بازخوانی یکی از آخرین گفت‌وگوهای مرحوم محمدعلی کریمخانی/ افتخار می‌کنم صدایم فقط برای اهل‌بیت (ع) است

به گزارش خبرنگار حوزه معارف گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، شامگاه دوشنبه سی خرداد 1401 بزرگمردی دیگر از تبار نواهای بهشتی ایران ا چهره در نقاب خاک کشید. هنوز ساعاتی از شب نگذشته بود که خبر آمد محمدعلی کریمخانی مداح اهل بیت(ع) و خواننده قطعه مشهور «آمدم ای شاه پناهم بده» پس از یک دوره طولانی بیماری در ۷۲ سالگی درگذشت. در ادامه، یکی ازآخرین گفت‌وگوهای این ذاکر اهل بیت عصمت و طهارت را مرور می‌کنیم.

«مستان همه افتاده و ساقی نمانده/ یک گل برای باغبان باقی نمانده»؛ بیتی از شعری ناب است که با نوای استاد محمدعلی کریمخانی به یکی از مداحی‌های ماندگار شام‌غریبان امام‌حسین(ع) و یارانش معروف شده است. گرچه بیشتر استاد را با قطعه ماندگار«آمدم ‌ای شاه پناهم بده» می‌شناسند و به شیوه اوج خوانی‌اش شهرت دارد اما گرمی و سوز صدایش برای دیگر اهل‌بیت(ع) هم بی‌نظیر است؛ تاجایی که استادمحمدرضا شجریان و فرزندش همایون شجریان نیز این نکته را تأکید می‌کنند. کریمخانی از این استعداد و توانایی حنجره طلایی‌اش تنها برای اهل‌بیت(ع) استفاده کرده و می‌کند، چون معتقد است؛«اینها همه عنایت خداوند است و خداوند ما را بازخواست می‌کند که من این صدا را به تو دادم، تو کجا مصرفش کردی؟!» از این‌رو با صدای او نواهای ماندگاری برای اهل‌بیت(ع) تولید شده است. او علاوه بر حضور در مجالس مداحی اهل‌بیت(ع) افتخار این را دارد که در تهیه و تولید آثار موسیقایی نیز فعالیت‌ کند. اجرای ملودی «قطعه‌ای از بهشت» یا همان «آمدم ای شاه پناهم بده»، اجرای قطعه‌ای عاشورایی در حسینیه کربلایی‌ها با همکاری صادق آهنگران و نزارالقطری و تولید آلبوم «ساقی سرمست» به آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد ازجمله آنهاست.آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با این مداح اهل‌بیت(ع) است.

استاد از شروع مداحی و علاقه‌تان به خواندن برایمان بگویید…

از کودکی قرآن می‌خواندم و مداحی می‌کردم. در دوران نوجوانی وقتی در هیئت‌ها و محافل مختلف می‌خواندم تشویقم می‌کردند و می‌گفتند صدای خوبی داری. پدرم هم صدایش خیلی خوب بود ولی نمی‌خواند. هم پدربزرگ مادری و هم پدربزرگ پدری و هم پدرم صدایشان خیلی خوب بود ولی نمی‌خواندند. آنچه من بلدم ژنی است و ارثی. نوجوانی و جوانی من در شهر نرجه، آن طرف تاکستان گذشت. من‌ آنجا به دنیا آمدم و تا ۲۰ سالگی هم همانجا بودم و بعد به تهران آمدم و مداحی را با جدیت ادامه دادم. در ایام محرم و ماه مبارک رمضان تمرین مناجات‌خوانی و مداحی می‌کردم.

روزی که آریا عظیمی‌نژاد از شما دعوت کرد تا قطعه‌ای برای امام‌رضا(ع) بخوانید، فکرش را می‌کردید این مناجات آن‌قدرفراگیر و ماندگار شود که دل هر زائری را بلرزاند و حیرت‌ بسیاری از اهالی حرفه‌ای موسیقی را برانگیزد که چطور حنجره شما تا چند گام بالاتر را ادا کرده است؟

همیشه بزرگ‌ترین آرزویم، این بود که نوایم مثل اذان مرحوم موذن‌زاده ماندگار شود. خاطرم هست تقریبا ۱۴یا ۱۵ساله بودم که همراه خانواده برای نخستین‌بار به مشهد مشرف و زائر آقا امام‌رضا(ع) شدم. نمی‌دانم چه شد که در همان زیارت اول از آقا خواستم تا عنایتی کند و من یک مدح ماندگار برایش بخوانم. آن زمان تحقق این آرزو یک‌رؤیا بود و خدا را شکر بعد از گذشت چندین سال دعایم مستجاب شد و همیشه برای این لطف سپاسگزارم خدا و امام‌رضا(ع) هستم.

