یک دلار هزینه برای کاهش بلایای طبیعی؛ هفت دلار بازگشت سرمایه

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادوکارآفرینی خبرگزاری آنا به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش­های توسعه و آینده­نگری، نود و ششمین نشست علمی-تخصصی با مدیریت فرخ مسجدی؛  رئیس امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور و همچنین با سخنرانی خسرو اشرفی؛  دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، فرزام پوراصغر سنگاچین؛  پژوهشگر و رئیس گروه توسعه پایدار امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور و با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب­نظران، مدیران و کارشناسان دستگاه­های اجرایی ملی و استانی به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست  فرخ مسجدی رئیس امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور ضمن تفکیک موضوع آلودگی هوا و موضوع گرد و غبار در این نشست گفت: موضوع آلودگی هوا غالباً در کلان شهر‌ها مطرح است و در فصل‌های سرد سال عواملی نظیر فعالیت‌های صنعتی و گرمایشی باعث تشدید این پدیده می‌شود؛ لذا تصویب قانون هوای پاک تلاشی در راستای حل این مشکل بوده است که می­توان گفت هر چند تصویب و اجرای این قانون اثرات مثبتی داشته است، اما با این وجود به نظر می‌رسد می‌بایست تجدید نظری در برخی از بند‌های اجرای این قانون صورت گیرد.

وی در خصوص تبیین پدیده گرد و غبار، ضمن بررسی دلایل شکل گیری این پدیده در کشور افزود، کاهش کیفیت هوا و همچنین اختلال در پرواز‌ها نمونه­ای از پیامد‌های این پدیده است که منجر به بروز نگرانی­های اقتصادی و اجتماعی متعددی شده است. با وجود اینکه بخش عمده‌ای از این پدیده منشا خارجی دارد، اما با این وجود باید به کانون‌های داخلی این پدیدة در حال گسترش توجه کرد. در همین خصوص تلاش‌هایی نیز صورت گرفته است که به دلیل مشکلات اجرایی، این تدابیر به صورت کامل عملیاتی نشده و منجر به تعدیل و کاهش آثار منفی ناشی از پدیده گرد و غبار نشده است.

خسرو اشرفی؛  دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران،  به عنوان سخنران نخست این نشست در سخنرانی خود تحت عنوان مدیریت کیفیت هوا گفت: سیستم مدیریت کیفیت هوا باید به صورت علمی­تر مورد بررسی واقع شود و پایش کیفیت هوا به طور مداوم مورد توجه باشد و بدانیم که مدیریت کیفیت هوا یک چرخه به هم پیوسته است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: ما باید هدف گذاری درستی در مدیریت کیفیت هوا داشته باشیم و به این مهم توجه کنیم. رویکرد‌های صحیح پایش کنترل هوا و مدل سازی علمی و استاندارد، ما را به ارزیابی صحیح کیفیت هوا خواهد رساند. در این راستا اولین گام، پایش دقیق وضع موجود است تا بتوانیم با تحلیل درست گام‌های بعدی را درست و دقیق برداریم.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست افزود: هدف گذاری بهبود کیفیت هوا باید با تعیین شاخص‌های  قابل سنجش همراه باشد. این هدف گذاری نیازمند یک کار علمی و کارشناسی دقیق است که به نظر می­رسد تاکنون محقق نشده باشد. ما برای حرکت به سمت اهداف کمی و زماندار باید برنامه ریزی اجرایی داشته باشیم.

اشرفی ضمن تفکیک برنامه­ریزی به سه مقطع زمانی گفت: در خصوص بهبود کیفیت هوا می‌بایست در قالب طرح‌های کوتاه مدت پنج ساله، میان مدت ده ساله و بلند مدت بیست ساله حرکت کنیم و به سمت تعیین اهداف کمی و تدوین برنامه اجرایی گام برداریم؛ لذا پایش کیفیت هوای آزاد به عنوان یک شاخص مهم و اطلاع رسانی منظم آن می‌بایست مورد توجه باشد.

