بصیرت ولایی و فاطمی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ نگاه شیعیان به حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها بیشتر آمیزه‌ای از نگاه عاطفی و معنوی است، مصیبت‌های فراروی آن حضرت چنان عمیق است که هر انسان حق‌طلبی را متأثر می‌کند و همین موجب می‌شود کمتر به جایگاه اصلی ایشان در زمینه‌های شخصیتی، مدیریتی، ولایی، سیاسی و ... پرداخته شود و اهمیت اینها تا آن اندازه زیاد است که مقام معظم رهبری از زبان امام(ره) می‌فرمایند: «همانطور که امام بزرگوار فرمودند که اگر فاطمه زهرا(س) مرد بود، پیغمبر می‌شد [این] خیلی حرف عجیبی است، خیلی حرف بزرگی است و جز از زبان کسی مثل امام بزرگوار که هم عالم بود، هم فقیه بود، هم عارف بود، انسان این حرف را نمی‌تواند بشنود؛ اما ایشان گفته است این حرف را.  فاطمه زهرا این است؛ یعنی یک رهبر به تمام معنا، مثل یک پیغمبر، مثل یک هدایتگر عمومی بشر، در این حد و در این اندازه زهرای اطهر، دختر جوان ظاهر می‌شود؛ این زنِ اسلام است.» (۲۹/۱۲/۱۳۹۵)

اگر بصیرت را نوعی اعتقاد و معرفت قلبی به حقایق امور که به صورت ملکه درونی انسان درآمده است، بدانیم؛ این بصیرت در حد کمال در این دختر به روایتی حداکثر ۱۸ ساله که حضرت رسول(ص) او را «ام ابیها» می‌نامند، وجود داشته است. شخصیتی بی‌نظیر که در همان کودکی نقش عجیبی در زندگی حضرت رسول (ص) دارد تا جایی که ایشان او را «سیده النساء العالمین» می‌خوانند، زنی که با مقامات عالی معنوی و عرفانی همزمان در حکمت و تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی و آینده‌نگری در اوج قرار گرفته است.

اوج فعالیت و بزرگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در مبارزات سیاسی ایشان و در دفاع از حریم امامت و ولایت متبلور می‌شود، ولایتی که حضرت تمام همّ و غمّ خود را صرف پابرجا ماندن آن می‌کند. حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در واقع شهیده راه ولایت و امامت است.

شاید بتوان زنان دیگری را به‌عنوان الگوی فردی و شخصیت والای انسانی مثال زد؛ اما حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها علاوه بر الگوی فردی، دارای شخصیت والای سیاسی و اجتماعی بوده؛ شخصیتی که ولایتمداری اش، او را تا به این حد بلندمرتبه کرده است.

در باب نقش او در حمایت از ولی زمان حضرت علی علیه‌السلام و ولایت او سخن‌ها گفته‌اند؛ به‌گونه‌ای که حتی امام علی علیه‌السلام، فاطمه سلام‌الله علیها را باعث دلگرمی خود می‌دانستند؛ دلگرمی‌ای که انگیزه ایشان را برای مبارزه بیشتر می‌کرد، به‌طوری‌که مشهود است حضرت علی علیه‌السلام هنگام دفع ایشان خطاب به رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم و روبروی مقبره ایشان می‌گویند: «یا رسول الله! با شهادت فاطمه، صبر و شکیبایی‌ام کاسته شده و طاقت و توانایی از دستم رفت. بعد از این پیوسته در حزن و اندوه به سر می‌برم و شبها را به بیداری می‌گذرانم.»

این عبارت بیانگر نقش بسیار مهم حضرت صدیقه در زندگی و شخصیت امام علی علیه‌السلام است که با داشتن این همه ایمان و صبر در فقدان این بانوی گرامی و عزیز، گرفتار آنچنان رنج و درد شده که راحتی از زندگی‌اش رفته است.

دفاع از امام علی علیه‌السلام، یادآوری ماجرای غدیر خم و روشنگری‌های فراوان در این زمینه، انتقادهای روشنگرانه از مردمی که حمایت کمرنگی از امام(ع) داشتند، ماجرای فدک و فریاد بر شکنندگان حریم امامت و ولایت و در نهایت سکوت سیاسی ایشان پس از اتمام حجت با مردم، همه و همه بیانگر بصیرتی است که بهترین نام برای آن «بصیرت فاطمی» است، به‌طوری‌که روایت است از حضرت امام حسن عسکری(ع) که «ما حجت خدا بر خلق هستیم و مادر ما فاطمه(س) حجت خدا بر ماست.» و امام مهدی عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف نیز در توقیع شریف می‌فرمایند: «دختر رسول خدا، اسوه مناسبی برای من است.»

حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها با استفاده از قول امام خمینی(ره) گرچه مقام اجرایی‌ای مانند نبوت و امامت نداشتند؛ اما در سنی کم به تمام مقامات معنوی که برای بشر ممکن است، دست یافته بودند، به‌طوری‌که امام خمینی(ره) می‌گویند: «تمام ابعادی که برای زن متصور است و برای یک انسان متصور است  در فاطمه زهرا (س) جلوه کرده و بوده است. [او] یک زن معمولی نبوده است ... او موجودی ملکوتی است که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است؛ بلکه موجود الهی جبروتی در صورت یک زن ظاهر شده است ... تمام هویت‌های کمالی که در انسان متصور است و در زن تصور دارد تمام در این زن است ...»

همه اینها نشانگر آن است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها علاوه بر توجه به زندگی فردی و پرورش انسان‌های نیک و بزرگ که تحول‌آفرین بوده‌اند، در متن مسائل سیاسی و اجتماعی قرار داشتند و همواره مدافع حق و حقیقت بوده‌اند؛ به‌طوری‌که خطبه روشنگرانه ایشان در مسجدالنبی مشهور همگان است و از این روست که بزرگان ایشان را نمونه و الگوی جهانیان می‌دانند؛ الگویی که مورد تأیید خداوند متعال است و در راه رسیدن به کمال انسان را هدایت می‌کند.

ایشان در واقع تربیت شده پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم و حضرت خدیجه سلام‌الله علیها و به‌عنوان برترین زن مسلمان شناخته شده، به‌طوری‌که می‌تواند الگوی مناسبی برای زنان و مردان روزگار باشد؛ چراکه در عرصه‌های مختلف زندگی، ایمان و بندگی، عدالت و شجاعت، مسئولیت شناسی، تدبیر و سیاست و ... سرآمد روزگاران هستند و پیروی از چنین الگویی، انسان را در دوراهی‌های دشوار زندگی یاری می‌کند و از آن روست که در وصف آن هیچ جمله‌ای جز آن جمله معروف «فاطمه فاطمه است»، کارگر نمی‌افتد.

علیرضا بیابان‌نورد عضو هیئت علمی و معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز