تحلیل سفیر چین از روابط راهبردی تهران و پکن/ قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین، پیامدهای جهانی دارد

به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، در سال ۲۰۲۱، ایران و چین از اجرایی شدن "قرارداد مشارکت راهبردی ۲۵ ساله" میان دو کشور خبر دادند. این توافق پس از سفر تاریخی "شی جین پینگ" رئیس‌جمهور چین به ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی منعقد شد.

اهمیت توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین به طور خاص از این منظر است که این دو کشور در قالب دو تمدن اصیل غرب و شرق آسیا که انقلاب‌های روی‌داده در آن‌ها در نقطه مقابل لیبرالیسم غربی قرار داشته است، عملاً می‌توانند به تقویت جبهه شرقی در برابر غرب کمک قابل توجهی کنند. انعقاد توافق مشارکت راهبردی ایران و چین جدایی از مزایایی که در روابط دوجانبه دو طرف دارد، شوکی قابل توجه را به پایتخت‌های غربی وارد کرد. همان کشورهایی که سعی دارند تا ایران را بار دیگر به حوزه نفوذ غرب بازگرداند. این توافق راهبردی به طور خاص مانع از اثربخشی تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا بر ایران نیز می‌شود.

بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که انقلاب‌های ایران و چین جدای از اینکه ملت‌های دو کشور را آزاد کرد، تأثیر قابل ملاحظه‌ای را بر عرصه روابط بین‌الملل و همچنین نظام بین‌الملل داشت. در این راستا به طور خاص به این نکته اشاره می‌شود که توسعه روابط راهبردی ایران با قدرت‌های مهم شرقی نظیر چین و روسیه تا حد زیادی می‌تواند به هژمونی جهانی آمریکا خاتمه دهد و ساز و کارهای جدیدی را در عرصه نظام بین‌الملل ایجاد کند که لزوماً بازتاب‌دهنده و حافظ منافع غرب نیستند.

در این راستا، "چانگ هوآ" سفیر چین در تهران در گفتگو با پرس تی وی و در پاسخ به این سؤال که تحلیل وی از نشست اخیر بریکس و بریکس پلاس که چین میزبان آن‌ها بود و رئیس‌جمهور ایران "ابراهیم رئیسی" نیز در آن به سخنرانی پرداخت چیست؟ گفت:

بلوک قدرت‌های نوظهور در قالب سازمان "بریکس"، رویه‌هایی را در عرصه بین‌المللی در پیش می‌گیرند که لزوماً در راستای منافع کشورهای غربی نیست و نوعی صدای مستقل را در عرصه معادلات بین‌المللی نمایندگی می‌کند. در این راستا، در جریان نشست اخیر بریکس، کلیه اعضای این سازمان، قویاً از حق ایران در دستیابی به فناوری هسته‌ای حمایت کردند و خواستار حل‌وفصل مسالمت‌آمیز معادله اتمی ایران شدند.

حمایت چین از حضور ایران در نهادهای بین‌ال مللی

چانگ هوآ به طور خاص به حمایت چین از درخواست ایران جهت عضویت در سازمان بریکس خبر داد و تاکید کرد که در جریان نشست اخیر که به میزبانی چین برگزار شد، رهبران سیزده کشور جهان از جمله "ابراهیم رئیسی" رئیس‌جمهور اسلامی ایران در آن حضور داشتند. وی خاطرنشان کرد که جمهوری خلق چین قویاً بر این باور است که ساز و کارِ "بریکس پلاس" باید گسترش پیدا کند و قدرت‌های نوظهور منطقه‌ای و جهانی بایستی چهارچوب مشخصی را جهت تقویت موضع بین‌المللی خود پیدا کنند.

