عمران خان که بود و چرا برکنار شد؟/ سیاستمداری که آمریکا رسماً او را تهدید کرد
گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، مجلس پاکستان شب گذشته در اقدامی غیرمنتظره عمران‌خان را که قرار بود تا تشکیل دولت جدید این کشور به‌طور موقت زمام امور را برعهده داشته باشد، با رأی عدم اعتماد از سمت خود برکنار کرد. بسیاری از ناظران بین‌المللی حادث شدن چنین وضعیتی را در بحبوحه بحران داخلی پاکستان که نشانه‌هایی دال بر احتمال کودتای ارتش و نیز بدتر شدن اوضاع اقتصادی این کشور است، نشانه آغاز یک دوره تنش و ناآرامی در این کشور تلقی می‌کنند. در این میان جدایی برخی از متحدان ائتلاف حاکم نشان‌دهنده خشم فزاینده مردم از افزایش تورم و کسری بودجه است و هم‌زمان، تبلیغات سیاسی رسانه‌ای از غرب بر این موضوع دامن می‌زند که عمران‌خان در مهار تورم و در نتیجه تحقق وعده‌های انتخاباتی‌اش برای مبارزه با فساد ناتوان است.
پس از آنکه دیوان عالی پاکستان تصمیم عمران‌خان ۶۹ ساله را برای انحلال مجلس لغو کرد و به قانون‌گذاران دستور داد برای رأی عدم اعتماد به مجلس بازگردند، یکی از متحدانش این تصمیم را کودتای قضایی علیه نخست‌وزیر خواند و گفت، تا آخر با این رویه نادرست مبارزه خواهد کرد. با وجود این، اکنون ستاره سابق کریکت پاکستان به لیست بلندبالایی از نخست‌وزیران این کشور می‌پیوندد که نتوانسته‌اند دوره ریاست جمهوری پنج ساله خود را به پایان برسانند. درواقع، از زمان استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ تاکنون هیچ‌یک از نخست‌وزیران نتوانسته‌اند قافله خود را سالم به منزل برسانند.
عمران‌خان اگر در عرصه ورزش دشمن شماره یک نداشت، اما در سیاست آمریکا به دشمن شماره یک تبدیل شد
اسطوره کریکت یا بهتر بگوییم، نخست‌وزیر برکنار شده پاکستان که تیم ملی کشورش را یک‌تنه قهرمان جام جهانی سال ۱۹۹۲ کرد، در سال ۲۰۱۸ جماعتی از ملت خود را با این عقیده که می‌توان کشوری مرفه و عاری از فساد ساخت، همراه کرد و با این دیدگاه محبوبیتی مضاعف در صحنه سیاسی داخلی و عرصه بین‌المللی یافت؛ ولی شهرت ورزشی نتوانست کاریزمای سیاسی برای او فراهم کند و در رأس قدرت همان ستاره سابق ملتش نبود. او اگر در عرصه ورزش دشمن شماره یک نداشت، اما در سیاست آمریکا به دشمن شماره یک این کشور تبدیل شد و او را از تحقق وعده‌هایش بازداشت. این اواخر در عرصه داخلی حتی صحبت از اختلاف میان او و ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ستاد کل ارتش پاکستان شنیده می‌شد و ناظران منطقه‌ای از احتمال کودتای نظامی علیه وی با اشاره مستقیم آمریکا سخن می‌گفتند.
وقتی از ارتش پاکستان سخن می‌گوییم، ارتشی بر سر زبان‌هاست که نقش بزرگی در تاریخ این کشور دارد و نزدیک به نیمی از تاریخ پاکستان به‌وسیله آن‌ها مدیریت شده است. آن‌ها برخی از بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی این کشور را کنترل می‌کنند و البته تا حد زیادی در سیاست بی‌طرف باقی مانده‌اند. این بی‌طرفی تا حدی است که خاقان عباسی، رهبر مخالفان و نخست‌وزیر پیشین پاکستان در اظهاراتی گفته بود: ارتش نمی‌خواهد در مقام حامی من ظاهر شود و سپس شکست‌هایش را بپذیرد. آن‌ها مدت‌هاست حمایت خود را از دولت پس گرفته‌اند.
