ماهی زشت و پرخوری که طعمه‌هایش را نیش می‌زند
به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از Wired، همه ما این حس را قبلا تجربه کردیم. نیم ساعتی می‌شود که خانه را ترک کرده‌اید که ناگهان یادتان می‌افتد، زیر اجاق گاز را خاموش نکردم! یا مثل قضیه والدین سهل انگار اوایل دهه نود میلادی که ناگهان دریافتند کوین را در خانه جا گذاشته‌اند که البته بد هم نشد چراکه باعث ساخت فیلم «تنها در خانه» هم شدند. به هر حال، در چنین مواقعی که شک و وحشت به جان آدم می‌افتد حالت صورت افراد تغییر می‌کند؛ اول خشکشان می‌زند، سپس چشم‌هایشان بیرون می‌زند و در آخر دهانشان باز می‌ماند. این حالات وحشت تقریبا شبیه ماسکی است که ماهی به نام «منجم» در کل زندگی‌اش به چهره می‌زند.
شاید این ماهی نگران بازدید از سازمان حمایت از کودکان نباشد اما مطمئنا باید نگران خورد و خوراک خود باشد. با اینکه چشم‌های ورقلمبیده و دهان عبوس این جانور، او را شبیه سگ پاگ آبی کرده است اما این شکارچی کمین کننده خصوصیات عالی برای سازگاری با محیط اطراف خود دارد. این موجود به جز شمایل منحصر به فرد و خاصش، یکی از جالب توجه‌ترین ماهی‌های دریا محسوب می‌شود. این ماهی سمی است و شوک الکتریکی آن مانند یک مارماهی برقی عمل می‌کند.
به جز صخره‌های مرجانی، کف اقیانوس محل ثابت خطر است. مرگ از بالا و کناره‌ها می‌بارد؛ و با آگاهی از وجود 50 گونه یا بیشتر از ماهی منجم پنهان شده در این میان، از قسمت پایین هم مرگ در کمین نشسته است. این ماهی برای جهیدن به سمت شکار خود، در شن و ماسه کف اقیانوس نقب می‌زند و تنها چشم‌های برآمده و دهانش قابل رویت است. همچنین این روش، روش هوشمندانه‌ای هم برای پنهان شدن از دست دشمنان این موجود به شمار می‌رود که در سطوح بالاتر شنا می‌کنند.
ماهی منجم در زیر شن‌ها دفن شده و به انتظار شکار می‌نشیند. بعضی از گونه‌های این ماهی یک تکه گوشت با شکلی خاص را در دهان خود نگه می‌دارند که نقش طعمه را برای برخی از ماهی‌ها و سخت پوستان موجود در بستر دریا دارد و بدین ترتیب شکار را با پای خود به شکارگاه می‌کشانند.
مارتین گومان از موزه ویکتوریای استرالیا در این باره می‌گوید: «این نوع ماهی در حالی که زیر شن پنهان شده قادر به نگه داشتن طعمه‌ای خارج از دهانش است که شبیه به یک کرم بوده و توجه ماهی‌های دیگر را جلب می‌کند».
ماهی کنجکاو دیگری به خیال دستیابی به یک وعده غذایی راحت و آسان به سمت طعمه می‌رود اما در عوض در چنگال مرگ می‌افتند. تمام کاری که ماهی منجم باید انجام دهد این است که دهانش را به سرعت باز کند تا در نتیجه شکار به داخل دهانش مکیده شود. این امر بسیار موثر است، این شکارچی هیچ نیازی به دندان‌های بزرگ، وحشتناک و تیز ندارد تا طعمه خود را گیر بیاندازد.
اما این نوع زندگی چالش‌هایی نیز به همراه دارد. برای مثال، ماهی منجم همواره باید نگران این مسئله باشد که جریان آب خروجی از آبشش‌هایش باعث پاشیده شدن شن و ماسه‌ها به اطراف نشود تا جای پنهان شدنش لو برود. اگر شکار احتمالی حباب‌های آب را در اطراف شکارچی ببیند، دیگر به آن سمت نمی‌رود. بنابراین ماهی منجم به روش هوشمندانه‌ای با محیط سازگار می‌شود: آبشش‌های این جانور با برآمدگی‌های انگشت مانندی پوشانده شده که قادرند آب خروجی از آبشش را بهتر پراکنده کنند.
در قسمت لبه و کناره دهان این موجود نیز زائده‌هایی وجود دارد که از افتادن دانه‌های شن به داخل دهان، هنگامی که ماهی آب را به داخل می‌کشد، جلوگیری می‌کند. با وجود اینکه شن و ماسه موجود در بستر دریا بسیار ساینده هستند اما جلوگیری از خفه شدن در حد مرگ تنها چیزی نیست که این ماهی خواستارش است. به گفته گومان، ماهی منجم با این کار آسیب وارده به آبشش‌ها از جانب شن‌ها را بر اثر گذر زمان به حداقل می‌رساند.
