علمی که «کاربردی» نشد

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دانشگاه علمی کاربردی جزو دانشگاه‌هایی است که هنوز تکلیفش با خودش مشخص نیست. معاون آموزشی وزارت علوم در نخستین نشست خبری خود و همزمان با ارائه گزارش عملکرد وزارت علوم تاکید کرد که «باید تمامی دانشگاه‌ها نسبت به وظیفه‌ای که به آن‌ها محول شده حرکت کنند و به عنوان مثال دانشگاه علمی- کاربردی فقط باید تا مقطع کاردانی به دانشجویان خدمات ارائه دهد و بتواند آن‌ها را برای ورود در بازار کار آماده کند.»

اما سوال اینجاست که دانشگاه علمی—کاربردی چقدر به این هدف خود نزدیک شده است؟

در حال حاضر به راحتی می‌شود کارکرد فعلی دانشگاه علمی-کاربردی را زیر سوال برد. مطابق تعریف بین المللی از دانشگاه، دانشگاه به مکانی اطلاق می‌شود که افراد مشتاق به تحصیل در مدارج علمی بالا‌تر در رشته مورد علاقه‌شان درس بخوانند تا مطابق با رشته تحصیلی تخصص موردن نظر را برای ورود به بازار کار هم پیدا کنند. پس مساله اصلی در ورود به دانشگاه کسب تخصص است که با مدرک گرایی تفاوت فراوانی دارد، چرا که مدرک گرایی به علاقه و تخصص کاری ندارد و تنها مدرک تحصیلی را از دوره متوسطه به دوره دانشگاهی تبدیل می‌کند. آن هم بدون به دست آوردن تخصص یا تغییری چشمگیر و این‌‌ همان اتفاقی است که دانشگاه علمی- کاربردی برای دانشجویان خود رقم می‌زند.

علم در راستای کسب مهارت

دانشگاه علمی کاربردی با هدف ارتباط بین نظام آموزش عالی و بازار کار در مهرماه سال 1374 تاسیس شد. مهم‌ترین خدمت این دانشگاه حذف کنکور در تمامی مقاطع کاردانی بود. این مساله موجب کم شدن فشار روحی کنکور برای داوطلبان بود اما در کنار این ماجرا اتفاقی دیگر به وقوع پیوست: حدف کنکور سیل کارمندانی را که برای ارتقا درجه شغلی و حقوق نیازمند یک فوق دیپلم بودند به دانشگاه جامع علمی-کاربردی روانه کرد و عملا بحث تخصص تا حدودی از چرخه این دانشگاه حذف شد.

بر اساس مطالعات آماری منتشر شده، سال ۱۴۰۰ جمعیت جوان و فعال کشور به ۶۱ میلیون نفر خواهد رسید. یعنی رشد پنج و دو دهم درصدی خواهد داشت. مطابق همین آمار باید اشتغال ما هم به همین میزان رشد داشته باشد تا ما بتوانیم وضعیت فعلی اقتصاد را حفظ کنیم. از طرف دیگر در برنامه سوم توسعه ایجاد حدود چهار میلیون فرصت شغلی پیش بینی شده است، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که بین تعداد فرصت‌های شغلی ایجاد شده در جامعه و فارغ التحصیلان دانشگاهی تناسبی وجود ندارد. دلیل این اشکال هم عدم ارتباط نزدیک دانشگاه‌های ایران با جامعه و بازار کار بیان شده است.

از سوی دیگر در دانشگاه‌های کشور ما حداقل نمره برای کسب مهارت وجود ندارد. یعنی شرایط نامساعد اشتغال و اهمیت ندادن به فارغ التحصیلان ممتاز، سبب بی‌انگیزه شدن و از بین رفتن علاقه‌مندی جمع کثیری از دانشجویان به ویژه در مقطع کار‌شناسی به فراگیری دروس نظری و فعالیت‌های عملی شده است. این شرایط سبب پرورش و تولید فارغ التحصیلانی می‌شود که دارای روحیه علمی نیستند و در عین ناتوانی در کسب مدارج علمی بالا‌تر، روحیه کارآفرینی و یافتن کسب و کار مناسب را ندارند. البته در جایی که هیات علمی با فرآیند‌ها و نحوه انجام امور در واحدهای تولیدی و خدماتی مرتبط با رشته تحصیلی فارغ التحصیلان آشنایی کاملی ندارند و باعث پایین آوردن سطح آموزش می‌شوند، نمی‌توان خرده یی بر دانشجو گرفت زیرا در بین مدرسان هیات علمی دانشگاه جامع علمی کاربردی کمتر می‌توان افرادی را با مدرک دکترا یافت و از سوی دیگر به رغم تاکید این دانشگاه بر کسب مهارت‌های عملی بسیاری این مدرسان تجربه کاری کافی برای انتقال مهارت‌های لازم را به دانشجویان ندارند.

