اولین ایستگاه و اولین اتومبیل آتش نشانی در تهران چگونه بود؟

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری آنا، سیدحامد رحمتی، اولین ایستگاه آتش نشانی در ایران در شهر تبریز و توسط شخصی به نام «قاسم خان» والی رئیس بلدیه وقت در اواخر دوره قاجاریه یعنی سال ۱۲۹۶ هجری شمسی پایه گذاری شد.

در سال‌های آخر صاحبقرانی ناصرالدین شاه قاجار در تهران اداره‌ای تأسیس شد که نام احتسابیه را بر آن نهادند که همزمان مسؤولیت کار - بلدیه (شهرداری)، نظميه (شهربانی) و عدلیه (دادگستری) را انجام می‌داد.

اداره احتسابیه در آن زمان به ۲ شعبه تقسیم می‌شد که عبارت بودند از شعبه احتساب و شعبه تنظيف به کارکنان شعبه احتساب محتسب می‌گفتند که زیر نظر کلانتر شهر یا محله خدمت می‌کردند و دارای درجاتی از قبیل نایب و فراش بودند و به کارهائی مانند حفظ امنیت شهر و رسیدگی به جرائم و شکایات و نگهداری از زندانیان و گرانفروشی و بالاخره رفع اختلافات بین مردم رسیدگی می‌کردند که در مجموع کار عدلیه و نظمیه را با هم انجام می‌دادند و شعبه دوم یعنی اداره تنظیف هم کار بلدیه یا همان شهرداری را انجام می‌داد که تشکیل شده بود از عده ای رُفتگر، سقا و میراب. رفتگرها در طول روز زباله های مغازه ها و خانه ها را با الاغ و قاطر و گاری جمع آوری و به گودهای اطراف تهران حمل می‌کردند.

میراب‌ها نیز که کارشان از ساعت ۱۰ شب شروع می‌شد و تا طلوع آفتاب ادامه داشت آب تمیز قنوات را از طریق جوی‌ها به آب انبارها و حوض‌های خانه ها هدایت می‌کردند.

سقاها نیز موظف به دادن آب آشامیدنی از مشک‌های خود به رهگذران به ویژه در ایام ماه محرم و صفر و شب‌های شهادت ائمه معصومین (ع) و همچنین آب پاشی خیابانها و کوچه‌ها برای جلوگیری از گردو غبار ناشی از رفت و آمد گاری‌ها و درشکه‌ها و همچنین خاموش نمودن آتش سوزی‌های احتمالی در کوی و برزن بودند که در حقیقت می‌توان گفت: اوّلین آتش نشانان در تهران همان سقاها بودند که با مشک آبشان در هنگام آتش سوزی به کمک حادثه دیده می شتافتند و مردم نیز با سطل های «دلوها» لاستیکی به کمک شان آمده و با برداشتن آب از حوض‌ها و آب انبارها و جویهای آب، آتش را خاموش می‌کردند و این امر تا اواخر دوره قاجاریه ادامه داشت و از ایستگاهی به نام آتش نشانی یا همان اطفائیه در شهر خبری نبود.

نخستین رِییس احتسابیه محمد تقی خان احتساب الملک فرزند ادیب الملک یکی از رجال عصر ناصری است. نخستین شهردار تهران نوه حاجب الدوله یا همان حاج علی خان فراشباشی، قاتل امیر کبیر است.

** اولین ایستگاه آتش نشانی در ایران

اولین ایستگاه آتش نشانی در ایران در شهر تبریز و توسط شخصی به نام «قاسم خان» والی رئیس بلدیه وقت در اواخر دوره قاجاریه یعنی سال ۱۲۹۶ هجری شمسی پایه گذاری شد و برای نخستین بار نام اداره اطفائیه بر آن نهاده شد که به علت نبود وسائل مخابراتی در آن زمان در کنار ساختمان اطفائیه برج بلندی نیز ساخته شد که به آن برج يانقين می‌گفتند. در طول شبانه روز نگهبانانی از بالای برج تمام سطح شهر را زیر نظر داشتند و در صورت مشاهده دود در نقطه ای از شهر زنگوله بزرگ برنجی را که مانند ناقوس کلیساها در بالای برج نصب شده بود به صدا در می آوردند و به آتش نشانان مستقر در اطفائیه به همراه نشانی تقریبی محل حادثه اطلاع میدادند.

