همه چیز درباره پتروشیمی بهبهان/ فعالان محیط زیست: شاید پروژه موقتا تعطیل شده باشد
همین چند وقت پیش بود که کلنگ پروژه پتروشیمی بهبهان به زمین خورد، پروژه‌ای که سر و صدای زیادی به پا کرد و با فشار افکار عمومی جلوی اجرای آن گرفته شد. حالا، اما پس از اعلام لغو این پروژه از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، کنشگران نگران از سر گیری مجدد این طرح برای اجرا در بهبهان هستند. چرا که این نگرانی وجود دارد که در دولت‌های بعدی و با آمدن رییس سازمانی دیگر با گرایش‌هایی متفاوت و گاه غیرمحیط زیستی امکان پیگیری مجدد و احیاناً اجرای این پروژه پدید بیاید.
داستان از این قرار است که در آبان ماه ۱۴۰۰ علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست در نامه‌ای خطاب به معاون اول رئیس جمهور از محمد مخبر و استانداران کشور درخواست کرد که کلنگ هیچ پروژه‌ای در سراسر ایران پیش از دریافت مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست بر زمین زده نشود. اما پتروشیمی «بهبهان» با مالکیت هلدینگ «خلیج فارس» بدون مجوز محیط زیست و با لابی‌های زیاد کلنگ‌زنی شد. بعد از اینکه گلنگ پروژه بهبهان بر زمین خورد، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران آب پاکی را بر دستان متقاضیان پتروشیمی غیرقانونی بهبهان ریخت و به صراحت اعلام کرد که این پتروشیمی اجرایی نخواهد شد.
سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: استخوان لای زخم‌های زیادی در بحث محیط زیست در کشور داریم که یا آگاهانه و یا ناآگاهانه این اتفاقات افتاده است که باید سریع تعیین تکلیف شود، رییس جمهوری همواره تاکید دارد که گره‌های ذهنی مردم را باز کنید، گره‌های ذهنی برای مردم ایجاد نکنید متاسفانه در این قسمت به ویژه برای دوستداران محیط زیست گره‌های ذهنی زیاد است.
او گفته است: متاسفانه کلنگ پتروشیمی بهبهان به صورت مجازی به زمین زده شد ، چون گزارش ارزیابی زیست محیطی ندارد، ما می‌گوییم که هیچ کلنگی به زمین نخورده است؛ دولت و تمام همکاران در دولت متعهد شدند طرح‌ها با مجوز محیط زیستی می‌توانند عملیات عمرانی داشته باشند در غیر اینصورت امکان اجرا وجود ندارد؛ این دستور رییس جمهور است و ما هم این روال کار را پیگیری می‌کنیم.
*با پتروشیمی بهبهان تالاب شادگان نابود می‌شود
اما فعالان محیط زیست نظر دیگری دارند و می‌گویند پروژه پتروشیمی بهبهان موقتاً لغو شده است. در این رابطه اسماعیل کهرم کارشناس و فعال محیط زیست به آنا می‌گوید: «به دلیل اینکه در بهبهان دریا وجود ندارد، تنها منبع تأمین آب پتروشیمی، رودخانه مارون خواهد بود که اکنون منبع تأمین آب پالایشگاه بید بلند است بنابراین پالایشگاه باید از حقابه تالاب شادگان استفاده کند این در حالی است که بخش زیادی از تالاب خشک شده و اگر این روند ادامه یابد، شاهد گرد و غبار در این منطقه خواهیم بود.»
او ادامه می‌دهد: «به جرات می‌توان گفت با احداث و بهره‌برداری از پتروشیمی «بهبهان» شاهد مرگ تالاب شادگان و تولد کانون گرد و غباری در این منطقه خواهیم بود که جنوب و غرب کشور را در ریزگرد غرق خواهد کرد.»
کهرم به وجه قانونی این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: «بر اساس ماده ۱۹۲ قانون برنامه پنجم توسعه مصوب سال ۱۳۸۹ و آیین نامه ارزیابی اثرات زیست محیطی، طرح‌های بزرگ تولیدی، خدماتی و زیربنایی کشور مصوب سال ۱۳۹۰ مورد تاکید قرار گرفت که تمامی طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ کشور پیش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امکان سنجی و مکان یابی و بر اساس ضوابط پیشنهادی شورای عالی محیط زیست کشور و مصوبات هیات وزیران باید مورد ارزیابی‌های زیست محیطی قرار گیرد و این قانون مورد تاکید دولت سیزدهم هم قرار دارد. اما گویی لابی بازی جلوی هر گونه اجرای قانون را گرفته است و بعید نیست چند ماه دیگر دوباره از سر گرفته شود.»
*پتروشیمی بدون ارزیابی محیط زیست
چندی پیش، مشاور حقوقی کمیسیون محیط زیست و کشاورزی و منابع طبیعی مجمع ملی جوانان کشور با اشاره به اینکه پتروشیمی بهبهان فاقد ارزیابی‌های زیست محیطی است، گفت: «مکان‌یابی صورت گرفته برای پتروشیمی «بهبهان» برخلاف ضوابط و قوانین کشور و انحراف در اجرای قانون است. مطابق ماده ۱۰۵ قانون برنامه سوم توسعه که در ماده ۷۱ قانون چهار توسعه هم مورد تأیید قرار گرفته؛ ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های بزرگ تولیدی و خدماتی و زیربنایی کشور پیش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی باید انجام شود. پروژه‌ها قبل از اجرا براساس ضوابط پیشنهادی شورای عالی محیط زیست کشور و مصوبات هیات وزیران باید مورد ارزیابی‌های زیست محیطی قرار گیرند و نتیجه تصمیم‌گیری نهایی کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی و معاونت انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای مجریان پروژه‌ها الزامی است. به همین دلیل شروع هرگونه عملیات اجرایی و کلنگ‌زنی و تجهیز کارگاه در طرح پتروشیمی بهبهان که فاقد این مجوزات است برخلاف قوانین و قابل تعقیب قضایی است.»
