عروس زاگرس، میزبان گردشگران نوروزی

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، استان ایلام که به علت طبیعت زیبایش لقب «عروس زاگرس» را گرفته، در غرب سرزمین ایران در ناحیه‌ای کوهستانی و با آب و هوای متعادل قرار دارد. شهر ایلام مرکز این استان است. استان ایلام از غرب با کشور عراق، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از شمال با استان کرمانشاه همسایه ‌است.

این استان پیش از دوران پهلوی «لرستان پشتکوه» نامیده می‌شد، اما در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی به موجب تصویب‌نامهٔ هیأت وزیران و به‌منظور یادآوری عظمت و شکوه تمدن عیلام باستان این نام را گرفت. در آن سال نام روستای حسین‌آباد، به ایلام تغییر یافت و این روستا به عنوان شهر و مرکز استانی به نام ایلام انتخاب شد. البته منطقه تمدن باستانی عیلام در استان‌های فارس و خوزستان امروزی تمرکز داشت اما با توجه به اینکه منطقه پشتکوه نیز در دوره‌هایی بخشی از ناحیه عیلام باستان بوده‌است، چنین نامی به آن داده شد.
سفر به این استان با هواپیما از فرودگاه شهدای ایلام امکان‌پذیر است و حمل و نقل جاده‌‌ای با اتوبوس از شهرهای مختلف فراهم است. همچنین با اتومبیل شخصی نیز از چند مسیر می‌توان به این استان وارد شد که مهمترین مسیرها برای ورود به ایلام مسیرهای ذیل هستند:

از شرق : مسیر پل دختر - دره شهر

از غرب : جاده بدره - مهران

از شمال: مسیر اسلام آباد غرب - ایوان

از جنوب: مسیر اندیمشک - دهلران

فاصله جاده‌ای میان تهران تا شهر ایلام حدود 708 کیلومتر است. شهر ایلام تا مرکز استان همجوار، کرمانشاه حدود 188 کیلومتر فاصله دارد. شهرهای ایلام، آبدانان، ایوان، دره‌شهر، دهلران، مهران، ملکشاهی، شیروان و چرداول در این استان قرار دارند.

در استان ایلام زبان کردی و گویش لری وجود دارد و بسیاری از مردم فارسی نیز می‌دانند.

در این استان انواع جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی برای گردشگری وجود دارد. از جمله جاذبه‌های گردشگری استان ایلام می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

جاذبه‌های طبیعی و طبیعت‌گردی

تنگه ارغوان

تنگه ارغوان در سه کیلومتری شمال شرقی شهر ایلام قرار دارد و وسعت آن حدود 170 هکتار برآورد شده است. برای دسترسی به تنگه ارغوان باید از راه شمالی مسیر کرمانشاه - ایلام وارد حوزه استحفاظی دهستان میش خاص (میه خاص) شد. همان طور که از نام این تنگه پیداست، در تنگه ارغوان گونه های نادر و در حال انقراض ارغوان وجود دارد که چهره تنگه را به رنگی منحصر به فرد درآورده است

.

بلوط، دافنه، کیکم و زالزالک از جمله گونه‌های دیگر موجود در این تنگه هستند. به در این منطقه زنبورداری نیز رونق دارد و عسل با کیفیت تولید می‌شود. پیش از رسیدن به تنگه ارغوان و در مسیر رسیدن به آن جنگل های انبوه بلوط وجود دارد.

دریاچه دوقلوی سیاه گاو

دریاچه دوقلوی سیاه گاو در شهرستان آبدانان استان ایلام واقع شده است و مهم‌ترین پدیده گردشگری این شهرستان به‌شمار می‌رود. اطراف این دریاچه طبیعی را دشت‌ها و کوه‌های نسبتاً مرتفع فراگرفته است.

چشمه های آبگرم دهلران

چشمه های آبگرم گوگردی دهلران در سه کیلومتری شهر دهلران، در دامنه سیاه‌کوه و نزدیک به غار خفاش قرار دارند. دمای آب این چشمه‌ها حدود 50 درجه سانتیگراد است و حمام های بهداشتی آبگرم و استخرهای لجن درمانی آن نیز به‌عنوان یک جاذبه گردشگری درمانی مطرح هستند. از آبگرم دهلران برای درمان دمل ها، زخم های بدن، شکستگی‌های استخوان و برطرف کردن برخی بیماری‌های پوستی و کوفتگی و گرفتگی ماهیچه‌ها می‌توان بهره برد.

