پژوهش‌ها دغدغه ملی و نگاه حل‌المسائلی ندارند
علیرضا رضایی دانشیار روابط بین‌الملل به مناسبت هفته پژوهش و فناوری در گفتوگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا در همدان اظهار کرد: پژوهش فرایندی منظم و سامانمند است که دغدغه‌های ذهنی، مسائل جمعی و مشکل‌های مشترک را در سطوح مختلف خرد، میانه و کلان با بهره‌گیری از روش مناسب، پاسخ داده و مرتفع میکند.
وی افزود: پژوهش مسئله‌محور بوده و در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی با شناسایی مسائل و مشکلات، راهکار‌های حل‌وفصل آنها را برای بهره‌برداری تصمیم‌سازان پیشنهاد میکند.هیچ جامعه‌ای بدون پژوهش تداوم متعادل نخواهد داشت. بنیان پیشرفت و توسعه هر کشوری در ابعاد گوناگون و ایجاد قدرت و ثروت از مسیر پژوهش می‌گذرد. جایگاه کشور‌ها به لحاظ توسعه‌یافتگی در فناوری و تکنولوژی‌های مختلف، میزان اهمیت پژوهش و بهره‌گیری از نتایج حاصل از آن را مشخص میکند.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان عنوان کرد: در ایران پژوهش تقریباً در سطح متوسطی قرار دارد. میزان آثار و مقالات چاپ‌شده در داخل و خارج ایران نشان‌دهنده سطح متوسط روبه خوب پژوهش به‌ویژه در پژوهش‌های علوم پایه و مهندسی است. اکثر پژوهش‌ها به مسائل و مشکلات اصلی کشور نمی‌پردازند و به تعبیری دیگر دغدغه ملی و نگاه حل‌المسائلی ندارند؛ البته پژوهش و پژوهشگر آنچنان‌که بایسته و شایسته است در نظام سیاست‌گذاری و تصمیم سازی نقش فعالی نداشته یا مشارکت داده نمی‌شود.
** اجزای پژوهش کدامند؟
رضایی با اشاره به اینکه پژوهش چهار جزء پژوهشگر، موضوع، فرایند و دستاوردها را داراست، گفت: موانع مختلفی را در اجزای چهارگانه پژوهش می‌توان مطرح کرد. درباره پژوهشگر می‌توان بی‌انگیزگی، نبود تأمین مالی، کم‌سوادی و نبود تسلط به زبان خارجی، نبود خلاقیت و... را ذکر کرد و درباره موانع موضوعی پژوهش می‌توان ضعف در مسئله شناسی و نبود نگاه حل‌المسائلی، انجام پژوهش‌های تکراری و تقلیدی، فقر منابع موجود و... را نام برد.
وی بیان کرد: در ارتباط با موانع فرایندی پژوهش موارد زیر قابل‌طرح بوده و ضعف در شناخت روشگان و روش تحقیق، ضعف در مکانیسم‌های مرتبط ساز پژوهش‌ها و جزیره‌ای شدن مؤسسات پژوهشی، حمایت مالی ضعیف و درباره موانع مرتبط با دستاورد‌های پژوهش، مواردی مانند ضعف نتایج حاصله از پژوهش، عدم بهره‌گیری از دستاوردها، نگاه فانتزی به پژوهش و دستاورد‌های آن، قابل‌طرح است.
دانشیار علوم سیاسی و روابط بین‌الملل مطرح کرد: مهم‌ترین مشکل در بخش پژوهش این است که پژوهشگران به دلایل متعدد، تمایلی ندارند تا به مسائل و دغدغه‌های اصلی کشور بپردازند. این مشکل حتی میان مراکز و پژوهشکده‌های علمی نیز دیده شده و در این راستا بسیاری از این مراکز بیشتر تلاش می‌کنند برای سیاست‌های کنونی در عرصه‌های مختلف، پژوهش کنند و کمتر دیدی انتقادی به سیاست‌ها دارند درنتیجه زمینه برای مسأله‌یابی و رفع نقایص کمتر مهیا می‌شود.