*آثار صنایع پتروشیمی از نگاه کارشناسان
“مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه شیراز” در گزارشی، درباره ” آثار آلاینده‌های صنایع پتروشیمی بر محیط زیست و سلامت انسان” نکات تکان دهنده‌ای را هشدار داده است.
جمال قدوسی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره گفته است: «بر اساس تحقیقات انجام شده یکی از عوارض محیط زیستی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها هوا است و یکی هم عوارض غیرهوا که شامل آب و خاک و گیاه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که اطراف بیشتر پالایشگاه‌ها مثل پالایشگاه تهران، شیراز، اراک، اصفهان، تبریز و کرمانشاه به صورت دایره‌وار، البته نه کاملاً به صورت دایره چراکه به باد و ویژگی زمین بستگی دارد، تا فاصله معینی، میزان هیدروکربن‌های نفتی بی‌نهایت بالا است.»
قدوسی همچنین تاکید می‌کند که بیشترین آلودگی ناشی از پتروشیمی‌ها متاسفانه در خاک است. آلودگی از طریق خاک به گیاهان، از طریق گیاهان به حیوانات و از طریق گیاه و حیوانات به انسان منتقل می‌شود.»
این استاد دانشگاه به اهمیت مسیریابی در این پروژه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «در انتخاب سایت پالایشگاه‌ها باید خیلی دقت کنند که کمترین عوارض زیست‌محیطی را داشته باشد و امن باشند. یعنی نگوییم اینجا بیابان است بسازیم و باد را نبینیم، عوارض مؤثر در پراکنده شدن آن را نبینیم. وقتی آلاینده‌ای از طریق پتروشیمی‌ها یا پالایشگاه در هوا منتشر می‌شود، باید انتشار آن را هم بررسی کنیم؛ ما اسم آن را مسیریابی می‌گذاریم.»
*از کلنگ زنی پتروشیمی بهبهان چه نتیجه‌ای می‌گیریم؟
از مجموع اتفاقات پروژه‌های پتروشیمی میانکاله و بهبهان می‌توان چند نکته مهم را برداشت کرد؛ نخست این که با وجود غیرقانونی بودن کلنگ زنی این پروژه‌ها تا قبل از دریافت مجوز از سازمان محیط زیست، در دولت سیزدهم نیز مانند دولت‌های قبل از آن، برخی کارفرمایان می‌توانند با استفاده از رانت مسئولان محلی مناطق مختلف، کلنگ یک پروژه را به زمین بزنند و حتی عملیات اجرایی آن را آغاز کنند.
دوم این که با وجود تاکید رئیس سازمان محیط زیست بر عدم کلنگ زنی پروژه‌ها بدون داشتن مجوز محیط زیستی و نامه نگاری او با معاون اول رئیس جمهور در این رابطه در آبان ۱۴۰۰، ظاهراً حرف علی سلاجقه به عنوان یکی از معاونان رئیس جمهور از اعتبار زیادی در هیات دولت برخوردار نیست که وزیر کشور بدون توجه به درخواست سلاجقه، در اسفندماه ۱۴۰۰ در مراسم کلنگ زنی پروژه بدون مجوز پتروشیمی میانکاله شرکت می‌کند و مدیرعامل یک هلدینگ خصولتی نیز در شهریور ۱۴۰۱ در مراسمی با حضور مقامات دولتی استان خوزستان، کلنگ پتروشیمی بهبهان را به زمین می‌زند.
سوم این که یا هیچ گونه هماهنگی در بخش‌های مختلف دولت وجود ندارد که یک نهاد دولتی یعنی سازمان منابع طبیعی با فشار مقامات محلی استان‌های مختلف به پروژه‌های بدون مجوز، زمین می‌دهد و بعد یک نهاد دولتی دیگر یعنی سازمان محیط زیست تحت فشار افکار عمومی جلوی اجرای این پروژه‌ها را می‌گیرد، یا اساساً جایگاه محیط زیست و سازمان متولی حفاظت از آن در دولت آن قدر پایین است که نهاد‌های مختلف می‌توانند بدون مجوز این سازمان کلنگ پروژه‌های مختلف را به زمین بزنند و بعد هم اگر پروژه آن‌ها متوقف شد، بابت مخالفت سازمان محیط زیست از دولت خسارت بگیرند.
چهارم این که هم در ماجرای پتروشیمی میانکاله و هم در موضوع پتروشیمی بهبهان یک تخلف بزرگ اتفاق افتاده است؛ این که ادارات کل استانی سازمان منابع طبیعی یعنی اداره کل منابع طبیعی مازندران و اداره کل منابع طبیعی خوزستان بدون این که از سازمان محیط زیست بابت مجوز داشتن یا مجوز نداشتن یک پروژه از سازمان محیط زیست استعلام بگیرند، زمین‌هایی وسیع از اراضی ملی را به کارفرمایان این دو پروژه صنعتی واگذار کرده‌اند و حالا هم این کارفرمایان به واسطه این که زمین را به صورت قانونی از سازمان منابع طبیعی دریافت کرده‌اند، می‌توانند از دولت طلب خسارت کنند.
انتهای پیام/