سفیر چین در ایران همچنین تاکید کرد که رایزنی‌ها در چارچوب سازمان بریکس می‌تواند نقش قابل توجهی در توسعه صلح و امنیت و به‌ویژه توسعه اقتصادی در عرصه جهانی بازی کند. وی تاکید کرد که ایران بازیگری مهم در منطقه خاورمیانه است که البته روابط بسیار نزدیک را نیز با جمهوری خلق چین دارد. چین به طور خاص در سال‌های اخیر گرایش قابل توجهی را نسبت به توسعه روابط با ایران در زمینه‌های مختلف از خود نشان داده است. وی به طور خاص گفت که چین از توسعه حضور ایران در نهادهای بین‌المللی نظیر سازمان بریکس حمایت می‌کند و آن را در راستای تقویت دستور کار چند جانبه گرایی در عرصه بین‌المللی و دوری از فضای تک‌صدایی قدرت‌های غربی در عرصه معادلات بین‌المللی ارزیابی می‌کند.

سوگیری‌های امنیتی سازمان بریکس

چانگ هوآ در ادامه به طور خاص به این نکته اشاره کرد که سازمان بریکس علیرغم اینکه با نیات و اهداف توسعه‌ای و اقتصادی ایجاد شد، در ادامه راه به واسطه رویه‌های یک جانبه قدرت‌های غربی عملاً سوگیری‌های امنیتی قابل ملاحظه‌ای را نیز نشان داد. در این راستا، "شی جین پینگ" رئیس‌جمهور چین به تازگی در جریان نشست بریکس در چین تاکید ویژه‌ای را بر ایجاد یک ساز و کارِ امنیتی بین‌المللی و جهانی انجام داد مساله ای که با سیاه نمایی‌هایی رسانه‌های غربی نیز همراه شد. سفیر چین در تهران در تشریح محورهای اصلی ابتکارِ امنیت جهانی رئیس‌جمهور چین گفت جهان کنونی مملو از آشفتگی و چالش‌های امنیتی است. چالش‌هایی که بخشی از آن‌ها سنتی و قدیمی هستند اما بخش دیگری کاملاً ماهیت مدرن و جدید دارند. در جهان کنونی همچنین شاهد اوج‌گیری قابل‌توجه تروریسم بین‌المللی نیز هستیم. با این حال همانطور که گفته شد چالش‌های جدید امنیتی (در اَشکال جدید) نظیر بحران تغییرات اقلیمی و یا پاندمی ویروس کرونا نیز ظهور پیدا کرده‌اند که در این فضا عملاً مفهوم امنیت به یک مفهوم پیچیده تبدیل‌شده است. در این چهارچوب رئیس‌جمهور چین ابتکار خود مبنی بر ایجاد سازوکار امنیتی فراگیرِ بین‌المللی را اعلام کرد. ساز و کاری که بنا دارد تا مسائل و بحران‌های امنیتی جهان را به بهترین نحو ممکن مخاطب قرار دهد.

امنیت هم‌راستا با رفاه ملت‌ها

سفیر چین در تهران به طور خاص به این نکته اشاره کرد که پیشبرد دستور کار امنیت در عرصه معادلات بین‌المللی بایستی همسو با قوانین و مقررات بین‌المللی و با محوریت تسهیل روند توسعه اقتصادی و افزایش رفاه ملتها در پیش گرفته شود. از نظر چین "صلح" و "ایجاد هارمونی جهانی" از جمله مهم‌ترین اصولی هستند که در ساز و کارهای مؤثر امنیتی جهان بایستی مورد توجه قرار گیرند.

چین از توسعه حضور ایران در نهادهای بین‌المللی نظیر سازمان بریکس حمایت می‌کند و آن را در راستای تقویت دستور کار چند جانبه گرایی در عرصه بین‌المللی تلقی می‌کند

سفیر چین در تهران به این نکته اشاره کرد که ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در جریان حضور خود در نشست بریکس پلاس که به میزبانی چین برگزار شد به طور ویژه از ابتکارهای چین در حوزه ایجاد امنیت بین‌المللی و همچنین توسعه اقتصادی در عرصه مراودات بین‌المللی حمایت کرد. رویکردی که سال‌هاست به صورت فعالانه از سوی چین نیز دنبال می‌شود. در این فضا ایران و چین به عنوان دو کشور مهم در قاره آسیا عملاً دیدگاه‌های مشابهی را در حوزه‌های امنیت، اقتصاد و سیاست بین‌الملل نمایندگی می‌کنند.

