مهرگان باز هم جهانی نشد

به گزارش خبرنگار جامعه خبرگزاری آنا، هم اکنون در شهر رباط کشور مراکش هفدهمین نشست کمیته بین الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس درحال برگزاری است.

ایران در این نشست، 6 پرونده چند ملیتی دارد که یا تهیه کننده آنها بوده و یا در آنها مشارکت داشته است از جمله پرونده یلدا با همکاری کشور افغانستان، مهارت ساخت و نواختن عود یا همان بربط با مشارکت کشورهای ایران، تاجیکستان و ازبکستان، سوزن دوزی ترکمنی نیز با مشارکت ترکمنستان، نوغان داری و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی نیز با همکاری افغانستان ایران و آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان . در این میان جشن مهرگان نیز با همکاری ایران و تاجیکستان تهیه شده است.

اما بیشتر از آنکه این جشن در ایران گرامی داشته شود، در تاجیکستان گسترده است. به همین دلیل طی برگزاری دو نشست، کارشناسان یونسکو به آن ایراد گرفتند و این بار هم نتوانست عنوان جهانی را از آن خود کند.

مهرگان در واقع یک جشن شکرگزاری وابسته به محصولات کشاورزی و دامی است. هر منطقه دارای انواع خاصی از محصولات کشاورزی و دامی است که مردم به خاطر آن به شکرانه خداوند مراسمی را برگزار می‌کنند نام این مراسم از نام مهر ایزد گرفته شده است.

آداب و رسومی که در طول این مراسم انجام می‌شود، بر اساس اعتقادات اجراکنندگان آن منطقه خاص است. جوامع زرتشتی با خواندن بخشهایی از کتاب اوستا آن را جشن می‌گیرند و مسلمانان دعاهای ویژه ای می‌خوانند و سفره‌هایی از میوه‌ها و محصولات کشاورزی می‌چینند. هم مسلمانان و هم زرتشتیان غذاهای مختلفی را تهیه و آجیل، شیرینی و نوشیدنی‌های خاص سرو می‌کنند موسیقی می‌نوازند، آواز می‌خوانند و می‌رقصند.

در این دیدگاه شرایط اقلیمی تعیین کننده کالاهای چیده شده بر سفره مهرگان است. بنابراین معمولاً سفره با انار، هندوانه، گلابی، لیموترش / لیمو، انگور، مواد غذایی، سیب، برنج و گندم پر می‌شود.

با توجه به تنوع زبانی جوامع برگزارکننده مراسم مهرگان در جمهوری اسلامی ایران (زرشتی، گیلکی، تالشی، کرد، مازندرانی و یزدی)، این مراسم به نام‌های جشن مهرگان، مهرگان، گشت مهرگان، مهریزاد، جشن محصول. باج تحشی و بینج تشی شناخته می‌شود.

در جمهوری تاجیکستان مراسم مهرگان تنها با دو نام مهرگان و ایدی هوسیلوت ایدی مهرگان، جشن مهرگان و ایدی حسینات شناخته می‌شود.

در توضیح پرونده مربوط به مراسم مهرگان آمده که این جشن در جمهوری اسلامی ایران و هم در جمهوری تاجیکستان به طور گسترده برگزار می‌شود. کشاورزان، باغداران، دامداران، نوازندگان و موسیقی و صنعتگران از جمله برگزار کنندگان این جشن هستند. در ایران مراسم مهرگان از دوران پیش از اسلام به طور گسترده برگزار می‌شده است همچنین در حال حاضر مسلمانان و زرتشتیان به طور یکسان این عنصر را با همان شور جشن می‌گیرند.

برنج کاران؛ انارکاران، کشاورزان انگور؛ گندم کاران، صنعتگران محلی؛ نوازندگان موسیقی محلی و فولکلور در ایران این مراسم را برگزار می‌کنند در تاجیکستان هم مراسم مهرگان یک رویداد عمومی است که توسط همه ملت توسط کارگران مزرعه و کشاورزی، باغبانان، پرورش دهندگان حیوانات، صنعتگران عامیانه، متخصصان فرهنگ، هنرمندان، موسیقیدانان برگزار می‌شود.

امروزه رسانه‌های جمعی نیز نقش مهمی در انتقال عنصر دارند. مثلاً چند هفته قبل از مراسم، تلویزیون دولتی تاجیکستان برنامه‌های ویژه موسیقی، اطلاع رسانی و فرهنگی مرتبط با این عنصر را پخش می‌کند. محققین در تلویزیون و رادیو مصاحبه می‌کنند. کنفرانس‌ها و میزهای گرد سالانه ای که به عنصر اختصاص دارد نیز در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی برگزار می‌شود. اشعار زیادی هم در قدیم و هم در دوران معاصر در مورد عنصر سروده شده است که خوانده می‌شود. آهنگسازان ملودی می‌سازند و خوانندگان آهنگ‌های مهرگان را در تلویزیون و رادیو محلی می‌خوانند.

در تاجیکستان دانش و مهارت‌های مرتبط با عنصر در تاجیکستان از دو طریق منتقل می‌شود: در ابتدا با افزایش مشارکت اجتماعی نسل‌های جوان در برنامه ریزی و اجرای جشن‌ها. به این ترتیب، نسل‌های جوان نیز فعالانه در این روند مشارکت می‌کنند. راه دوم آموزش دانش و مهارت‌های مرتبط با مهرگان در مدارس و مؤسسات آموزش عالی است.

همچنین تلویزیون دولتی تاجیکستان دو تا سه هفته قبل از مراسم برنامه‌های آموزنده، موسیقی و فرهنگی را پخش می‌کند. این برنامه‌ها تنها با هدف افزایش آگاهی عمومی پخش می‌شود. اما در ایران صدا و سیمای برنامه ویژه ای برای معرفی و ترویج این عنصر ندارد. درحالی که در پرونده این اثر آمده که نه تنها صدا و سیما بلکه مردم در شبکه‌های اجتماعی نیز این روز را گرامی می‌دارند. درحالی که ترویج این جشن در ایران انجام نمی‌شود و چنین مراسمی تنها در برخی از روستاها به صورت محدود برگزار می‌شود.