خوشبختانه امروزه برج یانقین با ارتفاعی حدود ۲۰ متر در فهرست آثار ملی و میراث فرهنگی ایران ثبت شده است.

از ایستگاه‌های بعدی آتش نشانی که در شهرهای ایران تأسیس شدند می‌توان از ایستگاه‌های اطفاء حریق در کنار چاه‌های نفت مسجد سلیمان نام برد که توسط شرکت‌های استخراج نفت انگلیسی ایجاد شدند.

** اولین ایستگاه و اوّلین اتومبیل آتش نشانی ( ماشین آبپاش ) در تهران

اوّلین ایستگاه آتش نشانی در تهران در سال ۱۳۰۳ شمسی در گاراژی واقع در سه راه امین حضور به نام گاراژ حسینی توسط یک ژنرال بازنشسته روسی به نام «وربا» که بعضی‌ها از وی به نام کلنل یاد می‌کنند به همراه ۱۵ نفر پرسنل آموزش دیده نظامی و با چهار دستگاه اتومبیل با مارک «نف» (NEF) و با نام اطفائیه زیر نظر بلدیه یا همان شهرداری شروع به کار کرد و تصور می‌شود دلیل احداث این اداره در سه راه  امین حضور وجود چشمه های متعدد و پرآبی بود که در نزدیکی آن یعنی چهارراه سرچشمه وجود داشت و منبع آب ماشین‌ها از این چشمه ها پُر می‌شد. دومین ایستگاه اطفائیه پس از صاف کردن قبرستانی در شمال چهار راه حسن آباد که قبرستانی پُر می شده محسوب می‌شد احداث شد. این ایستگاه هنوز هم در این محل دائر و مشغول به کار است. امروزه غیر از انجام اطفاء حریق کمک به حادثه دیدگان سیل، زلزله ،آواربرداری مبارزه با حیوانات موذی یا درنده جزء مسؤولیت آتش نشانان محسوب می شود.

گاراژ حسینی امروزه هنوز پابرجاست و به انجام باربری مشغول می‌باشد. ولی اثری از آثار اوّلین ایستگاه آتش نشانی در آن دیده نمی‌شود. به عنوان مثال اطلاعات کاملی در دست نیست که مردم هنگام حادثه مثل حریق یا ریزش آوار به چه وسیله ای بروز حادثه را به اطلاع این ایستگاه می‌رساندند و یا اینکه آیا این ایستگاه دارای تلفنی هنگام تأسیس بوده یا خیر و اگر بوده در آن زمان که مردم به ندرت دارای تلفن بودند چگونه مورد حادثه را به اطلاع این ایستگاه می‌رساندند؟

اما ایستگاه دوم آن يعنی ایستگاه حسن آباد دارای تلفن و شماره اولیه آن ۴۴۴ بود که بعدها با گسترش خطوط تلفن در تهران به ۴۴۴۴ و تا اواخر دهه چهل این شماره به پنج رقم یعنی ۴۴۴۴۴رسیده بود.

در خاتمه اینکه با توجه به گسترش روزافزون شهر تهران و ازدیاد جمعیت، این ایستگاه‌ها کم کم افزایش یافته و ایستگاه‌های بعدی در شمیران و بهجت آباد و چهارراه مولوی و شهباز تأسیس شدند. امروزه سازمان آتش نشانی شهر تهران با بیش از ۱۳۰ ایستگاه و ۵ هزار نیروی عملیاتی تامین کننده ایمنی اماکن مسکونی و تجاری بی شمار این کلانشهر است.

منبع: این اتولی که من می گم..