کرونا دوست و دشمن واقعی کشورها را نشان داد

چانگ هوآ سفیر چین در تهران به طور خاص تاکید کرد که چین بر آن است تا کشورهای خاورمیانه‌ای را در زمینه حل مشکلاتشان به‌ویژه در بُعد امنیتی و سیاسی یاری کند. البته در این رابطه همکاری‌های تنگاتنگی را نیز سالهاست که با ایران دارد. در این راستا نکته اساسی این است که درک کنیم که اساساً مفاهیمی نظیر امنیت و چارچوب‌هایی که کشورهای غربی سال‌هاست آن‌ها را تبلیغ و ترویج می‌کنند، دیگر از موضوعیت برخوردار نیستند (در قالب‌های سنتی و البته در چهارچوب روایت‌های یک طرفه از آن‌ها) و اساساً مفهوم امنیت مفهومی چندوجهی است و در حوزه‌های مختلف انسانی نظیر آب و هوا، غذا، بهداشت و غیره معنی و مفهوم پیدا می‌کند. این موضوع به طور خاص در بحبوحه پاندمی ویروس کرونا در سالهای اخیر به وضوح خود را نشان داد و در چهارچوب آن مشخص شد که کدام دسته از بازیگران بین‌المللی به معنای واقعی کلمه "همراه" و "کمک‌رسان" هستند و کدامین دسته از کشورها نیز در بحبوحه بحران‌ها به دنبال منافع خود هستند.

سفیر چین در تهران به طور خاص تاکید کرد که مساله امنیت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر در طول تاریخ بوده است و اساساً بدون وجود امنیت بسیاری از چهارچوب‌های رفاهی و اقتصادی بشر با خطر و بحران‌های قابل توجهی مواجه شده است. متاسفانه در شرایط کنونیِ جهان جلوه‌های جدیدی از ایجاد ناامنی خود را نشان داده است. مسئله‌ای که یک نمود آن را در تحریم‌های اقتصادی قدرت‌های غربی علیه کشورهای مستقل می‌توان مشاهده کرد. این در حالی است که چین بر این باور است که همگان در جهان باید از امنیت و البته توسعه اقتصادی برخوردار باشند. در این رابطه ایران و چین به عنوان دو تمدن قدیمی و باستانی جهان، خود سال‌ها قربانی روندها و تحولات مرتبط با ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی بوده‌اند. در این چهارچوب ملت‌های چین و ایران عملاً با انقلاب‌های خود در سال‌های ۱۹۴۹ و ۱۹۷۹، راه تصمیم سازی‌های ملی و اجرای دستور کارهای خود را مد نظر قرار دادند و تا حد زیادی توانستند بر مصائب امنیتی خود نیز فائق آیند.

ایران قابلیت تبدیل‌شدن به کشوری مدرن را دارد

سفیر چین در تهران به این نکته اشاره کرد که پس از انقلاب چین و قدرت گیری مردم در عرصه معادلات این کشور، چین راهِ پیشرفت را در پیش گرفت و به یک قدرت پیشرفته و البته مدرن (با گذشت زمان و البته با تلاش فراوان) تبدیل شد. وی ایران را نیز کشوری با فرهنگ غنی و البته زمینه‌های قابل توجه جهت تبدیل‌شدن به کشوری مدرن و توسعه‌یافته در جهان معرفی کرد.

سفیر چین در تهران تاکید کرد که چین تجربیات زیادی در مسیر تحقق توسعه اقتصادی و به ارمغان آوردن رفاه برای ملت این کشور دارد. در این راستا، این کشور حاضر است که تجربیات خود را در اختیار دیگر کشورهای جهان نیز قرار دهد. در شرایط کنونی، چین یک کارگاره تولیدیِ به تمام معنا در جهان است و در نوع خود دومین اقتصاد بزرگ جهان را نمایندگی می‌کند و در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی و رفاهی و البته مبارزه با فقر، وضعیت مساعدی را دارد. در این چهارچوب، چین چیزهای زیادی را در مسیر تحقق رشد و توسعه اقتصادی آموخته و می‌تواند آن‌ها را به دیگر ملت‌های جهان نیز ارائه کند.

