ماجرای مشکوک پیدا شدن دو توله یوز ماده در منطقه توران

به گزارش خبرنگار گروه جامعه خبرگزاری آنا، پیدا شدن دو توله یوزپلنگ ماده در منطقه توران به جای آنکه امید‌ها را برای تداوم نسل این گونه بیشتر کند، بیم زنده‌گیری توله‌های این پستاندار برای کارتل‌های حیات وحش را تقویت کرده است.

سازمان محیط زیست مدعی است که یک چوپان دو توله یوز را پیدا کرده است این در حالی است که سال‌هاست منطقه توران تحت برنامه‌های متعدد برای حفاظت از جمعیت یوزپلنگ قرار دارد. پس چرا به مردم محلی آموزش‌های لازم در ارتباط با حفاظت از این گونه داده نشده است؟

دو توله یوز ماده در نیمه آذرماه توسط یک چوپان در منطقه توران کشف شده و به کارشناسان اداره کل محیط زیست سمنان تحویل داده شدند. خبری که با تکیه بر آمار‌های ارائه شده در زمینه وجود حدود ۳۰ قلاده یوزپلنگ در ایران که تعداد ماده‌هایش از انگشتان دو دست کمتر است، باید امید‌ها به تداوم نسل سریعترین دونده دنیا را زنده می‌کرد، اما نگرانی‌ها در ابعاد مختلف به خصوص در زمینه برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی در راستای حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض را بیشتر کرده است.

یوزپلنگ آسیایی که روزگاری در پهنه گسترده‌ای از آسیا زندگی می‌کرد، زیستگاهش به لکه‌های کوچکی از ایران محدود شده است. به همین خاطر نام این زیرگونه نیز در بین مردم به یوزپلنگ ایرانی تغییر کرده است. 

چشم تمام جهان برای حفظ این زیرگونه به بیابان‌های ایران دوخته شده است، اما نیک می‌دانیم که میزبانان خوبی برای این گونه ارزشمند نیستیم.

**انتقال دو توله یوز به اسارتگاه

به نظر نمی‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی حفاظت از گونه‌های جانوری ایران، بودجه و اعتبار کافی برای حفاظت از زیستگاه‌های یوزپلنگ اختصاص داده باشد. سنگر‌های این گربه‌سان یکی پس از دیگری به تصرف دامداران در می‌آید و برای تخلیه توران به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های حفاظت شده و مهم یوزپلنگ آسیایی، این سمن‌ها بودند که با مشارکت چهره‌های سینمایی پول جمع کردند تا آغل‌های موجود در منطقه را خریداری کنند.

با وجود اقدامات حفاظتی که در این ناحیه توسط سازمان‌های مردم نهاد در حال پیگیری است، خبر منتشر شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست درباره کشف دو توله یوزپلنگ دارای نه تنها ابهامات فراوانی ایجاد کرده است بلکه این نگرانی را بوجود آورده که جامعه محلی مجاور یک منطقه حفاظت شده از اندک آموزش‌های لازم برای حفاظت از حیات وحش نیز برخوردار نیستند.

حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به رسانه‌ها خبر داده که این دو توله یوز به مجموعه حفاظت شده توران یعنی همانجایی که فیروز پسر ایران (یوزپلنگی که در هشت ماهگی از اسارات قاچاقچیان آزاد شد و سه توله از طریق سزارین به دنیا آورد) زندگی می‌کند، منتقل شده‌اند و قرار هم نیست به طبیعت بازگردانده شوند.

سازمان حفاظت محیط زیست در خبر خود سن توله‌ها را کمتر از یک ماه اعلام می‌کند و اضافه می‌کند که یک چوپان این توله‌ها را از طبیعت جدا کرده و سپس این دو توله با اطلاع محیط زیست در روز جمعه به محل زنده‌گیری برگردانده می‌شوند.

بر اساس خبر منتشر شده، تلاش‌های لازم برای بازگرداندن توله‌ها به مادر خود و زیستگاه بی‌نتیجه می‌ماند به همین دلیل دو توله به پاسگاه محیط بانی منتقل می‌شوند.

اکبری از بررسی کامل شرایط منطقه برای مشخص شدن ابعاد موضوع و بررسی و تحقیق از علت و انگیزه چوپان از انجام این عمل خبر می‌دهد، اما فعالان محیط زیست نگرانند که آنچه توسط سازمان حفاظت محیط زیست مطرح شده، تمام واقعیت نباشد.

توران زیستگاهی است که به واسطه طبقه‌بندی‌ها یک منطقه حفاظت شده به شمار می‌رود؛ بنابراین برنامه‌های زیادی در آن اجرا شده است. پس چرا تاکنون سازمان حفاظت محیط زیست به مردم محلی آموزش نداده است که به نوزاد حیات وحش نباید نزدیک شد و آن را لمس کرد؟ آیا توله‌گیری برای کارتل‌های حیات وحش امری مرسوم در این منطقه حفاظت شده است؟ چوپانی که ادعا می‌کند توله‌ها را در طبیعت و بدون مادر پیدا کرده، چرا نمی‌دانسته که باید پیش از هر اقدامی با کارشناسان اداره کل محیط زیست ارتباط برقرار کند؟

سئوالات متعدد دیگری نیز در این رابطه مطرح است و بهتر است سازمان حفاظت محیط زیست برای روشن شدن افکار عمومی، ابعاد مسئله را به دقت بررسی کرده و در رابطه با آن اطلاع رسانی کند.