آلبوم عاشورایی ساقی سرمست شما هم مثل دیگر آثارتان مورد استقبال قرار گرفت. به‌نظر شما چرا کارهای شما اینقدر ماندگار می‌شود؟

هر چه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. من از عمق دل این قطعه‌ها را خوانده‌ام و حس می‌کردم خدمت امام‌حسین(ع) و امام‌رضا(ع) می‌خوانم بنابراین تلاش می‌کردم کارم، کم و کسری نداشته باشد. اگر با دل و جان به سمت و سوی امام‌حسین(ع) بروی و نیم‌نگاهی به کارت داشته باشند، کار تو ماندگار می‌شود. یقین دارم آلبوم ساقی سرمست از این درجه بالاتر هم می‌رود و حتی جوانان خارج از کشور را نیز شیفته خود کرده و می‌کند. هرکسی، قطعات منتشر شده من را گوش می‌کند، از این لحن و صدا متعجب می‌شود.

به نکته خوبی اشاره کردید؛ سبک اوج خوانی شما زبانزد بوده و حتی همایون شجریان به نقل از پدرشان به این شیوه آوازخوانی تأکید داشته است. کمی درباره این سبک توضیح می‌دهید.

آقای همایون شجریان به ما لطف دارند و ما قابل این حرف‌ها که ایشان فرمودند، نبودیم. خاطرم هست که در همان دفتر قدیمی شرکت‌شان در خیابان هفت‌تیر که با محمد اصفهانی به دیدن استاد شجریان رفته بودیم، همانجا بود که قطعه را خواندم. همایون طبقه پایین بود و وقتی آمد پرسید این صدای چه‌کسی است؟ استاد مرا معرفی کردند. همایون گفت من طبقه پایین گوش‌هایم را گرفته بودم! من همین‌جا از همایون شجریان تشکر می‌کنم و انشاءالله که خداوند پدرشان را شفا بدهد که استادی بزرگ و از نوابغ دوران است.( این گفت‌وگو قبل از درگذشت زنده‌یاد محمدرضا شجریان انجام شده بود)

شما سبک خاصی هم در اجرای کارهایتان دارید؟

من، نه مداح هستم و نه خواننده! باید بگویم این را هم من اختراع نکردم، من خودم را به کسی دیگر می‌سپارم. می‌خوانم اما تکیه‌ام جای دیگر است.

تمرین هم کرده‌اید یا نعمت خدادادی است؟

صدا عنایت پروردگار است، منتها ساختنش و پختنش دست کسی است که از این عنایت برخوردار شده است. من شب و روز زحمت کشیدم، آهنگ‌های مختلف گوش کردم چه ترکی، چه عربی، چه فارسی و... و تمام این موسیقی‌ها را گوش کردم و از آنها چیزهایی درآوردم. همین قطعه‌ای که برای امام‌رضا(ع) خواندم -آمدم ‌ای شاه پناهم بده- یا آلبوم ساقی سرمست و یا آنچه برای امام حسین(ع) خواندم به اسم «نجوای عاشورا» و مجید مجیدی کارگردانی‌اش را برعهده داشت و حاج نزارالقطری و صادق آهنگران هم بودند و به زبان‌های عربی، فارسی و ترکی خواندیم، اینها عنایت خداوند است و نظر امام حسین(ع) و ما چیزی از خودمان نداریم.کسی هم به من یاد نداده است، من خودم گوش کرده‌ام و اینها را یاد گرفته‌ام. اما برای داشتن صدای خوب دستگاه فایده ندارد، باید زحمت کشید، باید تمرین کرد. البته که دستگاه هم خیلی مهم است اما منظورم در دستکاری، صدای خواننده نیست. مرحوم صبحدل همیشه به من تأکید می‌کرد که هنگام اوج گرفتن ۳۰ الی ۴۰سانتی‌متر از میکروفون فاصله بگیرم تا صدا جیغ نشود. وقتی اینها را رعایت کنیم نیاز به دستکاری توسط دستگاه نیست.