چین بارها تاکید کرده که آمریکا باید رویه‌های اشتباه خود را اصلاح و به درخواست‌های منطقی ایران گوش کند و با برداشتن اولین قدم، به ساختار و چهارچوب توافق برجام بازگردد

سفیر چین در تهران همچنین در توضیح ویژگی‌های مهم و اساسی دوره ریاست جمهوری "شی جین پینگ" در چین گفت: رهبری چین به طور خاص سه مرحله اساسی را پشت سرگذاشته است. در ابتدا "مائو" به عنوان رهبر انقلاب چین، عملاً با سیاست‌هایی خاص، زمینه‌هایی را فراهم کرد که در قالب آن‌ها، چهارچوب‌های لازم جهت استقرار یک چینِ مستقل از غرب که از ساختارهای بومی در عرصه‌های گوناگون برخوردار است، فراهم شد. در سال ۱۹۷۹، "دنگ شیائو پنگ" زمام رهبری چین را به دست گرفت وعملا نسل دومِ رهبری چین را نمایندگی کرد که به‌ویژه پروژه اصلاحات اقتصادی در این کشور را بنیان گذاشتند. چهارچوبی که عملاً چین را به نقطه فعلی از حیث رشد و توسعه اقتصادی آن رسانده است. در این دوران همچنین چین عزمی راسخ را جهت اصلاح اشتباهات تاریخی خود نشان داد و به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای نَه فقط در حوزه اقتصادی، بلکه در حوزه روابط بین‌المللی خود نیز دست‌یافت.

رشد سالیانه ۱۰ درصدی اقتصاد چین

نکته مهم این است که از آن زمان تاکنون، چین به طور میانگین رشد اقتصادی سالانه ۱۰ درصد را به ثبت رسانده است. مساله ای که منجر به ایجاد تغییرات اجتماعی گسترده در چین و به طور خاص هجوم سرمایه‌گذاری‌های خارجی به چین و تبدیل‌شدن چین به یک کارگاه تولیدی در جهان شد. در دوره سوم از رهبری چین که مصادف با دوره ریاست جمهوری "شی جین پینگ" در چین شده، شاهد "ظهورِ سوسیالیسم با مشخصات چینی" به معنای واقعی کلمه هستیم و چین همچنان در مسیر پیشرفت قرار دارد. از چشم‌اندازی کلی، میان تمامی دوره‌های رهبری چین، ارتباط وجود دارد و عملاً آن‌ها راه را برای یکدیگر و دستور کارهایشان هموار کرده‌اند. در این دوران، مفهوم "توسعه" عملاً به دال مرکزی برای رهبران چینی تبدیل‌شده و تمامی امکانات در راستای تحقق این هدف بسیج شده‌اند. البته که توسعه روابط بین‌المللی چین نیز که با توجه به اصل احترام متقابل انجام گرفت نیز نقشی اساسی در تحقق هدف مذکور بازی کرده است. به طور خاص در دوره "شی جین پینگ"، چین بر آن است تا به یک کشورِ: سوسیالیستی با مشخصات چینی، آزاد، دموکراتیک و توام با رونق و رفاه اقتصادی تبدیل شود. هدفی که با جدیت توسط تمامی نهادهای چینی نیز دنبال می‌گردد.