انعکاس نورخورشید در آب چشمه های آبگرم دهلران به هفت رنگ تجزیه می‌شود و این تغییر رنگ آب در به در میان افراد محلی ها به ضرب المثل تبدیل شده است. در مثل‌های بومی افرادی که ثبات شخصیت ندارند، به آب چشمه های دهلران تشبیه می‌شوند.

کوه قلاقیران

کوه قلاقیران با ارتفاع 2152 متر در استان ایلام در ۳ کیلومتری شهر ایلام قرار دارد و به لحاظ جلوه طبیعی یکی از مناطق زیبای این استان و از بهترین نقاط کوهستانی ایران است. زیبایی و جذابیت مناظر طبیعی اطراف کوه و از جمله تفرج گاه‌های ششدار، آن را برای گردشگرانی که قصد دارند از زیبایی‌های طبیعت لذت ببرند، مطلوب کرده است. این کوه در فرهنگ عامه مردم ایلام نمادی از شهر ایلام به شمار می‌آید

دره‌شهر

شهرستان دره‌شهر بین کبیرکوه و رودخانه سیمره در رشته کوه زاگرس به شکل یک نوار باریک در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی در استان ایلام قرار دارد. آب و هوای مطبوع این شهرستان به‌ویژه در تابستان‌ها، جنگل های انبوه، رودخانه و چشمه های پرآب و باغ‌های میوه و مزارع آباد اطراف شهر که از رود سیمره تغذیه می‌شوند، آن را به منطقه‌ای کم‌نظیر برای گردشگران طبیعی بدل کرده است.

این منطقه از جنبه گردشگری تاریخی و فرهنگی نیز حائز اهمیت است و آثار باستانی به دست آمده در دره‌شهر نشان می دهد که این منطقه از 3000 سال محل تجارت و کشاورزی بوده است

.

دره‌شهر پایتخت تابستانی عیلامی‌ها بوده اما رونق آن دوره ساسانیان که به ییلاق بزرگان آن پادشاهی بدل شده، به اوج رسیده است. خرابه‌های شهر باستانی ماداکتو مهم ترین اثر تاریخی دره شهر و متعلق به دوره ساسانیان است و برخی مورخان دره‌شهر را نخستین شهر دوره ساسانی نامیده‌اند.

غار بهشت

غار بهشت یا غار زینه‌گان در فاصله 52 کیلومتری شهر ایلام قرار دارد. این غار در پنج کیلومتری جنوب شرقی منطقه صالح آباد قرار گرفته است. غار بهشت غاری روباز است و بیش از یک کیلومتر طول دارد. داخل غار پر از آب، دهلیزهای آب‌گیر، قندیل‌ها و آبچک‌ها ،سرخس ها، جلبک‌ها، گل ها و گیاهان خودرو است و شکل غار و سنگ‌های تشکیل‌دهنده آن از جنبه زمین‌شناختی جالب و حائز اهمیت است.

با آن‌که دمای منطقه صالح آباد در فصل تابستان به حدود 40 درجه سانتیگراد می‌رسد، در همین زمان دما در غار زینه‌گان تا منفی 10 درجه نیز پایین می‌آید.

غار طلسم‌

غار طلسم در شرق دهستان سراب ایوان در ارتفاعات درون دریژ و بالای کوه مانشت در استان ایلام قرار دارد. هیأت کوهنوردی استان ایلام و با همکاری امور سیاحتی فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1369 این غار را شناسایی کرد. درازای این غار از ورودی تا انتهای آن 300 متر است که 100 متر اول آن به صورت فضای باز است. در سقف غار استالاگتیت یا چکنده نیز وجود دارد. در عمق 100 متری غار یک سه‌راهی وجود دارد که یکی از دهلیزهای آن 20 متر عمق دارد و دهلیز آن نیز از فاصله 10 متری تنگ و صعب العبور می‌شود. داخل غار زیستگاه مناسبی برای حیوانات درنده است.

موزه تاریخ طبیعی ایلام

استان ایلام تنوع خاصی از لحاظ جلوه‌های طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی دارد و 87 درصد از مساحت استان ایلام را عرصه‌های طبیعی و ملی تشکیل می دهد. با توجه به اهمیت گردشگری طبیعی این منطقه، موزه تاریخ طبیعی استان ایلام در سال 1377 به‌منظور معرفی طبیعت ایلام و ویژگی‌های برجسته و ظرفیت‌های استان در بخش منابع طبیعی احداث شد. در این موزه از ده‌ها ویترین و دیوارنما از پستانداران، پرندگان، خزندگان، آبزیان و سنگواره‌های دیرینه شناسی وجود دارد.