شما نعمت بزرگی چون صدای زیبا دارید اما چرا از این صدا جز در موسیقی مذهبی استفاده نکردید؟

افتخار من این است که از صدایم فقط برای اهل‌بیت(ع) استفاده می‌کنم. اینها همه عنایت خداوند است و خداوند ما را بازخواست می‌کند که من این صدا را به تو دادم، تو کجا مصرفش کردی؟! من دلم نمی‌خواهد به‌خاطر چند صباحی شهرت و پول از این لطف خدا دور شوم.

صحبتی با مداحان دارید؟ و ویژگی مداحی اهل‌بیت(ع) چیست؟

من در جایگاهی نیستم که بخواهم در این زمینه اظهارنظر کرده یا نصیحت کنم. اما معتقدم آنچه می‌خوانیم باید در ‌شأن امام‌حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) باشد. ما باید اول ببینیم آنچه می‌خوانیم در ‌شأن اینها هست یا نه، نکند با آنچه من می‌خواهم بخوانم اینها کوچک شوند و آیا آنچه می‌خوانم واقعا به دل خودم می‌چسبد؟! با ۴ نفر هم باید صلاح و مصلحت کرد، یعنی یا باید خودتان بلد باشید و یا اگر بلد نیستید بپرسید، سؤال کردن ایرادی ندارد. متأسفانه بعضی‌ها اینطور نیستند و من هم کاره‌ای نیستم که بخواهم جلوی کسی را بگیرم. من زورم به‌خودم می‌رسد و هرقدر بتوانم اصیل، سوزناک و بر مبنای شعرهای اصیل بخوانم، می‌خوانم.شاید درست نباشد ولی عقیده‌ام این است که نوحه و روضه مکشوفه خواندن، درست نیست. من ایما، اشاره و در پرده‌گویی را بیشتر می‌پسندم. همه از بچگی پای منبر بوده‌ایم، همه می‌دانیم امام حسین(ع) را چگونه شهید کرده‌اند، خیمه‌اش را آتش زدند، لازم نیست شما در هر روضه‌ای، در هر مداحی اینها را تکرار کنید؛ شعری بخوانید که این را در پرده، با ایما و اشاره یا با استعاره بگوید؛ بنشینید یک شعر و آهنگ خوب انتخاب کنید که چهار نفر دیگر هم که به‌دست شما نگاه می‌کنند چیزی یاد بگیرند. تأکید می‌کنم که مداح باید حرف تازه و شعر تازه و متناسب با مجلس داشته باشد مثلا در میلاد امام‌حسین(ع) روضه قتلگاه می‌خوانند که اشتباه است. منظور این است که مواظب باشیم چیزی نخوانیم که کسرشأن مقام شامخ امام حسین(ع) شود.

در زمینه مداحی شاگردی هم تربیت کرده‌اید؟

نه، گاهی در مساجد و تکایا چیزی بپرسند، پاسخ می‌دهم ولی اینکه شاگرد داشته باشم، اینطور نیست.

سبک یا صدای چه‌کسی را در زمینه مداحی می‌پسندید و گوش می‌دهید؟

افراد زیادی فارسی، آذری و عربی می‌خوانند و خوب هم می‌خوانند اما همیشه گفته‌ام و بازهم عرض می‌کنم که صدای مرحوم استاد سلیم موذن‌زاده اردبیلی واقعا بی‌نظیر و بدون نقص بود. من شک ندارم اگر استاد سمت موسیقی می‌رفت، با صدای‌شان دنیا را تسخیر می‌کرد که البته هم‌اکنون هم با نوای مداحی‌شان قلب‌های بسیاری را تسخیر کردند.

جز مداحی به چه کاری مشغول هستید؟

بیش از ۵۰ سال است که می‌خوانم اما مداحی شغل و راهی برای امرار معاشم نبوده است. من بازنشسته شرکت چیت‌سازی‌ام و منبع درآمدم جداست. البته نمی‌گویم که از مداحی پولی نمی‌گیرم اما شغل من نبوده و بلکه عشق و علاقه‌ام بوده و هست.

گفت‌وگو از الناز عباسیان

انتهای پیام/۴۱۰۴/