قرن ۲۱، قرن کشورهای اصیل آسیایی است

سفیر چین در تهران در پاسخ به این گزاره که برخی ناظران و تحلیلگران این مساله را مطرح می‌کنند که در صورتی که چین نیز به یک قدرت برتر و هژمون در جهان تبدیل شود، هیچ تفاوتی با ایالات متحده آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی نخواهد داشت و عملاً همان رویه‌های امپریالیستی را دنبال خواهد کرد، گفت: کشورهایی نظیر ایران و چین و دیگر کشورهای اصیل آسیایی، از فرهنگ و تمدنی غنی برخوردارند و قرن بیست و یکم بدون تردید قرن این قبیل کشورها خواهد بود. سال‌ها کشورهای آسیایی تحت تأثر رویه‌های امپریالیستی قدرت‌های غربی بوده‌اند. این در حالی است که نگاه غالب در چین این است که قاره آسیا باید به دست خودِ مردم این قاره اداره شود و تصمیم‌گیری‌های اساسی کشورهای این قاره باید به دستِ مردم آن انجام گیرد. در این فضا، رهبران نسل‌های مختلف چین تاکید داشته‌اند که کشورشان به هیچ عنوان به دنبال دستیابی به موقعیت هژمونیک در عرصه بین‌المللی نیست. آن‌ها به طور خاص تاکید داشته‌اند که چین یک قدرت نوظهور و شبیه به شیری است که به دنبال صلح و آرامش است و تنش‌زایی را نمی‌خواهد. در این راستا، چین به دنبال ایجاد صلح در جهان و البته همکاری با کشورهای در حال توسعه و نَه استعمار آن‌ها است.

سفیر چین در ایران در پاسخ به این سؤال که بسیاری از تحلیلگران غربی از جمله برژینسکی بر این باور بوده و هستند که اتحاد سه جانبه میان ایران، چین و روسیه عملاً کابوسی وحشتناک برای واشنگتن است و آیا به نظر وی اکنون این سه کشور به همراه دیگر قدرت‌های نوظهور آسیایی وارد این مرحله شده‌اند یا خیر؟ گفت: متاسفانه رویکردهای آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی در برابر قدرت‌هایی نظیر ایران، چین و روسیه، همچنان تحت تأثیر تفکرِ جنگ سرد است. در این چهارچوب شاهدیم که آمریکایی‌ها به نحو گسترده‌ای از ابزار تحریم جهت سرکوب ملت‌هایی نظیر ایران، روسیه و چین استفاد می‌کنند و البته در این رابطه از اهرم‌های دیگری نظیر "ناتو" نیز جهت برخورد با قدرت‌های مهم شرقی بهره می‌برند. در این فضا، ایران و چین و روسیه، قدرت‌های مستقلی هستند و در قالب سازمان‌های مهمی نظیر سازمان شانگهای با یکدیگر همکاری دارند.

قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین، دارای پیامدهای جهانی است

در این راستا، این قبیل کشورها نیز در راستای برقراریِ صلح و ثبات و البته حراست از منافع خود وارد اتحادها و همکاری‌هایی می‌شوند. بااین‌حال، نکته اساسی در این میان این است که دستور کار اصلی در قالب این همکاری‌ها حراست از صلح و ثبات و منافع ملی این کشورها و نَه نقض استقلال آن‌ها و یا تعدی به حقوقشان است. کشورهایی نظیر ایران و چین به هیچ عنوان به دنبال تنش‌زایی نیستند و به طور خاص چین نیز همانطور که گفتیم در فضای جنگ سرد سیر نمی‌کند و به دنبال ایجاد منازعه و تنش نیست. با این حال، متاسفانه مخالفان چین که عمدتاً قدرت‌های غربی نظیر آمریکا هستند، در محیط پیرامونی چین دست به اقدامات تنش‌زا می‌زنند. در این رابطه به طور خاص می‌توان به تحریکات آمریکا در تایوان که جزئی از خاک چین است اشاره کرد. چین قویاً در مقابل این رویه‌ها قرار دارد. البته که چین با رویه‌های غیرقانونی علیه هر کشور دیگری نظیر روسیه و ایران نیز قویاً مخالف است.