**پژوهش‌ها توسط نخبگان و صاحب‌نظران انجام نمی‌شود
رضایی تشریح کرد: مشکل بعدی این است که در بسیاری از موارد پژوهش‌ها توسط نخبگان و صاحب‌نظران انجام نمی‌شود. به‌عنوان نمونه وقتی قرار بوده در حوزه مسئله اجتماعی مانند اعتیاد تحقیق شود، طبیعتاً بهترین کار سپردن پژوهش به کارشناسان برجسته این حوزه است؛ اما معمولاً پژوهش توسط افراد کم‌تجربه‌تر انجام می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا پژوهش در علوم انسانی در ایران مهجور مانده است؟ توضیح داد: نگاه کمی‌گرایانه پوزیتویستی صرف به علم، سبب شده علوم انسانی که خروجی ملموس و قابل‌مشاهده در کوتاه‌مدت ندارد، بسیار مهجور بماند. هر جامعه‌ای به فراخور نیازهایش به علوم مختلف مراجعه میکند. جامعه در حال گذار اولویت اصلی علوم مهندسی و پایه بوده تا فرایند گذار را به کمک آن علوم تسهیل کند، غافل از آنکه تصمیم سازی درباره این انتخاب وابسته به علوم انسانی است.
دانشیار علوم سیاسی و روابط بین‌الملل ادامه داد: یکی از مشکلات اصلی علوم انسانی در ایران این بوده که جامعه به ارزش واقعی این علوم واقف نیست. درواقع اصولاً در جامعه ایرانی این نگاه که علوم انسانی مانند علوم طبیعی و پزشکی می‌تواند مسائل و مشکلات کشور را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شناسایی و حل کند، کمتر دیده می‌شود.
رضایی تأکید کرد: در ایران نوعی نگاه مهندسی به علم وجود دارد؛ زیرا ارتباط بین علوم انسانی و قدرت ملی ظاهراً آشکار نیست، علوم انسانی کمتر در اولویت کشور بوده است. این در شرایطی بوده که به دلیل ارتباط آشکار بین علوم طبیعی باقدرت ملی، این علوم همواره در اولویت پژوهش بوده و هستند. این در شرایطی است که علوم طبیعی علم تدبیر امور و کنترل طبیعت و علوم انسانی علم تدبیر امور انسان‌هاست که بدون تردید دومی مهم‌تر است.
** چگونه می‌توانیم دانشگاهی پژوهش‌مدار داشته باشیم؟
وی در پاسخ به این سؤال خبرنگار آنا که چگونه می‌توانیم دانشگاهی پژوهش مدار داشته باشیم؟ بیان کرد: دانشگاه، بنیان بسترساز پژوهش بوده و موضوع نخست سیاست‌گذاری بهینه و ریل‌گذاری مناسب است. پس از ریل‌گذاری مطلوب، موضوع دوم سرمایه‌گذاری بوده و بدون سرمایه‌گذاری پیشرفتی حاصل نخواهد شد. بر این اساس سرمایه‌گذاری کلان دانشگاه می‌تواند انگیزه‌ها را افزایش و زمینه رشد علمی و تحقیقاتی را فراهم سازد.
دانشیار علوم سیاسی و روابط بین‌الملل تبیین کرد: تلاش برای جذب بهترین نخبگان و ایجاد زمینه‌های مادی و غیرمادی پژوهش در دانشگاه و خارج از آن از ضروریات بوده و اولویت دادن به کیفیت پژوهش به‌جای کمیت در پژوهش، حائز اهمیت است. اکنون نگاه به پژوهش بیشتر کمیت گرایانه است دانش، قدرت بوده و در سلسله‌مراتب قدرت جهانی، کشور‌هایی در ردیف‌های بالا قرار می‌گیرند که علم و پژوهش را در اولویت اول قرار می‌دهند. پژوهشی امروزه مهم است که منطبق بر نیاز‌های روز باشد؛ بنابراین فرایند مسئله یابی و حل مسئله بسیار حائز اهمیت است.
رضایی تشریح کرد: علوم انسانی و به‌ویژه علوم اجتماعی که علم تدبیر امور کلان جامعه بوده در حاشیه است. بخشی از آن به حاکم بودن نگاه مهندسی صرف در تدبیر و سیاست‌گذاری در امر پژوهش در کشور بازمی‌گردد. علم روابط بین‌الملل به‌عنوان علم تدبیر امور خارجی دولت‌ها در کنار علوم شناختی و علوم سایبر، امروز در پیشانی جبهه علمی قرارگرفته و از این‌رو سرمایه‌گذاری امروز در این علوم و پژوهش در این حوزه‌ها، جایگاه آینده کشور را مشخص خواهد کرد.
انتهای پیام/