جلوگیری از سیل مهاجرت تحصیلی نتیجه عملکرد ۴۰ ساله دانشگاه آزاد

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ دانشگاه آزاد اسلامی در نخستین سال‌های انقلاب اسلامی، ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ با هدف گسترش دسترسی آسان به تحصیلات دانشگاهی در تمام نقاط نزدیک و دور کشور و با راه‌اندازی واحد تهران شکل گرفت. این دانشگاه اکنون به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های غیرحضوری دنیا شناخته‌ می‌شود.

دانشگاه آزاد اسلامی سال‌های اخیر با تغییر ریل، تحول کمی و کیفی در تمام عرصه‌ها فعالیت خود را آغاز کرده‌ است. از اقدامات قابل توجه در این حوزه، تدوین و رونمایی از سند تحول پنج‌ساله دانشگاه و برگزاری رویداد ملی گام دوم در آستانه چهلمین سالگرد تاسیس این دانشگاه بوده و چرخش از دانشگاه آموزش‌محور به یک مرکز کارآفرین و فناور از مهم‌ترین دغدغه‌های مطرح در این سند است.(بیشتر بخوانید)

محمدرضا دهقانی اشکذری دانش‌آموخته دکتری تخصصی کارآفرینی دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد است که سوابقی مانند معاون فرهنگی دانشجویی، رئیس کانون بسیج اساتید، مدیرکل برنامه‌ریزی و امور اقتصاد دانش‌بنیان، مدیر دانشجویی، مدیرگروه کارشناسی ارشد رشته کسب و کار این دانشگاه را در کارنامه خود دارد.

خبرنگار آنا در یزد درباره فعالیت ۴۰ سال گذشته این دانشگاه، سند تحول و تعالی دانشگاه، فعالیت‌های فرهنگی و موانع موجود در مسیر دانشگاه با دهقانی اشکذری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

آنا: آیا دانشگاه آزاد اسلامی در ۴۰ سال گذشته در ریل پیشرفت قرار داشته است؟ مسیر طی شده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دهقانی اشکذری: دانشگاه آزاد اسلامی توانسته‌است در ۴۰ سال نخست راه‌اندازی، نقش خود را به درستی در جامعه ایفا کند و یکی از مصادیق آن، پرورش دانش‌آموختگان پرشماری است که امروز در حوزه‌های مختلف مشغول فعالیت هستند. توسعه شهری بسیاری از نقاط مختلف کشور مرهون شبکه‌سازی گسترده دانشگاه آزاد است که اثرگذاری اجتماعی این دانشگاه را نشان می‌دهد.

نیاز به فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی، مهندسی و صنعتی در روزهای پس از انقلاب اسلامی در حال سوق‌دادن جوانان ما به مهاجرت به خارج از کشور بود؛ اما با راه‌اندازی واحدهای دانشگاه آزاد در نقاط مختلف کشور و توسعه کمی فضاهای آموزشی مانند کلاس، کارگاه و آزمایشگاه برای سال‌های متمادی از سیل مهاجرت تحصیلی ممانعت کرد؛ البته ادامه این سیاست در سال‌هایی که رشد جمعیتی کشور کاهش یافت، موفقیت‌آمیز نبود و دانشگاه را با مشکلاتی مواجه کرد.

دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر و با تغییرات مدیریتی، به‌ویژه ریاست دکتر طهرانچی، روی ریل درست پیشرفت قرار گرفت و باور غلطی که دانشگاه آزاد صرفاً محلی برای گرفتن مدرک است از جامعه حذف شد.

۵ چرخش تحول‌آفرین در حوزه‌های مختلف

آنا: تحول در گام دوم دانشگاه آزاد اسلامی بر چه اساسی دنبال می‌شود؟

دهقانی اشکذری: در سند تحول و تعالی پنج‌ساله دانشگاه آزاد، پنج چرخش تحول‌آفرین در حوزه‌های مختلف در نظر گرفته شده‌ است. نخستین چرخش، عبور از یادگیری‌های حافظه محور و روی‌آوری به آموزش مهارتی و اشتغال‌آفرین است. در حوزه پژوهش، به‌سمت مسئله‌محوری و در بخش فرهنگی از ناکارآمدی به سوی اثرگذاری اجتماعی‌ فرهنگی حرکت می‌کنیم.

تغییر وضعیت آموزشی از دروس حافظه‌ای به مهارتی، چهار راهکار عملی دارد؛ نخستین اقدام، اصلاح کنش، منش و رفتار اساتید ماست. اگر استاد رویکرد خود را از تدریس صرف در کلاس به تعامل و شاگردپروری واقعی در محیط کلاس نبرد، توفیقی به‌دست نمی‌آید. گام دوم، ایجاد توانمندی کسب ثروت از علوم مختلف در دانشگاه است که به تغییر نگرش دانشگاه مربوط می‌شود و شرایط آن با توجه به نظام شهریه‌ای در دانشگاه آزاد در مقایسه با سایر مراکز آموزشی آماده‌تر است.