رویکردهای آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی در برابر قدرت‌هایی نظیر ایران، چین و روسیه، همچنان تحت تأثیر تفکرِ جنگ سرد است

در پایان سفر چین در مورد امضای قرارداد ۲۵ ساله مشارکت راهبردی میان ایران و چین که صرفاً یک توافق دوجانبه نیست و پیامدهای جهانی را داشته و شاهد بودیم که غرب به نحو گسترده‌ای به آن واکنش نشان داد و البته با واکنش‌هایی نظیر اینکه خاک ایران به چین فروخته‌شده و یا ایران نفت ارزان به چین می‌دهد و کالاهای بی‌کیفیت آن را تحویل خواهد گرفت، به تبیین جنبه‌های مهم این توافق و اهداف چین از امضای این توافق با ایران پرداخت و گفت: ایران و چین دو کشور باستانی در غرب و شرق آسیا هستند که روابط میان آن‌ها از صبغه تاریخی غنی برخوردار است. سال گذشته ایران و چین پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک میان یکدیگر را جشن گرفتند. روابطی که البته حوزه‌های مختلفی را نیز در برگرفته‌اند. به طور خاص سال ۲۰۱۶، شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین سفر مهمی را به تهران انجام داد و در جریان همان سفر بود که دو طرف تصمیم و اراده جدی خود جهت توسعه روابط راهبردی با یکدیگر در قالب توافق مشارکت راهبردی ۲۵ ساله را اعلام کردند. توافقی که حوزه‌های مختلف همکاری میان ایران و چین را در برمی‌گیرد و صرفاً محدود به حوزه‌های سیاسی و اقتصادی نیز نیست. تقویت و توسعه مناسبات در این چهارچوب، هم به نفع چین و هم ایران خواهد بود. در این راستا، مقام‌های چینی به‌ویژه وزرای خارجه دو کشور در سفرهای مختلفی با یکدیگر روند اجرایی شدن توافق مشارکت راهبردی ۲۵ ساله را دنبال کرده‌اند. البته که رسانه‌های غربی بلافاصله دست به کار شدند و توافق مشارکت راهبردی را به معنای سود مطلق برای چین و ضرر برای ایران توصیف کردند. اما چین بر این باور است که یک چنین توافقی باید در راستای منافع هر دو کشورِ ایران و چین باشد. در سال‌های اخیر، چین جز کشورهایی بوده که هراسی را از بی اعتنایی به تحریم‌های غرب علیه ایران به خود راه نداده و به روند خرید نفت خود از این کشور ادامه داده است. در این راستا، چین بر این باور است که توافق مشارکت راهبردی باید هم برای ایران و هم چین سودمند باشد.

کشورهایی با دستور کار پیچیده‌تر کردن توافق هسته‌ای

سفیر چین در تهران در ادامه در مورد جایگاه مهم ایران در ابتکار مشهور چین موسوم به "یک کمربند یک جاده" نیز گفت که ایران بخش مهمی از این ابتکار است و اساساً به عنوان یک کشور باستانی که در جاده ابریشمِ قدیمی نیز نقش مهمی داشته، در ابتکار جدید نیز مهم ارزیابی می‌شود.

وی در مورد مساله هسته‌ای ایران نیز گفت: مذاکرات اتمی ایران در طی ماه‌های اخیر و پس از تلاش‌های فراوان دیپلماتیک، به‌نوعی وارد بن‌بست شده است. چین همواره سعی داشته تا در مقام یک عنصر سازنده در قالب مذاکرات اتمی ایران رفتار کند. با این حال، کشورهایی هستند که به دنبال پیچیده‌تر کردن معادله اتمی ایران هستند و اساساً چین با رویه‌های غیر سازنده در رابطه با این موضوع نظیر اقدام اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در صدور قطعنامه علیه ایران مخالف است و رأی منفی خود را نیز به این مساله داده است. چین با رویکردهای سیاست زده در رابطه با پرونده اتمی ایران مخالف است. از نگاه چین بدعهدی‌های آمریکا و اقدامات آن در قالب وضعِ تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران، از جمله مهم‌ترین دلایل ایجاد وضعیت نَه چندان مساعد کنونی در قالب معادله اتمی ایران هستند. از این رو، چین بارها تاکید کرده که آمریکا باید رویه‌های اشتباه خود را اصلاح و به درخواست‌های منطقی ایران گوش کند و با برداشتن اولین قدم، به ساختار و چهارچوب توافق برجام بازگردد.

انتهای پیام/۴۱۰۶/