چرا جایزه نوبل ادبیات اینقدر بحث‌برانگیز است؟

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری آنا، در این سال‌ها شاهد مراسم‌ اهدای جوایزی بوده‌ایم که در آن‌ها بازیگران روی صحنه به صورت هم سیلی زدند یا مجری‌های مراسم برندگان را اشتباه روی سِن اعلام کرده‌اند. اما در مقابل مراسم‌های اهدای جوایز نوبل همیشه بسیار جدی بوده و فرسنگ‌ها تا هر گونه حرکت نمایشی فاصله داشته‌اند.

 

اما با این حال، یکی از جوایز نوبل همواره بحث برانگیز بوده است: بله درست حدس زدید، «جایزه نوبل ادبیات»؛ جایزه نوبل، که اولین بار در سال ۱۹۰۱ اهدا شد، به پاس خدمات بی سابقه، تکان دهنده و تحقیقات تغییردهنده دانشمندان، کارشناس‌ها و نویسندگان بزرگ به آن‌ها اهدا می‌شود، خدماتی که زندگی بشریت را به طرز چشمگیری متحول کرده‌اند.

 

در بسیاری از موارد، مثلاً در مورد جوایز نوبل پزشکی، فیزیک یا شیمی، حتی اگر انتخاب آن فرد کارشناس یا تیم کارشناسیِ دریافت کننده جایزه از میان تیم‌ها و افراد رقیب بحث برانگیز باشد، باز هم مردم عادی به سختی می‌توانند درباره آن موضوع قضاوت کنند، چرا که این موضوعات اغلب بسیار فنی و تخصصی هستند و افرادی که با این موضوعات آشنایی ندارند نمی‌توانند در موردشان اظهار نظر کنند. اما وقتی پای ادبیات به میان می‌آید، احتمال این که تعداد زیادی از مردم آثار نویسنده منتخبِ آکادمی سوئدی اهداکننده این جوایز بزرگ را خوانده باشند، افزایش می‌یابد.

 

این احتمال در مورد جایزه نوبل بسیار بیشتر است، چون جایزه نوبل به یک کتاب فرد منتخب اهدا نمی‌شود، بلکه به مجموعه آثار او در طول سال‌ها تعلق می‌گیرد.

 

شاید به همین دلیل است که «جایزه نوبل ادبیات» شاهد بیشترین بحث‌ها و اختلافات در طول تاریخ اهدای جوایز نوبل بوده است.

 

 

۲۰۱۹: اهدای نوبل ادبیات به «پیتر هانتکه»، کسی که نسل کشی بوسنیایی‌ها را انکار کرد، قطعاً یکی از بحث برانگیزترین جوایز ادبیات جهان به نویسنده اتریشی، پیتر هانتکه، تعلق گرفته است.

 

او کسی بود که نسل کشی ملت بوسنی را در طول جنگ در منطقه بالکان در دهه ۱۹۹۰ منکر شد و یکی از طرفدار‌های پروپا قرص رئیس جمهور سابق صربستان، اسلوبودان میلوشویچ، بود. صد‌ها نفر در اعتراض به این تصمیم آکادمی نوبل بیرون از محل برگزاری مراسم در سوئد تظاهرات کردند و بیش از شصت هزار نفر با امضای دادخواستی از آکادمی سوئدی خواستند که این جایزه را از او پس بگیرد. از این مهمتر، دولت‌های بوسنی و هرزگوین، کوزوو و ترکیه نز رسماً این جایزه را محکوم کردند.

 

همچنین سُفرای آلبانی، بوسنی، کروواسی، کوزوو، مقدونیه شملی و ترکیه مراسم اهدای جایزه نوبل را بایکوت کردند.

 

۲۰۱۶: «هیپی‌های سالخورده و ژولیده» و باب دیلنوقتی که آکادمی سوئدی نوبل اعلام کرد که برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۶ کسی نیست جز ترانه سرا و آهنگساز آمریکایی، باب دیلن، مغز همه سوت کشید: مگر دیلن اصلاً رمان نوشته است؟ خود دیلن در واکنش به این خبر سکوت کرد و برای دریافت جایزه به سوئد نرفت.

 

 

اگرچه دیلن ترانه‌ها و اشعار زیبایی نوشته و یادآور یک مرحله انقلابی در موسیقی آمریکایی است، اما بعید به نظر می‌رسد که او هرگز خواسته باشد خودش را یک نویسنده مطرح معرفی کند. حتی طرفدار‌های دوآتشه دیلن از این تصمیم آکادمی سوئدی حیرتزده شدند.

 

۲۰۱۰: «پادشاه مناقشه‌ها» ماریو وارگاس یوساوقتی صحبت از وارگاس یوسا می‌شود، آدم بیشتر به یاد عقاید سیاسی او می‌افتاد تا کتاب‌هایش. این نویسنده پِرویی، که به «پادشاه مناقشه‌ها» معروف بود، قطعاً یکی از مهمترین رمان نویس‌ها و مقاله نویس‌های آمریکای لاتین و اتفاقاً یکی از بزرگترین‌ها آن‌ها است.

 

 

اما در عین حال او نویسنده‌ای است که تعهد اولیه‌اش به سوسیالیسم را فدای سیاست‌های راستگرایانه کرد و در سال ۱۹۹۰ نامزد انتخابات ریاست جمهوری در پرو شد. از نظر بسیاری، انتخاب او، یک انتخاب بحث برانگیز توسط آکادمی سوئدی بود.

 

۱۹۰۲-۱۹۰۶: لئو تولستوی بی نصیب از نوبل است؛ قبل از این که لئو دی کاپریو به سمبل و نماد فردی که همیشه نامزد دریافت اسکار تبدیل شود که هرگز هم آن را  دریافت نمی‌کند، (البته بالاخره این طلسم در سال ۲۰۱۶ شکسته شد)، پیش از او یک لئوی دیگر نیز وجود داشت که سال‌ها امیدوار به دریافت جایزه نوبلِ رشته خود بود، اما هرگز آن را به دست نیاورد: «لئو تولستوی». به عنوان یکی از بهترین نویسندگانی که تا به امروز روی زمین زیسته‌اند و یکی از اساتید ادبیات روسیه، تولستوی قطعاً برای رسیدن به این درجه و مقام سخت تلاش کرد، و برخی از طولانی‌ترین آثار ادبی تا به امروز نوشته شده را به رشته تحریر درآورد که برخی از آن‌ها بهترین نیز هستند.

 

 

شایعات می‌گویند که آکادمی سوئدی به دلیل تاریخ طولانی دشمنی بین سوئد و روسیه هرگز تولستوی را شایسته دریافت نوبل ندانست. اما چیزی که مسجل است این است که تولستوی در سال ۱۹۱۰ فوت کرد، بدون این که هرگز دستش به این جایزه مهم رسیده باشد. البته او در این فقره تنها نیست و غول‌های دیگری مانند جیمز جویس، جرج اورول، گراهام گرین، مارک تواین و بسیاری دیگر نیز از این جایزه محروم ماندند.