چاره ای جز شیرین سازی آب دریا نداریم

به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا به نقل از مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه کشور، عیسی بزرگ‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران در نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه ضمن با اشاره به اهمیت قضاوت منطقی و علمی در خصوص آب‌های غیر متعارف کشور گفت: ایران به دلیل خشکی بیش از حد به صورت منطقی باید به منابع آب‌های قابل دسترس سواحل شمالی و جنوبی خود توجه کند. ما در اسفند ماه سال گذشته قانون ویژه‌ای در خصوص استفاده از آب دریا برای سیستان و بلوچستان را به تصویب رساندیم.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران با اشاره به نقشه راه آب کشور در دولت سیزدهم، ادامه داد: از ۸.۸ درصد تولید آب باید به ۱۰ میلیارد مترمکعب تولید در این بخش برسیم. ما باید به سمت توسعه عمودی در بحث کشاورزی حرکت کنیم؛ بنابراین باید به حوزه نیاز آب در صنعت هم توجه خاص داشته باشیم.

**صنایع آب‌بَر به سواحل منتقل شوند

بزرگ زاده با اشاره به بحث اشتغال افزود: ما در صنعت نیز باید همچون کشاورزی به مقوله آب توجه خاصی داشته باشیم. توجه به آب دریا حتی در مصارفی غیر از نمک زدایی نیز باید توجه شود. البتّه باید توجه داشت که ۵۰ درصد صنایع ایجاد شده با آب دریا باید در کنار آب‌های دریا جانمایی شود تا هزینه انتقال تحمیل نشود.

وی به اَبَرپروژه‌های مربوط به استفاده آب دریا اشاره و اظهار کرد: باید نقشه راه آب کشور را به سمت ارتقای سهم ۵۰ درصدی سهم آب دریا در حل نیاز آبی کشور حرکت دهیم.

**استاد دانشگاه تهران: بدن انسان امکان تطابق با آب نمک زداشده دریا را دارد

در ادامه این نشست علیرضا بازارگان، عضو هیئت علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران به ارائه خود تحت عنوان نمک زدایی آب دریا اشاره کرد و با تشریح شرایط آب شور گفت: آب دریا ۴۵ هزار میلی گرم بر لیتر املاح دارد. این در حالی است که انسان می‌تواند تا هزار میلی گرم در لیتر املاح آب را تحمل کند.

وی با اشاره به تکنیک‌های ساده نمک زدایی از آب دریا بیان کرد: اساس سیستم‌های نمک زدایی بر همان اصل تبخیر آب شور استوار است. تفاوت مدل‌های جدید استفاده از گرمای حاصله و استفاده مجدد از این انرژی است. البته این مدل‌ها به سمت اسمز معکوس در حال تغییر است.

بازارگان با بیان مختصات فنی مدل‌ها و تکنولوژی‌های نمک زدایی صنعتی در دنیا افزود: کارخانه‌های شیرین سازی آب از حرارتی به سمت اسمز معکوس و یا همان شیرین سازی غشایی آب حرکت می‌کند.

**عضو انجمن شرکت‌های آب شیرین کن: حدود ۲۰۰ شهر با تنش آبی داریم

در ادامه این نشست امیر جعفری، عضو انجمن شرکت‌های آب شیرین کن با بررسی وضعیت آب در جهان طی سال‌های اخیر توضیح داد: تنش‌های آبی در خاورمیانه به صورت جدی در حال وقوع است و شرایط خشکسالی شدید و پیش بینی‌های بارش‌های کشور کاهشی و دمای هوا در ایران افزایشی است که شرایط آبی کشور را با خطر جدی مواجه کرده است.

جعفری با بررسی وضعیت مصرف آب در کشور تصریح کرد: ما صادرکننده آب در قالب محصولات کشاورزی هستیم که کشور را نیازمند آب کرده است. ۹۳ شهر در حاشیه خلیج فارس و ۱۰۴ شهر در فلات مرکزی ایران درگیر تنش آبی شدید هستند.

وی با اشاره به امکان خرید آب فاضلاب جهت مصارف خاص افزود: در حال حاضر ۹۵ طرح شیرین سازی آب در کشور وجود دارد. در احداث یک آب شیرین کن ۳۵ درصد هزینه مربوط به ساخت سازه و ۶۵ درصد هزینه مربوط به دستگاه آب شیرین کن است.

**هزینه هر یک متر مکعب شیرین سازی آب دریا، یک دلار

وی با اشاره به دغدغه‌های سرمایه گذاران در زمینه آب شیرین کن‌ها خواستار تخصیص به موقع منابع در این زمینه شد و گفت: برای ساخت یک کارخانه ۱۰۰ میلیون مترمکعبی آب شیرین کن در ایران نیازمند ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری و دریافت ۱۲ مجوز از نهاد‌های مختلف هستیم.

