تحلیل‌گر ارشد مسائل آسیا: ورق به نفع ایران برگشته است/ افزایش روابط ایران با کشورهای آسیایی در دولت یازدهم
آسیا و کشورهای شرقی آسیا از چه جایگاهی در مختصات سیاست خارجی ایران برخوردار است؟
آسیا و کشورهای آسیایی همواره از جایگاه مهم و استراتژیکی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار بوده‌اند. اهمیت و جایگاه آسیا هم مختص به ایران نیست بلکه قدرت‌های بزرگ و کشورهای پیشرفته‌ای همچون امریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپایی هم به این منطقه همواره نظر داشته‌اند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که آسیا و شرقی آسیا از جمله مناطقی است که برای اکثریت کشورها و قدرت‌ها دارای جذبه است؛ هم از نظر تکنولوژی و فناوری و هم از نظر مالی و تجاری. با این حال، اهمیت این منطقه فقط در حوزه اقتصادی نیست بلکه این منطقه از اهمیت ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک هم برخوردار است.
به نظر می‌رسد در دو سال و نیم گذشته میزان مراودات ایران و کشورهای شرقی آسیا کاهش یافته است و حداقل در آن سطحی که ایران با کشورهای اروپایی در حال رفت و آمد است، نیست. دلیل این مساله را چه ارزیابی می‌کنید؟
ایران و کشورهای شرقی آسیا همواره در سال‌های گذشته و حتی در دوران تحریم در ارتباط مستمر با یکدیگر بوده‌اند. آنچه در این سال‌ها وجود نداشته، تبادل هیات‌ها میان ایران و کشورهای غربی و اروپایی است. به عبارت دیگر، چون به خاطر تحریم‌ها، رفت و آمدها با کشورهای اروپایی در این سال‌ها کاهش یافته و نوعی حالت انباشت به خود گرفته بود، هم‌اکنون با رفع تحریم‌ها و دستیابی به برجام، آن محدودیت‌های پیشین برداشته شده و کشورهای اروپایی می‌کوشند آن انباشت و عقب‌افتادگی را جبران کنند. ما این انباشت و کمبود رفت و آمد با کشورهای آسیای شرقی را در سال‌های گذشته نمی‌بینیم و هیات‌های ما دایما در رفت و آمد با کشورهایی چون مالزی، چین، اندونزی و... بوده‌اند. من فکر می‌کنم چون اروپایی‌ها می‌خواهند عقب‌افتادگی‌های‌شان را جبران کنند، سفرهای‌شان را افزایش داده‌اند وگرنه روال روابط ایران با کشورهای آسیایی طبیعی است.
پس معتقد هستید که روابط ایران با کشورهای آسیایی در دولت یازدهم کاهش نیافته است؟
بله؛ می‌توان این ادعا را داشت، میزان ارتباطات با این کشورها حتی چند برابر هم شده است. در زمان دولت اصلاحات نیز این تصور وجود داشت که دستگاه دیپلماسی بیشترین مراودات و ارتباطاتش با کشورهای غربی است در حالی که بر اساس آمار، ٦٠ درصد از حجم مبادلات تجاری و روابط اقتصادی ایران با کشورهای آسیایی بود و ٤٠ درصد دیگر شامل دیگر کشورها که اروپایی‌ها هم جزو آنها هستند، می‌شد. هم‌اینک ایران و کشورهای شرقی آسیا روابط خوبی با یکدیگر دارند و من فکر می‌کنم روابط‌مان با آنها در دوران کنونی و با توجه به رفع تحریم‌ها نسبت به دوران‌های قبلی هم بیشتر شود.