راهکار سوم توجه به ساختار است، به‌طوری که اگر دانشجو و استاد در مسیر درستی باشند؛ اما ساختار لازم وجود نداشته باشد، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد. ایجاد نهادهایی مانند دانشکده مهارت و کارآفرینی، شتاب‌دهنده‌ها، مراکز نوآوری، رشد و خلاقیت، می‌تواند این مهم را تحقق بخشد.

گام چهارم، اصلاح محتواست به‌طوری‌که محتوای درسی ما باید پویا، منعطف و متناسب با نیازهای روز جامعه در سطح استانی و ملی باشد. نمی‌توان برای همه نقاط کشور، یک سرفصل واحد نوشت؛ زیرا لازمه پیشرفت، تولید محتوای بومی متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای است؛ البته یکی از موانع جدی در تغییر سرفصل‌ها، اجازه بازبینی تنها ۳۰ درصدی دروس توسط دانشگاه است که افزایش آن باید به‌صورت جدی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مطالبه شود؛ البته دست ما در اصلاح دروس رشته‌های مقطع کاردانی بازتر است و همین مقدار هم می‌تواند آغاز خوبی باشد.

انتخاب شعار «تولید دانش‌بنیان اشتغال‌آفرین» توسط مقام معظم رهبری بار سنگینی را بر دوش دانشگاه‌های کشور قرار داد و تا زمانی که دانشگاه‌ها دانش‌بنیان نشوند، توفیق لازم در تحقق شعار سال پیش نخواهد آمد؛ زیرا هیچ نهادی مانند دانشگاه نمی‌تواند پیشتاز حوزه تولید دانش‌بنیان باشد. هنوز ساختارهای دانشگاهی ما با شکل مطلوب فاصله زیادی دارند؛ البته امیدواریم با حرکت تحولی که دانشگاه آزاد اسلامی آغاز کرده است، شاهد موفقیت‌های بزرگی در این زمینه باشیم.

معادن یکی از ظرفیت‌های بزرگ استان یزد

آنا: یکی از رویکردهای دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد واحدهای شاخص در زمینه‌های تخصصی متناسب با زیست‌بوم هر استان است. در استان یزد چگونه و در چه حوزه‌ای این رویکرد را دنبال می‌کنید؟

دهقانی اشکذری: استان یزد به دلیل ویژگی‌های خدادادی مانند کویر و سبک تاریخی بی‌نظیر خود، ظرفیت متمایزی را در حوزه گردشگری ایجاد کرده است. در دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد هم در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از آنها در حوزه‌های مختلفی مانند گردشگری طبیعی، خانواده، مذهبی و اکوتوریسم است؛ برای مثال در بازدیدی که دکتر طهرانچی از واحد تفت داشت، بیان کرد که این واحد دانشگاهی به‌دلیل دارابودن زمینه‌های مناسب مانند وجود تنها رصدخانه کویری ایران و سازه‌های تاریخی متعدد باید تبدیل به اردوگاه ملی گردشگری و الگوی موفق این حوزه در کشور شود.

ظرفیت بزرگ دیگر استان یزد، معادن آن است به‌طوری‌که نیاز سایر استان‌ها نیز از اینجا تأمین می‌شود. دانشگاه آزاد استان یزد نیز در تعدادی از واحدهای دانشگاهی خود مانند بافق و اردکان، معدن را محور آموزش و فعالیت قرار داده‌ و رشته‌های آنها را متناسب با این حوزه تغییر می‌دهد.

یزد، بستر صنعتی خوبی را نیز دارد و بسیاری از صنایع بزرگ کشور در آن فعالیت می‌کنند؛ به‌طور مثال ۵۰ درصد کاشی کشور در میبد تولید می‌شود و دانشگاه نیز در واحد میبد، مرکز نوآوری و آزمایشگاه استاندارد کاشی ایجاد کرده‌ است.

دانشگاه آزاد اسلامی یزد بیش از ۱۷ سال است که مانند واحد قزوین در حوزه روباتیک فعالیت می‌کند و مقام‌های بین‌المللی زیادی مانند رتبه اول مسابقات ژاپن را نیز کسب کرده است. امروز نیز بیش از ۳۰ شرکت روباتیک در مرکز رشد و پارک علم و فناوری استان فعال هستند.

با وجود خشکسالی ظاهری استان، شهرهایی مانند خاتم، تفت، مهریز و ابرکوه قطب گلخانه‌ای کشور هستند و در حال تقویت کشاورزی مدرن در واحدهای دانشگاهی این شهرها هستیم؛ برای مثال چند گلخانه پیشرفته در شهر خاتم ایجاد کرده‌ایم که مشغول فعالیت هستند. حتی واحد یزد نخستین واحد دانشگاهی کشور بود که موفق به اجرای کشت هیدروپونیک شد.