وی با اشاره به اهمیت داده‌های قابل اتکا در تحلیل شرایط موجود گفت: باید به بحث کالیبره کردن ایستگاه‌ها به­ویژه در شهرستان‌ها توجه ویژه‌ای داشت البته لازم به ذکر است که پایش آلودگی هوا و ایستگاه­های سنجش کیفیت هوا در کلانشهر تهران در وضعیت خوبی قرار دارد، اما نافی این نکته ضروری نیست که در واقع به یک شبکه پایش ملی در زمینه کیفیت هوا نیاز داریم. با این وجود به نظر می‌رسد پذیرفتن شاخص‌های آمریکایی  “US EPA”در بحث آلودگی هوا بدون لحاظ زیست بوم ایران با ایرادات اساسی مواجه است.

این مدرس دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران افزود: طراحی شبکه پایش ملی باید در چهار سطح تعریف شود و دیتا‌ها باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، لذا در پایش آلاینده از منابع ساکن، باید به بحث منشا آلاینده و همچنین شرکت‌های پایش کننده توجه ویژه‌ای شود، لذا با وجود اینکه در پایش آلاینده منابع متحرک خوب عمل کرده ایم می‌بایست به مسئله خودرو‌های فرسوده توجه ویژه داشته باشیم، بنابراین ایجاد مراکز مستقل در این زمینه می‌تواند راه گشا باشد.

اشرفی افزود: لزوم توجه به شاخص سازی داخلی با توجه با وضعیت کشور و همچنین نوع خودرو‌ها و توجه به همه منابع کشور باید مورد توجه قرار گیرد و آزاد سازی اطلاعات در خصوص سیاهه انتشار در تمامی دانشگاه‌ها می‌تواند موجب پیشرفت کشور در این زمینه شود؛ لذا ارزیابی زیست محیطی پروژه‌ها باید مورد توجه ویژه باشد از همین رو امیدوارم با توجه به سرمایه گذاری کشور بر روی سوپر کامپیوترها، در کشور بتوانیم از ظرفیت این سرمایه گذاری به منظور ارتقای کیفیت داده‌ها استفاه کنیم.

وی خاطر نشان کرد: در مباحث قوانین به خصوص هوای پاک وضعیت خوبی داریم که منشا آن در قانون اساسی است. البته عدم تطابق با استاندارد در ایران مسئله غیر قانونی تلقی نمی‌شود. توجه به قدرت سازمان محیط زیست و همچنین خارج کردن این سازمان از مباحث سیاسی باید به صورت جدی مورد توجه باشد.

وی در پایان خاطر نشان کرد: هزینه‌های اقتصادی مقابله با آلودگی هوا و چرخه مربوطه باید مورد توجه واقع شود و سازمان محیط زیست باید شان ملی خود را احیا کند.

فرزام پوراصغر؛  پژوهشگر و رئیس گروه توسعه پایدار امور برنامه ریزی و آمایش سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان سخنران دوم این نشست ضمن بررسی مباحث طوفان‌های محیط زیستی گفت: محیط زیست یک امر به هم پیوسته است و باید توجه داشته باشیم همچون تجربه‌ای که در بحث کرونا داشتیم اقدامات دیرهنگام در مباحث محلی و منطقه‌ای مشکلات کوچک را تبدیل به مباحث بین المللی نکند. در همین راستا وی به اثر پروانه­ای اشاره داشت که یک اتفاق کوچک در یک سوی دنیا می­تواند عامل اتفاق بزرگ دیگر در سوی دیگر دنیا باشد.

وی با بیان پیشینه طوفان­های گرد و غبار، ضمن اشاره به تجربه کشور آمریکا در سال ۱۹۳۰ گفت: تجربه آمریکا باعث جابه جایی میلیون‌ها نفر در آن سال شد؛ لذا با توجه به اینکه سالانه دو میلیار تن گرد غبار در جهان ایجاد می‌شود و سهم پانصد میلیون تن از این گرد و غبار مربوط به منطقه خاور میانه است توجه به این موضوع را در کشور ما دو چندان می‌کند. پور اصغر ضمن بیان دلایل متنوع بروز تغییرات اقلیمی و کانون‌های گرد و غبار در جهان گفت: حتی کشور‌هایی مثل ژاپن و کره نیز تحت تاثیر این پدیده هستند.

