معاون وزیر راه و شهرسازی: خط کشیدن دور بافت‌های تاریخی در طرح‌های توسعه شهری اوج بی‌تدبیری است

به گزارش گروه اقتصادی آنا به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، محمدسعید ایزدی در یکی از پنل‌های تخصصی نخستین همایش میراث فرهنگی و توسعه پایدار که به ارتباط بین وزارت راه و شهرسازی و میراث فرهنگی اختصاص داشت، عنوان کرد: ما در نشست‌های تخصصی خود سعی کرده‌ایم، موضوعات متفاوتی را در عرصه میراث‌فرهنگی مطرح کنیم. یعنی در عرصه معماری به معماری دوران مدرن و معماری صنعتی پرداختیم و در عرصه راه که مورد توجه کمتری قرار می‌گرفت به راه‌های تاریخی توجه کرده‌ایم.

وی به ارایه گزارشی از وضعیت شهرسازی کشور که از آن به عنوان مرثیه‌ای از وضعیت شهرسازی نام برد، پرداخت و اظهار کرد: دهه‌های اخیر دهه‌های بی‌توجهی به وضعیت میراث‌فرهنگی در عرصه شهرسازی کشور است و تصاویر نشان می‌دهد که تا چه اندازه میراث‌فرهنگی در شهرسازی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با ارایه تصاویری از شهرهای ایران که نشان دهنده کم توجهی به میراث فرهنگی بود، تصریح کرد: تصاویری که توسط عکاسان بین‌المللی و داخلی از ایران و شهرهایی همچون اصفهان، یزد، تبریز، اراک و سایر شهرها گرفته شده نشان دهنده ترکیب فوق‌العاده محیط مسکونی و محیط طبیعی و احترامی که در نظام شهرسازی نسبت به محیط مسکونی و محیط طبیعی وجود داشته است، هستند. تصاویری که مربوط به گذشته شهرسازی ایران می شوند. همچنین در نظام شهرسازی قدیمی ایران، توجه به استخوان‌بندی شهری و بعد همسایگی و محلات وضعیت شکوفایی را به خوبی به تصویر می‌کشند.

وی ادامه داد: تصاویر گذشته شهرسازی ایران نشان می‌دهد که تا چه اندازه معماری وابسته به حوزه خدمات شهری در شهرسازی ما وجود داشت و همچنین یکنواختی و رابطه تعریف شده با آب ویژگی منحصر به فردی است که متاسفانه در شهرسازی ما کاملاً از دست رفته است.

منزلت اجتماعی شهرهای ما در دهه‌های اخیر دچار افت شد

وی تاکید کرد: ایران میراث گرانبهای فرهنگی داشت که متاسفانه طی دهه‌های اخیر آنها را به دلیل ناآگاهی در معرض تخریب قرار داد و از بین برد و همچنین در دهه‌های گذشته منزلت اجتماعی ما به شدت دچار افت شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی در تشریح دوره‌های توسعه در ایران که از سال ۱۳۱۰ شروع شد، گفت: آنچه که در سال‌های پس از ۱۳۱۰ به نام توسعه در ایران رخ داد یورشی نسبت به ساختار فضایی بود و در واقع دگرگونی‌های شهری و عدم تعادل شهری در اولین دوره طرح‌های توسعه شهری از همان سال‌ها آغاز می‌شود.

وی افزود: در این دوره، همه طرح‌هایی که تهیه می‌شوند به نام نوسازی، ارتقای بافت و توسعه شهر وضعیتی را برای شهرهای ما رقم زده‌اند و اولین دوره موجب تخریب‌های گسترده و عدم تعادل شد. شیراز قدیم و جدید و نو و کهنه می‌شود و این شهرسازی ابتدای قرن ماست.

ایزدی ادامه داد: محصول دومین دوره، رشد لجام‌گسیخته و شتابان شهرهاست. توسعه شهر مشهد طی ۳ تا ۴ دهه اخیر نشان می‌دهد، هسته‌ای که شکل می‌گیرد، قوام داشته و تا اواخر قاجار ادامه یافته است اما به یکباره طی ۳-۴ دهه اخیر شهر مشهد به هیولا مبدل می‌شود. این وضعیت در کاشان، تهران و اراک نیز ادامه یافت. رشد لجام گسیخته باعث می‌شود، محدوده‌های تاریخی و شهرهای ما به یک بخش بسیار ناچیزی از شهر کنونی و امروزی مبدل شوند، ساکنان اصلی خود را از دست بدهند و دچار دگرگونی‌های مختلفی شوند و مسائل و مشکلاتی برایشان بوجود بیاید.