تلاش برای تحول

شاید نوشتن از دانشگاه جامع علمی کاربردی به این دلیل سخت است که به هر صورت امکان تحصیل را بدون گذشتن از سد کنکور فراهم می‌کند و موجب می‌شود افراد به خواسته فردی خود، خانواده‌شان و جامعه‌شان مبنی بر دارا بودن تحصیلات عالیه تا اندازه‌ای پاسخ گویند، با مدرکی بالا‌تر از دیپلم بازنشسته شوند یا بعد از به دست آوردن مدرک دانشگاهی به ارتقای شغلی دست پیدا کنند.

اما دکتر محمد اخباری، رئیس دانشگاه جامع علمی- کاربردی در گفتگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا در پاسخ به این سئوال که برای رسیدن به خواسته معاونت آموزشی وزارت علوم که تاکید کرده است دانشگاه علمی- کاربردی موظف است که دانشجویان را فقط تا سطح کاردانی تحت پوشش قرار دهد و به ارتقا کیفیت آموزشی خود بپردازد چه تدابیری اندیشیده‌اند گفت: تمام تلاش وزارت علوم و برنامه دکتر فرهادی بحث تحول و کیفیت بخشیدن به نظام آموزش عالی گنجانده شده و در حکمی هم که برای انتصاب من صادر شده است، به این مساله تاکید شده است. بعد از استقرار ما در دانشگاه جامع علمی-کاربردی، همین بحث تحول و کیفیت بخشیدن به دانشگاه از نظر مهارتی را شروع کردیم. چرا که بزرگ‌ترین دانشگاه جامع نظام مهارتی، دانشگاه جامع علمی-کاربردی است. ما در ۳ محور کار خود را آغاز کردیم. یکی ارتقا کیفیت از نظر سرفصل و دروس به این معنا که سر فصل رشته‌ها و دروس بایستی منطبق با نیاز روز بازار کار تدوین شود. بازنگری این سرفصل‌ها آغاز شده و با استانداردهایی که وجود دارد باید تطبیق داده شود و بر مبنای آن مجوز تدریس صادر شود.

اخباری در ادامه با تاکید به بحث نظارتی نیز تصریح کرد:بحث دوم ما بحث نظام نظارتی است که نظارت در دانشگاه جامع علمی- کاربردی به دلیل گستردگی که دارد نیازمند وقت گذاشتن بیشتر است، باید نظارت بیشتری بر واحدهای این دانشگاه صورت بگیرد و رتبه بندی شود. اگر این واحد‌ها رتبه بندی شوند و بر مبنای این رتبه بندی تامین دانشجو بشوند، می‌تواند در ارتقای کیفیت موثر باشد.

رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی در ادامه افزود:بحث سوم ما مدرسین این دانشگاه است. ما حدود ۵۰ هزار مدرس داریم و تلاش ما این است که با راه اندازی مرکز تربیت مدرس در دانشگاه جامع علمی- کاربردی که سال ۹۴ استارت آن خواهد خورد، بتوانیم به این بحث نظام آموزش عالی که کیفیت بخشیدن وارتقای نپام مهارتی در این دانشگاه است، جامه عمل بپوشانیم.

رویایی که ناکام ماند

با این وصف، دانشگاه علمی کاربردی که در ابتدا آمد تا خلا موجود در آموزش عالی کشور را پر کند، اکنون به سوی کار دیگری می‌رود. قرار بود این دانشگاه بتواند غیر از مباحث تئوری، واقعیات حرفه و تخصص را در اختیار دانشجو قرار دهد، اما این رویا در بوروکراسی‌ دانشگاه‌های ایران ناکام ماند.

شاید بتوان با نظارت جدی‌تر و دقت بیشتر در گزینش دانشجویان، استادان و افرادی که مجوز تاسیس شعبه‌های دانشگاه جامع را در یافت می‌کنند، اهداف اولیه این دانشگاه را زنده کرد؛ امری که می‌تواند این دانشگاه را در مسیر تعیین شده برای خودش قرار دهد.