مانع اسـتفاده از ظرفیـت نیروهـای کاری موجـود و بـه تبع آن کم شـدن بهـره وری نسـبت بـه کسـب وکار‌های رقیب در کشـور‌های از دسـت دادن نیـروی انسـانی متخصص دیگـر و نهایتا خـود خواهد شد.

 بـا توجـه بـه کـلان روندهـای جهانی به خصـوص در زمینـه توسـعه فنـاوری و نـوآوری، نیـاز بازارهـای جهانی به سـرمایه انسانی نـوآور و فناور بـا سـرعتی روزافزون در حـال افزایـش اسـت. در واقع میـزان رشـد تقاضا بـرای سـرمایه‌های انسانی بسـیار سـریعتر از رشـد عرضه آن در جهـان اسـت.

** رقابت جهانی بر سر استعداد‌ها بسیار شدید است

 بـر اساس این تقاضا، رقابـت جهانی بر سـر اسـتعداد‌ها بسیار شـدید و پیچیده اسـت. کشور‌های در حـال معرفی سیاسـت‌ها و بـا اقتصاد پیشـرفته دائما برنامه های اغواکننـده بـرای جـذب سـرمایه‌های انسانی از اقصی نقـاط جهـان هسـتند؛ لذا سـرمایه‌های انسانی سـیال و بیـن کشـوری بیـش از پیـش مـورد توجـه قـرار دارنـد و کشـور‌ها می‌کوشـند تـا از ایـن منابـع ارزشـمند بیشـتر بهره منـد شوند؛ چـرا کـه انتظـار مـی‌رود در آینـده نه چنـدان دور ابعـاد دیجیتالی کسـب‌وکار‌ها مانند امنیت سـایبری، محاسـبات ابری، فناوری هـای بلاکچینی، ربات هـا و غیـره رشـد قابـل توجهی پیـدا کننـد، همیـن امـر بیانگـر نیـاز روزافـزون بـه افـراد متخصـص اسـت. 

بـه ایـن ترتیـب کشـور‌هایی کـه در چنیـن فناوری هایـی سـرمایه گذاری نکننـد و بـه متخصصان چنیـن حوزه‌هایی بـه انـدازه کافـی توجه نکننـد، احتمـالا با بحران از دسـت دادن نیـروی انسـانی متخصص به علـت مهاجرت مواجه خواهند شـد. 

کشـور‌ها در جهـت تسـهیل اسـتفاده بهینه از سـرمایه‌های انسـانی بـه دنبـال معرفـی راهکارهایـی از جملـه ارائـه تابعیت هـای مجـازی، دورکاری، ویزاهـای مخصـوص اسـتعداد‌ها و دیگـر روش هایـی هسـتند کـه بتواننـد قـدرت رقابـت پذیـری خـود بـر سـر جـذب اسـتعداد‌ها را بهبـود دهنـد.

** شاهد کاهش سهم جمعیت کاری در چند دهه آینده خواهیم بود

 ارائـه ایـن راهکارهـا بیشـتر در مسـیر رفـع یـا کاهـش محدودیت هـای قانونـی دسـت و پاگیـر بـرای جـذب مهاجـران اسـت، زیـرا طـی چنـد دهـه آینـده در برخـی از کشـورها، بـه خصـوص کشـور‌های توسـعه یافته تر، شـاهد کاهـش چشـمگیری در سـهم جمعیـت در سـن کار خواهیـم بـود؛ از طـرف دیگـر در اقتصادهـای نوظهـور و در حـال رشـد، جمعیـت جـوان بسـیار بیشـتر خواهد شـد. 

یکـی از برجسـته‌ترین خروجی هـای ایـن رونـد، ایجـاد شـکاف بیـن نیـاز بـازار کار و جمعیـت موجـود اسـت کـه می‌توانـد ناشـی از پیـر شـدن جمعیـت و کم بودن نسـل جـوان یا عـدم تطابق تحصیلات و مهارت هـای جمعیـت موجـود بـا نیازهـای بازار کار باشـد.

بـه این ترتیب، مازاد عرضه نیروی انسـانی در کشـور‌های کمتـر توسـعه یافته همزمـان بـا برنامه‌های کشـور‌های توسـعه یافته بـرای جـذب نیـروی انسـانی جـوان و در سـن کار بـرای پاسـخ بـه بحـران پیرجمعیتی منجـر بـه شـکل گیری جریان مهاجـرت از کشـور‌های کمتر توسـعه یافته بـه سـمت کشـور‌های توسـعه یافته خواهـد شد.

یکـی از چالش هـای کلیدی کـه جامعه جهانـی به صورت فزاینـده ای بـا آن درگیـر اسـت تغییـرات اقلیمـی اسـت. تغییـرات در الگوهـای آب و هـوا در سراسـر جهـان منجـر بـه افزایـش پدیده هـای شـدید اقیلمـی مانند مـوج گرما، سـیل و خشکسـالی‌های مکـرر و طولانی‌تر شـده اسـت.