وی با انتقاد از نظام شهرسازی که بافت تاریخی شهرها را تحت عنوان بافت فرسوده شناساند، گفت: طرح‌های توسعه شهری کرمان، بوشهر و سرانجام دزفول که در آنها دور بافت‌تاریخی خط کشیده شده و به نام بافت فرسوده شناسانده شدند، نشان از اوج بی‌تدبیری و نگاه نامتوازن ما به مفهوم توسعه‌شهری است. اوج نگاه ما ایرانیان نسبت به زیبایی‌های تاریخی و میراثی به تخریب آنها متمایل می‌شود و همچنین خارج کردن بافت تاریخی در نقشه‌های جامع شهری اصفهان و تبریز نیز نمونه‌های بی‌تدبیری را به اثبات می‌رسانند.

ایزدی تصریح کرد: در دوره‌های مختلف با رویکردهای نامناسبی از طرح‌های جامع شهری روبه رو بودیم. چه نسل‌های اول طرح‌های جامع، چه نسل دوم و چه نسل سوم، همه آنها توجهی به عرصه‌های تاریخی ندارند. همزمان با این طرح‌ها با اقدامات نوسازی مواجه بودیم که اگرچه همه آنها با نیت خیر و برای ساماندهی به مناطق تهیه شدند اما با اجرای آنها شاهد بهبود وضعیت بافت‌های تاریخی نیستیم. اگرچه ممکن است، طرح‌های مقطعی و موضعی در شهرها نیز مسیر صحیح توسعه پایدار را طی کرده باشند اما این عمومیت نیافته است.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در نظام شهرسازی، ما دارای رویکرد واحد و مورد وفاقی از سوی جامعه تخصصی نسبت به بافت‌های تاریخی برخوردار نیستیم؛ یعنی در هر دوره، بافت‌ها را خراب و مرتب تمرین کرده‌ایم.

ایزدی گفت: زمانی‌که بحث بهسازی و نوسازی با بحث مسکن گره خورد و از آنجاییکه عموماً وزارت راه و شهرسازی با مسکن شناخته می‌شود تا راه، درگیری‌های مسکن باعث شد تا از بافت‌های تاریخی برای تولید انبوه مسکن بهره گرفته شود. ما در آسیب شناسی با خلا یک سند و رویکرد مواجه نامناسب نسبت به بافت‌های تاریخی روبه رو هستیم که باعث شده تا بافت‌ها آسیب جدی ببینند. در همین راستا، شاهد بودیم که محله دو و هفت دهم هکتاری قلعه بطور کامل تخریب شد.

وی با بیان اینکه در دوره جدید تلاش بر این بوده که ما یک تجدیدنظر جدی نسبت به بافت‌های تاریخی داشته باشیم، افزود: همچنین در رویکرد جدید، مقیاس توجه را به سمت محله کشانده‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا طرح‌ها را در مقیاس محله تهیه کنیم که این برنامه‌ها عمدتاً توجه‌شان به زیرساخت‌ها و شالوده‌ محلات است تا عرصه‌های مسکونی و خصوصی.

مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ادامه داد: طرح سنگ سیاه شیراز، طرح مرمت شهری نسبتاً موفق ما به شمار می‌رود. همچنین طرح در حال اجرای مرکز تاریخی شهر گرگان و سبزه مشهد، قزوین، ساری و نائین اقداماتی است که در حال انجام آنها هستیم. تاکید ما بر توسعه فضای عمومی است که تاثیرگذارترین و محرک برنامه‌های باززنده سازی هستند.

وی خاطر نشان کرد: در بحث نوسازی مسکن رویکرد ما متفاوت و تلاش ما در جهت ایجاد همخوانی است. تلاش طرح‌های تهیه شده برای همگنی و استفاده مجدد از آثار تاریخی است. در طول چند سال گذشته ۱۲۱ خانه را خریداری و مرمت کرده و به بخش خصوصی واگذار کردیم و آخرین کار مصوب شورای عالی شهرسازی، شناسایی ۱۶۸ شهر تاریخی بود که ثبت محدوده، مصوبه، دستورالعمل‌ها و ضوابط خاص خود را طلب می‌کند که به دنبال تهیه آن اسناد هستیم.