ردیف، گنجینه نغمه‌های موسیقی ایرانی است/ ریشه‌ها را حفظ کرده و به تولد شاخه‌ها توجه کنیم

به گزارش خبرنگار موسیقی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، آیین رونمایی نخستین بخش از آلبوم فاخر ردیف‌ هفت‌دستگاه موسیقی ایرانی، به تارنوازی محسن نفر، هنرمند موسیقی ایرانی ظهر امروز در حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد.

محسن نفر متولد سال ۱۳۳۹ در تهران آهنگ‌ساز، پژوهشگر، مدرس موسیقی و نوازنده تار و سه تار است. وی آهنگ‌ساز و نوازنده تار آلبوم‌های «وصل مستان»، «شمس الضحی»، «باغ ارغوان»، «یاد یار و فکر نو»، «یاس»، «خاکستری»، «آبی»، «سرگردان» و غیره است. این نوازنده همچنین آهنگ‌سازی فیلم‌هایی همچون «مرگ دیگری»، «گورکن»، «بلمی به سوی ساحل»، «روزنه» و غیره را برعهده داشته‌ است.

درباره آن‌چه نمی دانید، اظهارنظر نکنید

نفر در آیین رونمایی نخستین بخش از آلبوم فاخر ردیف‌ هفت‌دستگاه موسیقی ایرانی، گفت: اکثر افرادی که در حوزه موسیقی با ردیف مخالف هستند با دقت نظر در احوال‌ خود به این نتیجه می‌رسند که آن را درک نمی‌کنند و این مخالفت حائز ارزش نیست. بنابراین توصیه می‌کنم که با آن‌چه مخالف هستید حداقل راجع به آن بدانید، اگر نمی‌دانید اظهارنظر نکنید. نکته دیگر این است که ردیف، عهد بزرگان موسیقیدان ماست. شما اگر با چیزی عهد نداشته باشید اصلا به آن پایبندی و وفاداری ندارید. کسی که با ردیف مخالف است عهدی با آن ندارد و کسی که در کلاس استادی حاضر نشده، اثری از او نیاموخته است، پس چگونه می‌تواند راجع به ردیف اظهارنظر کند؟

وی افزود: موسیقی ما بُعدهای تاریخی و جغرافیایی دارد. بُعد تاریخی موسیقی ما به دوره‌ها و زمان‌های متوالی و مکرری که از گذشته‌های دور تا امروز ادامه داشته برمی‌گردد. ما در دنیا چیزی به عنوان موسیقی فرانسوی، انگلیسی یا آلمانی به‌عنوان یک مجموعه مستحکم و منسجم دارای تاریخ نداریم یا نمی‌شناسیم. ممکن است مثلا آهنگ‌ها، نغمه‌ها یا اتفاقاتی به‌عنوان یادبود در کشورهای مختلف رخ داده باشد ولی نمی‌شود گفت مثلا موسیقی آلمانی است. الان آن‌چه که اکثرا در اروپا و مغرب‌زمین رخ می‌دهد، یک زبان مشترک است که به آن موسیقی جهانی می‌گویند. در مشرق زمین، حرف مشترکی نیست، موسیقی هندوستان یک سخن خصوصی است، یعنی موسیقی هندی یک وجه متمایز از سایر موسیقی‌های دنیاست.

ردیف؛ گنجینه نغمه‌های تاریخی و جغرافیایی موسیقی ایران

نفر با بیان اینکه موسیقی ما خیلی برتر از کشورهای عربی و هم‌سطح با هندوستان است، خاطرنشان کرد: در جغرافیای جهانی شما می‌توانید بگویید موسیقی ایرانی چون دارای صفت خاصی است که با موسیقی کشورهای دیگر متفاوت است. اگر ما به ردیف موسیقی خودمان که سرچشمه و گنجینه همه نغمه‌هایی است که در تاریخ و جغرافیای موسیقی ایران رخ داده، بی‌اعتنایی کنیم آیا جز این است که به خودمان بی‌اعتنایی کردیم؟ آیا جز این است که به کل ایران بی‌اعتنایی کردیم؟ آیا جز این است که به همه ارزش‌هایی که صاحبان ارزش و کرامت در این جغرافیا واقع کردند، بی‌اعتنایی کردیم؟ به قول سعدی «یکی بر سر شاخ بُن می‌برید!» اگر ما به ردیف بی‌اعتنایی کنیم مثل این می‌ماند که بر شاخی نشستیم که همان شاخ را می‌بُریم و چیزی جز سقوط و از بین رفتن برای ما ندارد.