در بخش پستانداران موزه تاریخ طبیعی ایلام 22 گونه از پستانداران شاخص استان، شامل قوچ، میش ارمنی، آهو، سنجاب ایرانی و کفتار در هشت ویترین نگهداری می‌شود. در بخش پرندگان بیش از 46 گونه از پرندگان خشک‌زی، آب‌زی و کنار آب‌زی، شامل انواع پرندگان شکاری و مرغابی سانان وجود دارد و در بخش آب‌زیان 58 گونه برگرفته از آب‌های استان و اکوسیستم‌های آبی نقاط دیگر کشور نگه‌داری می‌شود .

در بخش سنگواره‌ها نیز سنگواره‌هایی از موجودات آبزی دوران‌های مختلف زمین‌شناسی وجود دارد.

جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و باستانی

آتشکده و تنگه (تنگ) بهرام چوبین

آتشکده بهرام چوبین در تنگه‌ای کم‌عرض و مرتفع در دامنه کبیرکوه و نزدیک به روستای شیخمکان در ضلع غربی جاده دره‌شهر- پلدختر از توابع شهرستان دره‌شهر قرار دارد. این تنگه با آثار باقی‌مانده از دیوار و دژهای نظامی منسوب به بهرام چوبین از سرداران دوره ساسانی است و گفته می‌شود مکان پناه گرفتن بهرام چوبین در زمان شورش علیه خسرو پرویز پادشاه ساسانی بوده است. قلعه‌ای ازجنس سنگ و گچ با پلکانی بر دیواره‌های سنگی و چهار آب انبار سنگی و ناودانک‌های ارتباطی برای نگه‌داری آب شرب در این مکان باقی‌مانده است.

کتیبه تاریخی گُل گُل ملکشاهی

نقش برجسته آشوری گُل گُل ملکشاهی به ابعاد 135 در 90 سانتیمتر که در 25 کیلومتری شهر ایلام، بر صخره‌ای از کبیرکوه مشرف بر رودخانه گُل گُل قرار گرفته، در سال 1355 در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این نقش برجسته در ارتفاع سه متری از سطح زمین قرار دارد. گل گل ملکشاهی که در سال 645 پس از میلاد پس از آن که آشوربانیپال بر عیلام پیروز شد، حجاری شده، در مسیر راه باستانی عیلام به آشور قرار داشته است و قدیمی ترین کتیبه تاریخی ایلام محسوب می شود.

این نقش برجسته شامل نوشته‌هایی به خط میخی و به زبان آشوری همراه با نقش یک سرباز است که کلاهخودی دارد و نقش ماه و ستاره در کنار او دیده می‌شود. متن کتیبه به این شرح است: « «به آشور و خدایان (بزرگ) که به طرفداری شاه محبوب آنها ایستاده و چیره شده (بر زمینهای دشمنانش (...) شاه جهان (...) پسر (...) آشور پدر خدایان مرا نامزد کرد برای پادشاهی در رحم مادرم (...) انلیل مرا برای تسلط بر روی زمین و مردم فرا خواند. سین و شماش با هم، شگون‌های مساعدی در مورد بنیاد فرمانروایی من فراهم ساختند. نبو و مردوک مرا بصیرت وسیع و فهم عمیق بخشانیدند. خدایان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روی تخت شاهی پدرم گذاشتند. آنها تسلط بر روی زمین را به من واگذار کردند. شهر (...) آنها بیرون رفتند (...) روی او ستایش کارهایی که من انجام داده‌ام. من نوشتم بر روی آن من به جای نهادم این سنگ‌نبشته را برای ترغیب شاهان و پسران من در آینده؛ باشد که امیری در میان شاهان پسران من که او را آشور و خدایان بزرگ برای تسلط بر روی زمین و مردم نامزد کند. این ستون و تحسین خدایان بزرگ را ببیند و باشد که به تدفین آن بپردازد و قربانی‌ها بکند اما آنکه آن مجسمه را از جای آن بردارد آشور و خدایان بزرگ و آن عده که روی این ستون نام برده شدند با نظر خشم به او نگاه کند. باشد که به طرفداری او در یک برخورد سلاح‌ها در میدان جنگ برخیزند و باشد که آنها او را راهنمایی نکنند. (...) با شد که آنها هم حکم شاهی او را براندازند و باشد که آنها نامش و تخمه اش را در زمین ضایع کنند».

