ناجی‌العلی هنرمندی که تنور هنر مقاومت را گرم کرد/ «حنظله» ظهور نمادین مقاومت فلسطین از دل کاریکاتور

به گزارش خبرنگار حوزه حماسه و مقاومت گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، یکی از ویژگی‌های اصلی هنرمند، دغدغه‌مند بودن است و یکی از نکاتی که می‌تواند اثری هنری را به اتفاقی ویژه تبدیل کند، مضامینی است که در دل آن قرار می‌گیرد. در طول سال‌های اخیر بسیاری از هنرمندان داخلی و خارجی با در نظر گرفتن این ویژگی، هنر انتقادی و دغدغه‌مند خود را به تصویر کشیدند و اثر یا آثاری از خود به جای گذاشتند که حتی پس از مرگشان نیز ماندنی و ماندگار است.

در میان هنرهای مختلف کاریکاتور از آن دست هنرهایی است که باتوجه به محبوبیت جهانی و جایگاهی که از دیرباز در رسانه‌های مختلف داشته، نزد افکار عمومی هم مقبول است و در طول این سال‌ها بسیاری از هنرمندان این حوزه با خلق آثار جذاب، حرف‌های زیادی برای گفتن داشتند. از طرف دیگر موضوع فلسطین و ظلمی که در دهه‌های مختلف به مردم این کشور صورت گرفته، از آن دست موضوعاتی است که همواره بسیاری از کاریکاتوریست‌ها را به واکنش واداشته و درصد بالایی از بهترین هنرمندان این عرصه از زاویه نگاه خود به این ماجرا ورود کرده‌اند و ظلم رژیم صهیونیستی را با هنر خود روی کاغذ آورده‌اند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین کاریکاتوریست‌هایی که همواره در این زمینه کار کرده و آثار مانای فراوانی در خصوص فلسطین کشیده است، ناجی‌العلی، (با نام کامل ناجی سلیم حسین علی) هنرمند مطرح فلسطینی است که به گفته بسیاری از منتقدان، مشهورترین کاریکاتوریست خاورمیانه و جهان عرب به حساب می‌آمد. ناجی‌العلی از آن دست هنرمندانی بود که با خلق کاریکاتورهای مختلف زبان مردم کشورش بود و از روزهای ابتدایی حضورش در این عرصه تا سال‌ها پایانی دهه هشتاد میلادی، حضور پررنگی در این عرصه داشت.

برای مقاومت برای وطن

ناجی‌العلی از جمله هنرمندانی بود که به واسطه هنرش به شهرت جهانی دست یافته بود و هر یک از آثارش در زمان انتشار سروصدای زیادی به راه می‌انداخت. حجم توجهات به کاریکاتورهای این هنرمند فلسطینی به حدی بود که رژیم صهیونیستی تاب تحمل آن‌ها را نداشتند و در نهایت او را در آستانه پنجاه سالگی، در یکی از خیابان‌ها شهر لندن، ترور کردند. تروری که جهان کاریکاتور را تکان داد و برخلاف تصور قاتلان او، باعث ماندگارتر شدن نام و آثار این هنرمند فلسطینی شد.

ناجی‌العلی متولد سال ۱۹۳۸ میلادی بود و از سن ۱۰ سالگی دیگر اجازه زندگی در کشورش را نداشت. او شبیه به میلیون‌ها فلسطینی آواره، مجبور به مهاجرت شد و تا پایان عمر از وطنش دور بود، اما این دوری از خاک فلسطین باعث نشد او زادگاهش را فراموش کند و در تمام سال‌های مهاجرت، با زبان کاریکاتور به‌مثابه یک سلاح جهاد خود را انجام می‌داد. او در طول سال‌های فعالیتش به عنوان کاریکاتوریست، نزدیک به چهل هزار کارتون و کاریکاتور درباره فلسطین خلق کرد، آثاری که هرکدام از آن‌ها حال و هوای خاص خود را دارند و باوجود تفاوت‌های ریز و درشت، یک درد مشترک را فریاد می‌زنند، دردی به نام فلسطین.