از آنجا که سازمان حفاظت محیط زیست بار‌ها در تشخیص جنسیت حیات وحش دچار خطا شده است، برای تایید جنسیت دو توله با علیرضا شهرداری تیمارگر حیات وحش تماس گرفتیم.

او به «آنا» می‌گوید: خوشبختانه جنسیت دو توله یوز ماده است.

این تیمارگر حیات وحش درباره شرایط نگهداری از دو توله یوز یک ماهه نیز عنوان می‌کند: شرایط نگهداری این دو توله کمی با پیروز متفاوت است، زیرا علاوه بر اینکه شیر مادر خورده‌اند، به شیوه طبیعی نیز متولد شده‌اند و این مسئله شرایط آن‌ها را با پیروز متفاوت می‌کند.

**تلاش برای بازگرداندن توله‌ها به طبیعت

سازمان حفاظت محیط زیست در خبر منتشر شده خود درباره دو توله یوز ماده، بر تولد دیرهنگام این دو توله تاکید داشته و احتمال بقای توله‌ها را در طبیعت بسیار دشوار توصیف می‌کند. اما آیا این گذاره صحیح است؟

فراهم احمدزاده دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی نیز در گفتگو با «آنا» در این رابطه اعلام می‌کند: بهتر است توله یوز‌های کشف شده به طبیعت بازگردند.

او ادامه می‌دهد: پشت پرده کشف این یوز‌ها را نمی‌دانیم. اینکه یک چوپان یوز‌ها را پیدا کرده است، کمی مشکوک و عجیب و غریب است، اما فرض را بر این می‌گذاریم که اخبار و اطلاعات درست باشد. با فرض صحت اطلاعات بهتر است که تلاش شود که این دو یوز به طبیعت بازگردند نه اینکه منتظر بمانند تا روزی که به سن بلوغ رسیدند، از آن‌ها تخمک بگیرند.

بر خلاف سازمان حفاظت محیط زیست که تولد دیرهنگام را عاملی برای شانس کمتر یوز‌ها برای بقا در زیستگاه می‌داند، دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی بر این باور است که این مسئله برای ادامه حیات توله یوز‌ها مشکلی بوجود نمی‌آورد.

البته آمار و اطلاعات گذشته درباره یوز نیز نشان می‌دهد که تولد دیرهنگام در برخی زیستگاه‌های یوز قبلا هم گزارش شده است.

**زنگ خطر تولد دیرهنگام

احمدزاده تولد دیرتر از موعد توله یوز‌ها را نوعی زنگ خطر هم توصیف کرده و می‌گوید: تولد دیرهنگام یک مورد نادر است. تغییر اقلیم روی سیکل تولید مثلی تمام پستانداران اثر می‌گذارد و حدس می‌زنم که این مسئله ناشی از تغییر اقلیم باشد.

او اضافه می‌کند: یوزپلنگ‌ها در شرایط سختی زندگی می‌کنند و غذای کمی دارند. تهدیدات زیادی برای این گونه وجود دارد. تغییرات فصلی، الگوی بارش و تغییر اقلیم می‌تواند زاد و ولد را به تاخیر بیاندازد؛ بنابراین باید بحث بررسی اثرات تغییر اقلیم در سر فصل مخاطرات پیش روی تداوم نسل یوز قرار بگیرد.

دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی بیان می‌کند: تغییرات اقلیم روی زیستگاه فشار می‌آورد به همین خاطر به جای آنکه بر روی تکثیر در اسارت یوزپلنگ متمرکز شویم، باید توجه بر حفاظت از زیستگاه معطوف شود.

او اضافه می‌کند: تجربه نگهدرای از «ایران» نشان داد که سازمان حفاظت محیط زیست دنبال تخمک‌گیری و ... از این یوزپلنگ ماده بود. یک فرد را از طبیعت حذف کردند و به جای آن یک بچه دستی در اختیار پروژه قرار گرفت. 

احمدزاده یادآور می‌شود: البته من معتقدم کسب تجربه در حوزه تکثیر در اسارت خوب است. من مخالف تجربه کردن این مسئله نیستم، اما اینکه ناپخته به دنبال این مباحث باشیم و فکر نکرده آن را با سرمایه اندکی که از یوز مانده است، پیگیری کنیم، سبب خواهد شد که به جمعیت یوز لطمه وارد شود.

او تاکید می‌کند: اعتقاد دارم به حفاظت از زیستگاه باید توجه کنیم. برای تداوم نسل یوز هیچ جای ناامیدی هم نیست. دو توله ماده داریم که در طبیعت به دنیا آمده‌اند. 

**شرایط متفاوت دو توله یوز با پیروز

این دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی نیز همچون علیرضا شهرداری بر این باور است که شرایط نگهداری از دو توله یوز ماده کشف شده با پیروز متفاوت است و اگر در حالت نیمه اسارت از آن‌ها نگهداری شود؛ امید بازگرداندن آن‌ها به طبیعت بیشتر خواهد شد.

او می‌گوید: این دو توله ماده هستند و اگر درست رفتار کنیم، می‌توانند مولد باشند. اما متاسفانه تفکر غالب در سازمان بحث تکثیر در اسارت است. دنبال توله‌گیری، تخمک گرفتن و ... هستند در حالی که باید تلاش کنند این دو توله را به طبیعت بازگردانند.

احمدزاده تاکید می‌کند: هر کاری برای حفاظت از یوز کنند، کم است. این گونه نماد حفاظت در ایران است.