در حالی که قدرت استتاری این جانور بسیار شگفت‌انگیز و در عین حال درجه یک محسوب می‌شود اما عالی و کامل هم نیست. بنابراین این ماهی چند تدبیر امنیتی و پیشگیری دیگر در آستین خود دارد که در مواقع خطر از آنها استفاده کند. ابتدا، این موجود دارای نوعی خار سمی است که در بخش فوقانی باله سینه‌ای (باله‌های کناری) قرار گرفته است. با وجود اینکه تحقیقات بسیار ناچیزی درباره سم این خار انجام شده اما با توجه به تعداد انسان‌های کشته شده توسط این سم، به نظر می‌رسد که به اندازه کافی در دفاع از جانور مفید واقع می‌شود.
همچنین برخی از گونه‌های ماهی منجم تدبیر امنیتی دیگر نیز در چنته دارند: اندام خاصی که در قسمت پشتی چشم‌ها قرار گرفته و جریانی از الکتریسته را بیرون می‌دهد. ماهی‌های منجم نیز مانند یک مارماهی قادر به درهم کوبیدن دشمنان خود توسط شوک برقی هستند، هرچند مارماهی‌ها برخلاف ماهی منجم از آن برای شکار استفاده می‌کنند نه دفاع.
همچنین جریان برق یک ماهی منجم ضعیف‌تر از یک مارماهی است؛ جریان برق ماهی منجم 50 ولت است در حالی که در مارماهی 600 ولت است. اما این شوک به اندازه کافی قوی هست تا شکارچی را وحشت زده کرده و ماهی منجم فرصت فرار پیدا کند.
با وجود تمامی این تدابیر امنیتی، استراتژی اصلی این ماهی دیده نشدن است که باعث به وجود آمدن یک گونه بسیار عجیب غریب به نام «Pleuroscopus pseudodorsalis» می‌شود. ماهی‌های منجم دیگر در زمان کودکی در اطراف شنا می‌کنند و وقتی که اندازه‌شان از 5 سانتی‌متر بیشتر شد، شروع به پنهان شدن در شن‌ها می‌کنند. اما لارو این گونه خاص بخش زیادی از زندگی خود را در محیطی به مراتب خطرناک‌تر از بستر دریا سپری می‌کنند؛ که همان آب‌های آزاد است و وقتی که طول آنها به 30 سانتی‌متر رسید در شن‌ها پنهان می‌شوند.
بدن ماهی‌های نوجوان به طرز چشمگیری مناسب این سبک زندگی است. برای مثال، چشم‌ها و دهان آنها هنوز به سمت پشت سرشان زاویه‌دار نشده که امکان مقابله رو در رو با شکار را فراهم می‌کند. گومان در این باره می‌گوید: «در ابتدا فکر می‌کردیم با یک گونه کاملا متفاوت روبه رو هستیم اما بعد متوجه شدیم که شکل بدن این ماهی در مراحل نوجوانی تا بزرگسالی دست خوش تغییر چشمگیری می‌شود».
به نظر می‌رسد که این ماهی‌ها در دوران نوجوانی نیز شکارچیان فعالی هستند. حتی با وجود اینکه این ماهی‌های نوجوان از امنیت نسبی بستر دریا برخوردار نیستند اما آنها روش استتار هوشمندانه خود را تکامل داده‌اند. قسمت بالایی بدن این موجود آبی تیره است در حالی که بخش تحتانی آن روشن‌تر است که با نام استتار سایه روشن نیز شناخته می‌شود و کوسه سفید بزرگ نیز از این روش استفاده می‌کند.
بدین ترتیب شکارچیانی که از سطحی بالاتر نگاه می‌کنند، قادر به تشخیص ماهی منجم در زمینه تیره آب‌های زیرین نیستند. به همین ترتیب شکارچیانی که از سطوح پایین‌تر نگاه می‌کنند، قادر به تشخیص این ماهی، در میان اشعه‌های نور خورشید بازتاب شده از سطح آب، نیستند. بستر دریا یا آب‌های آزاد؛ برای ماهی منجم فرقی ندارد کجا زندگی می‌کند، در نهایت خود را با محیط سازگار می‌کند. در هر حال به نظر می‌رسد هیچ راهی وجود ندارد تا این جانور دست از استتار کردن خود بکشد.
گزارش: هانا حیدری
انتهای پیام/