کاریکاتورهای ناجی‌العلی از نظر مضمون حال و هوایی شبیه به یکدیگر دارد و از این منظر می‌توان آثار مشابه فراوانی در کارهای این هنرمند پیدا کرد، اما جدا از این شباهت‌های محتوایی، او امضایی منحصر به فرد دارد که از جایی به بعد به امضای تمام کاریکاتورهایش تبدیل شد، شخصیتی به نام «حنظله» که با لباسی مندرس در اکثر آثار این هنرمند حضور دارد. حضور چشمگیر حنظله در کاریکاتورهای این آرتیسیت فلسطینی، کم کم این شخصیت را از یک امضای شخصی به نمادی از مقاومت در دنیای هنر تبدیل کرد، نمادی که چهره‌اش را کسی نمی‌دیدید، اما همه با او احساس همدردی می‌کردند و دوستش داشتند.

حنظله در حقیقت کودک ۱۰ ساله فلسطینی است که برای نخستین بار در سال ۱۹۶۹ در روزنامه کویتی «السیاسة» به تصویر کشیده شد. پس از آن ناجی‌العلی در برخی از کارهایشان از این شخصیت بهره برد و کم کم حضور او را در کاریکاتورهایش پررنگ‌تر کرد. تا جایی که از سال ۱۹۷۳ به این سو حنظله همواره در آثار مختلف این هنرمند حاضر بود و با همان ژست همیشگی‌اش یعنی پشت به بیننده و با دستان قلاب شده در پشت کمر، به مفهوم کلی اثر، شخصیتی مضاعف می‌داد.

شخصیتی فراتر از یک اثر

شخصیت حنظله که ناجی‌العلی در آثار خود آن را خلق کرد، بسیار ماندگار شد و حالا که سال‌ها از مرگ این هنرمند فلسطینی گذشته است، اما این نماد همچنان در آثار هنری مربوط به فلسطین استفاده می‌شود و بسیاری از هنرمندان دغدغه‌مند از آن در گوشه و کنار طرح‌هایشان استفاده می‌کنند. شخصیت حنظله از آن دست کاراکترهایی است که باتوجه به حضور پررنگش در آثار مربوط به مقاومت مردم مظلوم فلسطین، همه با ماهیتش آشنا هستند و استفاده از آن در آثار مختلف هنری، باعث بالاتر رفتن ارزش هنری آن اثر می‌شود.

رژیم صهیونیستی با برنامه‌ریزی ترور این هنرمند به دنبال محو کردن نام او و آثارش از عرصه هنر بود، اما غافل از اینکه با کشتن ناجی‌العلی، به تمام هنرمندان جهان ثابت کرد که این هنرمند مسیر درست را در پیش گرفته و به همین واسطه هزاران هنرمند از سرتاسر دنیا دنباله‌روی او شدند. حالا بیش از سه دهه از ترور ناجی سلیم حسین علی گذشته است اما این نام هنوز هم در هنر مقاومت نام درخشانی است و هرگز فراموش نخواهد شد.

از طرف دیگر شخصیت حنظله که این هنرمند به دنیای هنر کاریکاتور هدیه کرد نیز به شخصیتی ماندگار بدل شد که چندین دهه پس از مرگ او، سرپا و برقرار دغدغه‌اش را فریاد می‌زند و جایی که باید، می‌ایستد و حرفش را به همه دنیا می‌زند. ناجی‌العلی با خلق این شخصیت و اضافه کردن او به دنیای هنری‌اش، لطف بزرگی به چرخه مقاومت کرد، لطفی که شاید تعداد کمی از هنرمندان در طول این سال‌ها، توانسته‌اند چیزی در حد و اندازه‌های آن را به تصویر بکشند.

انتهای پیام/۴۱۷۳/