** پیش بینی آواره شدن بیش از یک میلیارد نفر به علت بلایای طبیعی تا سال ۲۰۵۰

این تغییـرات اقلیمـی تبعات جدی بـر الگو‌های سـکونت یا جابه جایی هـای بین المللی داشـته و خواهد داشـت و بشـریت را در معرض سطوح فزایند‌های از ناامنی قـرار خواهـد داد. ایـن تغییـرات میتوانـد نقشـه محـل زندگـی مـردم را دوبـاره ترسـیم کنـد. پیش بینی می‌شـود تـا سـال ۲۰۵۰، بیـش از یـک میلیـارد نفـر به دلیـل وقوع بلایای طبیعـی و درگیـری در مناطق مختلف جهـان آواره شـوند. 

اثـرات ترکیبـی افزایـش دما، سـیلاب‌های شـدید و رشـد جمعیـت باعـث کاهش عرضـه آب در بسـیاری از مناطـق جهان می‌شـود. با تشـدید تنـش آبـی، تولید غذا و توسـعه اقتصـادی بـا خطـر مواجـه خواهـد شـد. بنا بر گزارش یونیسـف ۲۰۲۲، شـدیدترین سـطح تنش آبی در جهـان در منطقـه خاورمیانـه و شـمال آفریقا منـا ایجاد شـده اسـت. بـا توجـه بـه اینکـه ۱۱ کشـور از ۱۷ کشـوری کـه در حـال حاضـر سـطوح بالایی از تنـش آبـی را تجربه میکننـد در ایـن منطقـه قـرار دارنـد، پیش بینی میشـود ایـن وضعیـت طـی دو دهـه آینـده بدتـر شـود. 

بـه دلیل تقاضـای بیشـتر بـرای آب، افزایـش جمعیـت و کاهـش عرضـه بـه دلیـل خشکسـالی و کاهـش بارندگـی، کمبـود منابع تشـدید شـده، قیمت مـواد غذایـی افزایش می‌یابد و افـراد در جسـت و جـوی منابـع و تامیـن معیشـت مجبـور بـه جابه جایـی میشـوند. 

بـر اسـاس گزارش‌های برنامـه جهانـی غـذا از سـال ۲۰۱۹ تعـداد افـرادی کـه در سـطح جهـان بـا ناامنـی حـاد غذایـی مواجـه شـده اند، افزایـش یافته اسـت؛ بنابرایـن تغییرات اقلیمـی همزمان بـا افزایـش جمعیـت جهـان، موجـب تنـش و درگیری در زمینـه امنیـت غذایـی و آبـی میشـود و مجمـوع ایـن عوامـل میتواننـد روندهـای مهاجرتـی را بـه ویـژه در کشـور‌های آسـیب پذیرتـر تغییـر دهند. 

سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ ظهور قطب‌های علم و فناوری جدید در منطقه خلیج فارس اثر بحران‌ها یا تکانه‌ اقتصادی- اجتماعی بر تحرک سرمایه‌های انسانی و مالی وضعیت بحرانی پدیدهی مهاجرت در کشور ایران افزایـش و رشـد چشـمگیر درآمـد نفتـی کشـور‌های منطقـه خاورمیانـه به خصـوص کشـور‌های حـوزه خلیـج فـارس منجر به توانمندی و رشـد اقتصـادی کم نظیر آن‌ها و تقویـت سـرمایه گذاری‌های توسـعه‌ای بـه خصـوص در حوزه هـای فناورانـه شـده اسـت. 

همین امر احسـاس نیاز بـه نیـروی متخصـص بـرای تولیـد و توسـعه فناوری‌های جدیـد در این کشـور‌ها را بیش ازپیش پررنـگ خواهد کرد و می‌توانـد منجـر به شـکل گیری جریـان ورودی مهاجران متخصـص و مسـتعد بـه ایـن منطقـه شـود. در همیـن راسـتا، برخـی از کشـور‌های منطقـه از جملـه عربسـتان، امـارات و قطـر اقـدام بـه تعریـف کلان پروژه هایـی مانند ایجاد شـهر‌های هوشـمند همچون پروژه «نئـوم» کرده اند کـه بتوانند فناوری هـای مرتبط با این اهـداف بلندپروازانه را طراحـی، پیاده سـازی و مـورد بهره بـرداری قـرار دهنـد.
 
** خاورمیانه شاهد ظهـور یک زیسـت بوم اقتصادی نوین است

شـهر‌های هوشـمند دارای بالاترین سـطح از فناوری هـای پیشـرفته و اسـتعداد‌ها هسـتند؛ بنابرایـن بسـیاری از کشـور‌های حاشـیه خلیج فارس برای تحقق اهداف توسعه شـهری خـود، نیازمنـد جـذب متخصصان و مسـتعدان مختلـف از سراسر جهان خواهند بـود. منطقه خاورمیانه شـاهد ظهور یک زیسـت بوم اقتصـادی نوین به ویـژه در منطقـه‌ خلیج فـارس اسـت. 

در ایـن راسـتا، کشـور‌های منطقـه در صدد جـذب هـزاران نفـر از صاحبـان ایـده و کسـب وکار و میزبانـی از رویداد‌های مهم اقتصـادی و فرهنگـی جهانـی و ارائـه تسـهیلاتی جـذاب هسـتند. بـه نظر می‌رسـد این تسـهیلات به تدریـج باعث جـذب نیـروی انسـانی متخصص، کار آفرینان و صاحبان شـرکت‌ها بـه ایـن مناطـق شود.