این هنرمند موسیقی ایرانی در ادامه گفت: اهمیت ردیف موسیقی ما مساوی با فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های ایران است. دو چیز در ایران شاخصه محسوب می‌شود؛ زبان و آهنگی که این زبان بر آن سوار است. زبان، زبان فارسی است و آهنگی که این زبان با آن خوانده و ادا می‌شود، همان موسیقی ایرانی است. یعنی در دنیا اگر ایران را به نفت می‌شناسند در اقتصاد یا در صنایع دستی به فرش می‌شناسند. موسیقی و اهمیتش بیشتر از نفت و فرش ما است چون فرش سابقه تاریخی دارد ولی موسیقی ما از سپیده‌دمان تمدن در مملکت ما سابقه تاریخی دارد. از همان زمانی که زبان فارسی در ایران شکل گرفت و تکلم عمومی شد موسیقی ما هم به وجود آمد. ما هر چقدر که برای این دو عنصر تلاش کنیم باز هم کم است.

حفظ ریشه‌ها با توجه به تولد شاخه‌ها

این پژوهشگر بیان کرد: هر جای دنیا که باشید اگر نغمه ایرانی را بشنوید به خود می‌بالید که از سرزمینی برخاستید که نغمه‌ای اختصاصی دارد. بنابراین اساتید موسیقی ما خیلی زحمت کشیدند که در طول تاریخ این نغمه‌ها را حفظ کردند. هر چقدر که در حفظ، اشاعه و گسترش نغمه‌ها تلاش کنیم باز هم کم است. از تمام مراکزی که از هویت ایرانی و تاریخ این سرزمین حمایت می‌کنند، سپاسگزارم. اهمیت ردیف باید تاکید شود و انتشار پیدا کند. این حرکت را نسبت به همه روایت‌های ردیف داشته‌ام. فکر کردم که گام اول ردیف استاد معروفی، گام بعدی ردیف مرحوم علی اکبرخان شهنازی و پدرشان میرزاحسینقلی را اجرا و منتشر کنم و در گام بعدی ردیف استادان دیگر، آوازی من و کسان دیگر. ۱۵ سال پیش آماده انتشار بود اما بنابر دلایل موجه و ناموجه نشد. در این دوره قرعه به نام ما افتاد که منتشر شود. به‌هرحال می‌گویند ماهی را هر موقع از آب بگیریم تازه است. امیدوارم که هر چقدر کم اما بتواند پرده از نیت من بردارد و برای علاقه‌مندان، نافع و مفید باشد.

وی با اشاره به اینکه ردیف، گنجینه نغمه‌ها و آواهای موسیقی ما در طول تاریخ و جغرافیا است، اظهار کرد: افراد دیگری هم در موسیقی سنگواره هستند. این سنگواره‌ها هیچ هنری جز اجرای ردیف ندارند. آن‌ها هیچ ذوق و جوشش هنری در وجودشان نیست و فقط یک عمر ردیف را اجرا می‌کنند. گویا هیچ رگه‌ای از آفرینش و خلاقیت در وجودشان حیات ندارد. آن‌ها در واقع دشمن ردیف هستند، دوستانی هستند که عملکردشان بر ضد ردیف است چون اگر فقط ردیف اجرا کنند، مردم زده می‌شوند و حالت دفاعی پیدا می‌کنند. ریشه‌ها را باید حفظ کرد و در عین حال به تولد شاخه‌ها هم باید اعتنا داشت.

انتهای پیام/۱۱۰/