کارشکنی طرف‌های داخلی و خارجی در تحقق وعده‌ها
عمران‌خان با تأسیس حزب «تحریک انصاف پاکستان» در سال ۱۹۹۶ وارد سیاست شد. این حزب با وجود شهرت رهبرش نتوانست در سیاست موفق عمل کند. عمران‌خان در سال ۲۰۰۷ در میان سرکوب مخالفان، با پریدن از دیوار از حبس خانگی فرار کرد؛ در این دوران لحظات دراماتیکی وجود داشت. خان در میان سرکوب شخصیت‌های مخالف به‌وسیله پرویز مشرف، حاکم نظامی وقت، توانست خود را از حبس خانگی برهاند. در سال ۲۰۱۱ جمعیت عظیمی از جوانان پاکستانی را دور خود جمع کرد؛ کسانی که از فساد داخلی، قطع مداوم برق، بحران‌های آموزشی و بیکاری سرخورده شده و به ستوه آمده بودند. او در سال‌های بعد پس از اینکه مهاجران تحصیل‌کرده پاکستانی شغل خود را از دست دادند و برای حزبش کار کردند، هنرمندان و بازیگران مشهور را به کمپین خود دعوت کرد و توانست حمایت بیشتری کسب کند.
بیشتر بخوانید:
فرودگاه‌های پاکستان به حالت آماده‌باش کامل در آمدند
استعفای رئیس و معاون پارلمان پاکستان قبل رأی‌گیری برای عمران‌خان
خان در سال ۲۰۱۸ به صدها هزار نفر از حامیانش گفت که هدفش تبدیل پاکستان از کشوری با «گروه کوچکی از افراد ثروتمند و دریایی از فقرا» به «الگویی از نظم انسانی و نظام عادلانه» است. نظم، برای جهان و الگویی از آنچه که یک دولت مرفه می‌تواند داشته باشد. وی در آن سال سرانجام پیروز شد نشان داد در اقدامی نادر، یک قهرمان ورزشی می‌تواند به قله سیاست برسد. با وجود این، ناظران داخلی هشدار داده بودند که او یک دشمن بزرگ دارد و آن، وعده‌هایی است که داده و انتظارات حامیانش را بسیار بالا برده است.
عمران‌خان در ابتدا شخصیت‌ها را بر مبنای شایسته‌سالاری و نه بر مبنای منافع سیاسی به سمت‌های کلیدی منصوب کرد و به‌دنبال اصلاح ساختار استخدام دولتی و خدمات شهری بود. اقدامات دیگری ازجمله تسهیل در ثبت شکایت‌های شهروندان و مراقبت‌های بهداشتی عمومی برای فقرا ایجاد کرد و برنامه‌هایی برای گسترش این اقدام در سراسر کشور داشت. خان برای حمایت از اقتصاد فلج‌شده پاکستان تغییرات سیاسی عمده‌ای انجام داد، به کمک مالی از صندوق بین‌المللی پول روی آورد و اهداف بلندپروازانه‌ای را برای گسترش دامنه اخذ مالیات داشت که به‌دلیل کارشکنی جریان‌های داخلی (مافیا) محقق نشد.
پیتر اوبورن، روزنامه‌نگار انگلیسی و ستون‌نویس سابق روزنامه تلگراف چاپ انگلیس که دو دهه اخبار سیاسی پاکستان را پوشش می‌داد، درباره این موضوع در میدل ایست آی می‌نویسد: تعداد کمی از رهبران دموکراتیک پاکستان برای مدت طولانی در رأس قدرت باقی می‌مانند و درواقع هیچ‌یک از نخست‌وزیران پیش از خان از زمان تأسیس پاکستان در ۷۵ سال پیش، به‌طور کامل در قدرت باقی نمانده‌اند.
اوبورن، عمران‌خان را نخست‌وزیری معمولی نمی‌داند و می‌افزاید: او از نظر شجاعت فوق‌العاده بود و منافع جمعی را بر منافع شخصی مقدم می‌شمرد. خان تلاش کرد فساد را ریشه‌کن کند، سیاست خارجی جدید و مستقلی تدوین و ایجاد کرد و البته با خودداری از تبدیل شدن به مهره‌ای در دستان آمریکا، حکومتش را به خطر انداخت. عمران‌خان ساختار دو قطبی مرسوم را شکست که برای چند دهه بر سیاست دموکراتیک پاکستان سایه افکنده بود.
به‌گفته این روزنامه‌نگار انگلیسی، این اقدامات یعنی دشمنان زیادی در مقابل خان ایجاد شدند که برخی داخل و برخی خارج این کشور هستند. البته او به دلیل دارا بودن و تبعیت از آموزه های اصیل اسلامی بود که روحیه فسادستیزی را در خود تقویت کرد و در این مسیر گام برداشت.