دژ جولیان

شهر باستانی جولیان در شمال شرقی استان ایلام در دشت جولیان قرار دارد و روی تپه ماهور طبیعی مشرف بر این شهر باستانی، آثاری از یک دژ مستحکم قدیمی به چشم می‌خورد. یک تیغه سنگی به رنگ سفید نیز در سطح تپه دیده می‌شود. به‌نظر می‌رسد گذرگاه پله‌ای ساختمان دژ بر اثر فرسایش تا حد زیادی از بین رفته است. بخشی از دیوار باقی مانده با ارتفاع حدود دو متر به‌صورت کنگره‌ای ساخته شده است. احتمالاً دژ نسبت به بناهای شهر باستانی جولیان از قدمت بیشتری برخوردار است.

قلعه کلم
این قلعه از آثار باستانی دره کلم است و در جنوب شرقی رودخانه کلم ساخته شده‌است. ارتفاعات کبیر کوه در سمت غربی و جنوب غربی این منطقه قرار دارد. قلعه از شمال به زمین‌های کشاورزی و روستای کلم، از جنوب به زمین‌های کشاورزی و آبکند، از غرب به آتشکده کلمه و از شرق به زمین‌های کشاورزی و ادامه محوطه باستانی پیرامون قلعه محدود می‌شود. کسب اطلاعات بیشتر در مورد ساختمان و قدمت قلعه منوط به کارهای پژوهشی بیشتر در آینده است. فعلاً مشخص است که این ساختمان دو طبقه دارد و طبقه دورم مستطیل شکل با ابعاد ۱۵ در ۵/۲۲ متر است.
قلعه والی
این قلعه متعلق به دوران قاجار در دشت میان کوهی ایلام و در بالای تپه چگا میرک در سال ۱۳۲۶ هجری قمری به دستور غلام رضا خان والی فیلی در محله‌ای بنام حسین آباد فیلی که در آن زمان به ده بالا مشهور بوده، ساخته شده‌است. غلامرضا خان والی مکان این ساختمان را برای اسکان خود در فصل تابستان انتخاب و آن را بر روی تپه‌ای نه‌چندان بلند احداث کرد. ارتفاع فعلی کف حیاط از اطراف آن محدوده ۵/۳ تا ۴ متر است. آب قلعه را چشمه بی‌بی‌آب این قلعه تأمین می‌کرد. قلعه والی در ضلع شمالی خیابان پاسداران ایلام کنونی قرار دارد و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌است.

در ضلع شمالی قلعه تالار زیبایی وجود دارد که ابعاد داخلی آن از سایر اتاق‌ها بزرگ‌تر است. وسط تالار حوض کوچکی قرار دارد که قبلاً اطراف و داخل آن با سنگ مرمر تزئین شده بود و در زمان بازسازی جای آن را کاشی‌های رنگی گرفت. معماری قلعه با ستون‌های دایره‌ای، نرده‌های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای، ایوان‌های سرپوشیده ضلع جنوبی با سرستون‌های منقوش در ایوان و پنجره‌های مشبک دارای شیشه‌های الوان، اورسی‌های قلعه، قوس‌های کمانی و تزئینی با کاشی‌های رنگی، درختان کهنسال کاج و حوض مستطیل شکل صحن جلوی قلعه چشم انداز زیبایی به آن داده ‌است.

کاخ کشاورزی (فلاحتی)

کاخ کشاورزی که به کاخ فلاحتی نیز شهرت دارد و متعلق به دوران قاجار است، در خیابان آیت الله حیدری شهر ایلام قرار گرفته است. این کاخ در سال 1326 هجری قمری به دستور غلام رضا خان والی فیلی ساخته شده است. کاخ کشاورزی در زمینی به مساحت 810 مترمربع با زیربنای تقریباً 337 متر مربع احداث شده است. کاخ کشاورزی دارای پنج اتاق و یک ایوان به شکل مستطیل است.

شهر باستانی سیروان
شهر باستانی سیروان از جمله آثار تاریخی و بسیار قدیمی شهرستان شیروان و چرداول در استان ایلام است.

امامزاده سیدحسن

امامزاده سیدحسن در جنوب شرقی شهر مهران و در شمال و غرب رودخانه گاوی قرار دارد و یکی از اماکن متبرکه و مذهبی مردم استان ایلام است.

آرامگاه سید صلاح‌الدین محمد
این آرامگاه، امامزاده‌ای است که در شهرستان آبدانان استان ایلام قرار دارد.

از دیگر اماکن تاریخی استان ایلام می‌توان به آتشکده و قلعه سیاهگل، قلعه هزارانی، پشت‌قلعه آبدانان، آتشکده موشکان، سنگ‌نوشته تخت‌خان، قلعه قیران، انبارهای گندم روستای زید، پل گاومیشان و طاق شیرین و فرهاد اشاره کرد.