این پژوهشگر حوزه زیست محیطی خاطر نشان کرد: در برنامه هفتم باید به بارگذاری جمعیت و صنایع توجه بیشتری داشته باشیم. کانون‌های جنوب غرب و شرق کشور در آینده دچار تغییرات خواهد شد؛ لذا نباید از  خاطر  ببریم، در کشور ۳۲ میلیون هکتار زمین بیابانی داریم.

وی طوفان­های گرد و غبار و خشکسالی را از بلایای طبیعی خواند و گفت: متاسفانه  خاک در بیشتر نقاط آلوده می‌شود و اثرات بهداشتی و ظهور بیماری‌های ناشناخته نتیجه این پدیده است. بر اساس آمار موجود در سه سال اخیر ۸۳ درصد از جمعیت کشور تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفته اند. چین، ایران و استرالیا به عنوان سه کشور پیشران در حوزه مطالعات انجام شده در خصوص اثرات آلودگی هوا و در مباحث اجتماعی مطرح هستند و، اما تنها این برای حل مساله گرد و غبار کافی نیست..

وی در خصوص پیامد‌های منفی پدیده گرد غبار خاطر نشان کرد: به عنوان مثال تهران دچار زیان دو میلیارد دلاری تنها در بخش بیماری از این ناحیه شد. اما مهمتر از این، افزایش فقر و تخریب محیط زیست است که به صورت یک چرخه معیوب عمل می‌کند.

پور اصغر افزود: انتقال مشکلات به مناطق دور دست به هیچ عنوان علاج مسئله نیست. اعتراف به اشتباه و بازبینی روش‌ها یک راه درست است که باید مدنظر باشد؛ لذا بر این باورم می‌توانیم از ظرفیت‌های بین المللی استفاده کنیم و برخی از مشکلات امروز را مرتفع کنیم. بیش از ۷۰ کنوانسیون بین المللی در حوزه محیط زیست وجود دارد که متاسفانه تاکنون از این ظرفیت­ها به خوبی برای حل مسائل محیط زیستی داخل کشور استفاده نکرده ایم. برای مثال می‌توان به اپدیم APDIM که اتفاقاً در کشور ما مستقر است و در زمینه ریزگرد‌ها هم فعالیت داشته اشاره داشت که مورد غفلت ما واقع شده است.

این محقق افزود: در روند تدوین و اجرای برنامه هفتم به صورت جدی باید به استفاده ایران از کنوانسیون‌های بین المللی تأکید شود. ایران می‌تواند به عنوان پیشرو در امر مواجهه با پدیده گرد و غبار در منطقه شناخته شود و به صورت فعال در این موضوع عمل کند. مشارکت‌های مردمی در مواجهه با پدیده گرد و غبار نیز بسیار ضروری است که باید مورد توجه واقع شود.

وی در خصوص راهکار‌های مقابله با این پدیده گفت: باید با نقشه راه درست و افزایش تاب آوری و ارتقای دیپلماسی محیط زیستی اقدام کنیم و باید در اجلاس بین المللی با برنامه‌های منطقه‌ای برخی از همسایگان مقابله کنیم.

وی در پایان خاطر نشان کرد: معتقدم می‌توانیم به سمت ایجاد ساز و کار مشخصی برای حل مسائل گام برداریم. باید برای گرد و غبار و برای سونامی، زیر ساخت‌های مکانی مورد نیاز را از قبل اندیشیده باشیم؛ لذا باید به صورت مستدل بگویم هر یک دلار هزینه برای کاهش بلایای طبیعی ۷ دلار بازگشت سرمایه خواهد داشت و این سرمایه گذاری لازمه ایران عزیز است.

لازم به ذکر است این نشست، نود و ششمین نشست علمی-تخصصی با عنوان گرد و غبار و بحران آلودگی هوا بود که روز چهارشنبه ۴ آبان ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الی ۱۲ ظهر  به همت دفتر آموزش و ترویج مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه کشور با حضور صاحب نظران ملی و استانی برگزار شد.