اجرای برنامه‌های فرهنگی ملی

آنا: فعالیت‌های فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ وضعیت این فعالیت‌ها در یزد چگونه بوده است؟

دهقانی اشکذری: اثرگذاری فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی در نقاط مختلف کشور، مطلوب؛ اما متفاوت بوده است. دانشگاه آزاد یزد در ایام جنگ تحمیلی ۹ شهید تقدیم انقلاب کرده است که نشان از تأثیرگذاری دفاع مقدس بوده است. دانشگاه آزاد یزد، نخستین دانشگاه در کشور میزبان هشت شهید گمنام بوده و سایر واحدهای دانشگاهی استان نیز همگی افتخار حضور شهدای گمنام و حتی دو تن از شهدای مدافع حرم را که از خود دانشگاه بودند، دارند و این موضوع دانشگاه‌های ما را به یک پایگاه قوی فرهنگی تبدیل کرده است.

در حوزه قرآن و عترت جزء نخستین واحدهایی هستیم که از ۲۰ سال گذشته به‌صورت مستمر مسابقات مختلف را برگزار کرده‌ایم. همه واحدهای دانشگاهی استان یزد دقت و مراقبت خوبی را در موضوع حجاب از گذشته تا امروز داشته‌اند؛ به‌طوری‌که در بیشتر این واحدها، همچنان چادر به‌عنوان حجاب اول دانشجویان دختر وجود دارد.

حوزه‌ها و پایگاه‌های بسیج‌ دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در واحدهای مختلف در سال‌های متمادی در مقایسه با سایر دانشگاه‌های کشور عملکرد بسیار خوبی را در حوزه‌های مختلف فرهنگ‌سازی از قبیل اردوهای جهادی، یادواره های شهدا، دوره‌های آموزشی تربیتی، مسابقات و ... داشته‌اند.

یکی از اقدامات بسیار تأثیرگذار و مهمی که در ایام کرونا صورت گرفت، برنامه‌های فرهنگی ملی مانند جشنواره حماسه تا حماسه، کرسی‌های آزاداندیشی و جشنواره قلم بود به‌طوری‌که جشنواره حماسه تا حماسه به بزرگ‌ترین رقابت ملی در فضای مجازی تبدیل شد و دانشگاه توانست حجم وسیعی از کرسی‌های آزاداندیشی دانشجویی را که مطالبه چندساله رهبر معظم انقلاب بود، برگزار کند که هیچ دانشگاهی نمی‌تواند حتی چنین ادعایی را داشته باشد.

فعال‌سازی بیش از پیش کانون‌ها، تشکل‌های دانشجویی و تاسیس دفاتر استانی ایسکانیوز نیز ازجمله اقدامات حائز اهمیت و مؤثر معاونت فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر بوده است.

تغییرات مدیریتی از مهم‌ترین آفات در گام دوم

آنا: چه آفاتی ممکن است دامن‌گیر دانشگاه آزاد در گام دوم شود؟

دهقانی اشکذری: با توجه به اینکه ما در ۴۰ سال نخست، توسعه کمی گسترده‌ای را در سراسر کشور داشتیم، اگر نتوانیم پیشرفت کیفی خود را با تغییر نقش‌ها و حتی تجمیع بعضی واحدها، پا به پای ساماندهی کمی دنبال کنیم، مشکلاتی برای دانشگاه ایجاد می‌شود؛ زیرا نظام مدیریتی بزرگ و سنگین دچار نقاط ضعف گوناگون است.

در سال‌هایی متناسب با جذب بالای دانشجو، نیروی انسانی زیادی استخدام شد که اکنون به سن پیری رسیده‌اند و با توجه به اینکه در سال‌های پایانی کار خود هستند، انگیزه و انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های دانشگاهی را ندارند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد ساماندهی و بهسازی منابع انسانی مبتنی بر منابع مالی دانشگاه نیز از نیازهای ضروری آن است.

از مهم‌ترین آفات دانشگاه آزاد در سال‌های پیش رو، تغییرات مدیریتی است. اگر در اجرای سند تحول ۵ ساله که به‌خوبی تدوین شده است، دچار تغییر مدیریت شویم با شکست مواجه خواهیم شد که قبلاً نیز چنین شکستی را سه بار در حوزه عملی‌شدن برنامه، تجربه کرده‌ایم.

با توجه به افزایش حقوق مصوب دولت در شرایطی که منابع شهریه‌ای دانشگاه با کمی کاهش مواجه بوده‌است، تبدیل به احسنِ پروژه‌ها و دارایی‌های فیزیکی فراوانی مانند زمین و ساختمان‌های دانشگاه آزاد در نقاط مختلف کشور، می‌تواند بخشی از مشکلات ما را کاهش دهد و وضعیت معیشتی کارکنان دانشگاه را بهبود بخشد؛ البته این در گرو تفویض اختیار به واحدها در این باره است. مسیر بوروکراسی اخذ مجوز این کار نیز کند است که نیاز به بازبینی دارد.

گفتگو: مجتبی آزادیان

انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/