عمران‌خان؛ وارث فاجعه اقتصادی در پاکستان
وقتی عمران‌خان چهار سال پیش روی کار آمد، پاکستان در هرج و مرج اقتصادی دست‌وپا می‌زد و او میرات‌دار چنین وضعیت بحرانی‌ای است. میراث شومی که سوء مدیریت شهباز شریف، رهبر حزب اتحاد مسلمانان پاکستان رقم زده بود. بی‌تردید شریف آن‌قدر باهوش و زیرک است که بداند حزبش بود که بدهی‌های هنگفت و ناکارآمدی‌های اقتصادی بزرگی را بر دوش عمران‌خان گذاشت و ممکن است همه این موارد مهندسی‌شده باشد.
عمران‌خان برای سروسامان دادن به پاکستان به‌عنوان کشوری مستقل تلاش کرد و به‌دنبال ایجاد ائتلاف با چین و روسیه بود
او خزانه‌ای تقریباً خالی، ساختار مالیاتی معیوب و ذخایر ارزی‌ای تحویل گرفت که به زحمت تا دو ماه بعد پاسخگو بود. عمران خان برای مقابله با بدهی خارجی پاکستان مجبور شد قیمت انرژی و سوخت را افزایش دهد که بر فقرا تأثیر بیشتری گذاشت و این موضوع باعث شد خشم مردم سرریز شود و در چنین وضعیتی قطعاً نتواند همه مشکلات کشورش را حل کند. با وجود این، او با توجه به نیاز به مقابله با شیوع کرونا اقدام نسبتاً خوبی انجام داد و سیاست‌هایش باعث شد مردم کشورش چندان درگیر این ویروس نشوند.
عمران‌خان برای سروسامان دادن به پاکستان به‌عنوان کشوری مستقل تلاش کرد و به‌دنبال ایجاد ائتلاف با چین و روسیه بود و در عین حال به سوی کشورهای اسلامی مانند ایران، مالزی و ترکیه دست دوستی دراز کرد.
عمران‌خان مهره آمریکا نبود
نخست‌وزیر سابق پاکستان بارها گفته بود آمریکا قصد تضعیف وی و دولتش را دارد؛ موضوعی که تاریخ پاکستان آن را اثبات می‌کند. آمریکا از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۷ با پاکستان به‌عنوان کشوری تابع رفتار کرد. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) کودتایی طراحی کرد که به ۱۱ سال حکومت غیرنظامی در سال ۱۹۵۸ پایان داد و ایوب خان، نخستین دیکتاتور نظامی پاکستان را بر سر کار آورد. دوایت آیزنهاور، رئیس‌جمهور وقت آمریکا اندکی پس از این انتصاب، با سفر به پاکستان تأیید دیکتاتوری آمریکا را نشان داد.
اما آنچه قابل توجه است، اینکه تنها پنج رئیس‌جمهور آمریکا تاکنون از پاکستان دیدن کرده‌اند؛ آیزنهاور، لیندون جانسون، ریچارد نیکسون، بیل کلینتون و جورج دبلیو بوش؛ درواقع آن‌ها هرگز در دوره‌های حکومت غیرنظامیان به پاکستان نرفته‌اند. با توجه به این موضوع می‌توان گفت کمک‌های آمریکا در دوران دیکتاتورهای نظامی همیشه سر به فلک کشیده و ادعاهای واشنگتن درباره حمایت از نهادهای دموکراتیک پاکستان طنز تلخی است.
عمران‌خان در یکی از آخرین اظهارنظرهای خود پیش از آنکه برکنار شود، گفته بود: مقابل ملت پاکستان اعلام می‌کنیم نامه تهدیدآمیز از جانب آمریکا دریافت کرده‌ام. آمریکا تهدید کرده است دولت من را برکنار خواهد کرد، زیرا نپذیرفتم در خاکمان پایگاهی نظامی داشته باشند.
این در حالی است که ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه هفته گذشته در واکنش به نامه تهدیدآمیز آمریکا به نخست وزیر پاکستان گفته بود که عمران خان تحت فشار قرار گرفت تا سفر خود به روسیه را لغو کند در حالی که پاکستان فشار آمریکا را رد کرد. به گفته این مقام روس، آمریکا در امور داخلی پاکستان مداخله می‌کند و عمران خان به دلیل سفر به روسیه مجازات و ناگهان درخواست عدم اعتماد علیه او مطرح شد.
انتهای پیام/۴۰۳۳/
انتهای پیام/