چه زمینه‌های همکاری میان ایران و کشورهای شرقی آسیا وجود دارد؟
بزرگ‌ترین مارکت دنیا در شرقی آسیا است. اگر شما جمعیت چین و هند را لحاظ نکنید، متراکم‌ترین و بیشترین میزان جمعیت در دنیا در این منطقه است و جمعیتی بالغ بر ٨٠٠ میلیون نفر در این مناطق حضور دارند. این کشورها در دهه‌های گذشته، اتحادیه منطقه‌ای به نام آ. سه. آن را تشکیل داده‌اند که بازار وسیع و جذابی را تشکیل می‌دهد و می‌تواند برای ما از اهمیت بسیاری برخوردار باشد. از طرفی ما در این سال‌ها با تراکم و انباشت سرمایه در کشورهای شرقی آسیا روبه‌رو هستیم و این مساله موجب شده تا شرق آسیا به نوعی به کشورهای سرمایه فرست تبدیل شوند. من می‌توانم بگویم منابع مالی این کشورها بالاست و همین موجب می‌شود تا آنها آماده هر گونه سرمایه‌گذاری باشند. از طرف دیگر، تکنولوژی و فناوری‌های روز در کشورهای این منطقه بسیار بالاست به گونه‌ای که این کشورها پا به پای کشورهای غربی در این زمینه‌ها در حال جلو رفتن و پیشرفت هستند و حتی در برخی زمینه‌ها از آنها هم جلو زده‌اند. گردشگری نیز یکی دیگر از زمینه‌هایی است که متاسفانه در روابط دوجانبه ایران با این کشورها مورد غفلت قرار گرفته است. متاسفانه مراودات گردشگری ما با این کشورها حالتی یک طرفه به خود گرفته است؛ یعنی ما بیشتر توریست و گردشگر برای آنها می‌فرستیم و از آن طرف کمتر به ایران می‌آیند. این در حالی است که جاذبه‌های گردشگری ایران برای مردم و ملت‌های این کشورها بسیار است. البته در دولت یازدهم بیشتر به این مساله توجه شده و نمایندگی‌های ما تلاش بسیاری برای رفع این نقیصه انجام می‌دهند. ما کمترین تزاحم‌های فرهنگی، دینی و تاریخی را با مردم این کشورها داریم. گردشگران این مناطق به دنبال سرزمین‌های جدید هستند چون گردشگران این کشورها به اروپا و امریکا رفته‌اند و حال از رفتن به این مناطق خسته‌اند و می‌خواهند اماکن جدیدی مانند ایران را تجربه کنند.
کشورهای شرق آسیا به چه میزان علاقه‌مند به خرید نفت و گاز از ایران هستند؟ هم‌اکنون شاهد کاهش قیمت نفت هستیم و از طرفی عربستان و برخی کشورهای دیگر تسهیلات بیشتری را ارایه می‌دهند. با توجه به این مسائل، آیا کشورهای شرق آسیا تمایلی برای خرید نفت به ایران پیدا خواهند کرد؟
خرید نفت و گاز از جمله مناسبات سنتی ایران با کشورهای شرق آسیا بوده که متاسفانه به دلیل تحریم‌ها، این مساله در سال‌های گذشته کاهش یافته بود. با این حال، رفتارها و اظهارات سران این کشورها نشان می‌دهد که آنها مجددا علاقه‌مند به توسعه مناسبات با ایران و متمایل به تامین نیازهای خود در زمینه انرژی از ایران هستند. هم‌اکنون هندی‌ها به صورت رسمی کار را کلید زده‌اند. چین و کره و ژاپن عملا میزان خرید نفت و گاز خود از ایران را افزایش داده‌اند و مالزی و اندونزی هم مجدانه پیگیر افزایش همکاری‌های خود با ایران در این زمینه‌ها هستند. کشور اندونزی حتی در دوران تحریم هم با ایران در این باره همکاری می‌کرد و قطعا در دوران پسا برجام تلاش‌هایش را افزایش خواهد داد.