جعفری با بیان اهمیت کسب و کار‌های صنعت آب شیرین کن‌ها اظهار کرد: هم اکنون انجمن آب شیرین کن‌ها در کشور راه اندازی شده و مهم ترین دغدغه‌های اصلی، عدم تخصیص منابع و تعهدات دولت و پرداخت در قالب اسناد خزانه است که این اقدامات، هزینه‌های این بخش را پوشش نمی‌دهد. در بحث قرارداد‌ها نیز بعضا هزینه‌های دلاری اتفاق می‌افتد این در حالی است که درآمد‌ها ریالی است. با این حال شیرین سازی آب دریا توانسته ۷ میلیون نفر از جمعیت کشور را در مناطق جنوب کشور تحت پوشش قرار دهد.

**مدیرعامل سابق طرح انتقال آب خلیج فارس: میزان مصرف آب کشاورزی باید ۲۰ درصد کاهش یاید

در ادامه این نشست علی همتی شعبانی، مدیرعامل سابق تأمین و انتقال آب خلیج فارس با اشاره به کارکرد‌های اصلی آب اظهار کرد: ۹۷.۵ درصد منابع آب جهان شور است و ۲.۵ درصد آب شیرین در دنیا وجود دارد. در کشور ما به ویژه در تهران به طور متوسط سرانه مصرف آب برای هر فرد ۲۲۰ لیتر در روز است. در بخش کشاورزی بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم، اما تراز آب همچنان در بخش کشاورزی منفی است.

وی ادامه داد: باید از ۹۰ درصد مصرف آب در کشاورزی به سمت ۷۰ درصد حرکت کنیم و در عین حال در بخش صنعت به واسطه نقش مهم آن در اقتصاد کشور سهم بیشتری را قائل شویم. منابع آب مورد استفاده در آب شیرین کن‌ها فقط آب دریا‌ها نیست بلکه آب رودخانه‌های شور و همچنین آب فاضلاب‌ها نیز می‌تواند در این بخش مورد استفاده قرار گیرد.

** بحرین از ما در شیرین سازی آب دریا جلوتر است

وی با اشاره به وجود بیش از ۵ هزار کیلومتر ساحل در کشور یادآور شد: می‌توانستیم از منبع آب دریا به بهترین شکل استفاده کنیم. متاسفانه به دلیل بخشی نگری از منابع آب دریا درست استفاده نکردیم. ما حتی از کشوری مثل بحرین، کمتر از امکان آب شیرین کن‌ها استفاده می‌کنیم و معتقدم تصور اینکه این آب گران است اساسا اشتباه است. البته اینکه آب نمک زدایی شده دریا باید منتقل شود و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد بحث جداگانه‌ای است.

این مقام مسئول سابق در حوزه آب بیان کرد: کریدور‌های انتقال آب در کشور متنوع است برای مثال یکی از این طرح‌های انتقال آب که به کرمان رسیده و تحت بهره برداری است؛ طرح دوم و سوم استان یزد و طرح چهارم از دریای عمان و خط پنجم نیز برای فارس در حال مطالعه است.

**آب شیرین شده دریا به هیچ عنوان گران نیست

همتی شعبانی،  خطا در بالا دانستن قیمت آب نمک زدایی شده در کشور را مقایسه این قیمت با آب یارانه‌ای دانست و افزود: به هیچ عنوان آب شیرین شده دریا گران نیست. یک لیتر آب شیرین شده دریا با قیمت دلار آزاد، مبلغ ۵۰ تومان است، باوجود اینکه باید به این نکته توجه داشت که هزینه انتقال این آب از لب ساحل به بخش میانی کشور بحث جداگانه‌ای است که باید مورد توجه باشد. برای نمونه آب در فلات مرکزی با هزینه انتقال ۲.۵ یورو برای صنعت تمام می‌شود، اما در کنار ساحل این عدد به مراتب هزینه تمام شده کمتری را دارد.

به گفته این مقام مسئول ایجاد یک کارخانه ۲۰۰ میلیون متر مکعبی هم اکنون ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. در مجموع آب یک مقوله حاکمیتی است و بخش خصوصی با توجه به مشکلات موجود تمایل چندانی برای ورود به این بخش حاکمیتی ندارد.

وی با اشاره به تجربه موفق امارات متحده عربی در خصوص تلفیق آب دریا و فاضلاب گفت: هزینه تصفیه فاضلاب هم میزان تسویه آب لب شور است. گران‌ترین آب دنیا برای نروژ است و ارزان ترین آب عربستان است.

**بخش خصوصیِ متقاضیِ سرمایه‌گذاری در شیرین‌سازی آب دریا، درگیر پیچ و خم‌های گمرکی

همتی در خصوص چالش‌های این بخش توضیح داد: بخش خصوصی که در زمینه آب شیرین کن فعالیت دارند، در پیچ‌های گمرک و بخش نامه‌ها گیر افتاده اند. با توجه به گستردگی سواحل ما باید بگوییم راه دیگری به غیر از استفاده از آب دریا و نمک زدایی نداریم و باید به سمت آب شیرین کن‌های متوسط حرکت کنیم.