اتحادیه آ.سه. آن در منطقه شرقی آسیا فعالیت دارد. آیا همکاری با آنها نیازمند شرایط خاصی است؟ افزایش مناسبات با این اتحادیه چه فوایدی را می‌تواند برای ایران داشته باشد؟
ایران یکی از بنیانگذاران سازمان همکاری‌های اکو است و در این قالب فعالیت‌هایی انجام می‌دهیم. آ.سه. آن هم از حجم مبادلات تجاری بالایی برخوردار است. میان این دو سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای، به صورت سنتی همکاری‌هایی وجود دارد و هم‌اینک نیز دو طرف علاقه‌مند به گسترش این همکاری‌ها هستند. این علاقه‌مندی از سوی بخش خصوصی دو طرف هم افزایش یافته است. چندی پیش نشستی میان بخش خصوصی و تجار ایرانی با تجار و بخش خصوصی آ. سه. آن در مالزی برگزار شد. توسعه مناسبات و افزایش مبادلات تجاری با آ. سه. آن همیشه یک هدف مطلوب بوده و من نیز فکر می‌کنم همکاری‌ها باید میان ما و آنها افزایش یابد.
تروریسم داعش در کشورهای شرقی آسیا هم گسترش یافته است و در این راستا شاهد عملیات‌های تروریستی تفکیری در کشورهایی چون اندونزی بوده‌ایم. آیا این مساله موجب خواهد شد تا این کشورها با ایران در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری کنند؟
در زمانی که ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی دچار محدودیت شد بود، برخی کشورهای این حوزه به کشوری مانند اندونزی و مالزی فشار می‌آوردند تا سطح همکاری‌های‌شان را با ایران کاهش دهند اما آنها هم‌اکنون متوجه سیاست‌های‌شان شده‌اند و آگاه‌‌تر از گذشته عمل می‌کنند. آنها اکنون متوجه نتیجه سیاست‌شان شده‌اند. عربستان در سال‌های گذشته به این کشورها فشار می‌آورد تا دوستداران ایران در منطقه شرق آسیا مناسبات و مراودات‌شان با ایران را کاهش دهند ولی این کشورها فهمیده‌اند که ایران هدفی جز ثبات و همکاری‌های اقتصادی با آنها ندارد. آنها اکنون نتایج سیاست‌های هزینه‌آفرین عربستان شده‌اند و همین موجب شده تا علاقه‌مند به افزایش تعاملات‌شان با ایران باشند. من فکر می‌کنم سفر آقای ظریف نه تنها همکاری‌های اقتصادی و تجاری این کشورها با ایران را افزایش می‌دهد بلکه زمینه‌ساز همکاری‌های سیاسی و امنیتی هم خواهد شد.
کشورهای مسلمان پرجمعیتی در شرقی آسیا وجود دارد. افزایش مناسبات ایران با این کشورها به چه میزان می‌تواند موجب عدم جذب این کشورها در یارگیری‌های عربستان علیه ایران شود؟
عربستان در نزد افکارعمومی کشورهای شرقی آسیا مقبولیت نداشته و ندارد. آنها از طریق سیاست پمپاژ پول سعی می‌کنند تا سیاست‌های‌شان را جلو ببرند ولی این سیاست هم حد و توانی دارد و همیشه جواب نمی‌دهد. عربستان هر کاری می‌توانسته کرده است و اقداماتش دیگر بیشتر از این جواب نمی‌دهد. از مدت‌ها قبل ورق به نفع ایران در شرق آسیا برگشته و آنها علاقه‌مند به سفر وزیر امور خارجه ایران به کشورهای‌شان بوده‌اند ولی به دلیل گرفتاری‌های ایران در خصوص مسائلی چون مذاکرات هسته‌ای این سفرها به تعویق افتاده بود. اکنون با دستیابی به برجام زمینه سفر و افزایش همکاری‌ها فراهم شده و می‌توان انتظار داشت که فصل جدید روابط ایران و کشورهای شرق آسیا ورق بخورد.
انتهای پیام/