ائتلاف احتمالی چین و روسیه علیه آمریکا/حیاط خلوت روسیه به روی بازار چین گشوده شده است

به‌گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پایگاه خبری «دیپلمات» در گزارشی می‌نویسد: «گیلبرت رزمن» از کارشناسان انگلیسی در مقاله‌ای با عنوان «آسیا برای آسیایی‌ها؛ چرا دوستی چین و روسیه ادامه دارد؟» بیان می‌کند که شش دلیل برای شراکت دائم میان روسیه و چین وجود دارد. این در حالی است که کارشناس دیگری به نام «جوزف نای» با ابراز تردید در ائتلاف میان چین و روسیه، در مقاله دیگری با عنوان «ائتلاف میان چین و روسیه شکل می‌گیرد؟» می‌نویسد که باتوجه به مشکلات عمیق میان روسیه و چین در عرصه‌های اقتصادی، نظامی و اجتماعی امکان به وجود آمدن چنین ائتلافی مشکل به نظر می‌آید.

در واقع «رزمن» و «نای» به جوانب مختلف این اقدام می‌اندیشند و هر کدام از زاویه نگاه خود، موضوعی را مهم قلمداد می‌کنند ولی هر دو بر این موضوع اتفاق نظر دارند که ایجاد ائتلاف میان این دو کشور تا حد زیادی به روابط آن‌ها با غرب و به ویژه آمریکا بستگی دارد. طبعا اگر واشنگتن به سیاست کاهش بهای نفت ادامه دهد، اوکراین و ناتو به تحریم‌ها خود (علیه چین) ادامه یا آن را افزایش دهند پکن و مسکو در عمل به ایجاد ائتلاف با یکدیگر روی خواهند آورد حتی اگر در اصل این موضوع هیچ تمایلی نداشته باشند.

یک کوه مقابل دو ببر

هر یک از روسای جمهوری چین و روسیه آرمان‌هایی مشترک برای بازگرداندن شکوه گذشته خود را دارند. در حال حاضر سیاست خارجه «شی جین پینگ» رئیس‌جمهوری چین بر نزاع با ژاپن در منطقه دریای چین شرقی و نزاع با کشورهای جنوب شرقی آسیا در منطقه دریای چین جنوبی متمرکز شده است. از سوی دیگر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه می‌کوشد از خصومت به وجودآمده در شبه جزیره «کریمه» و بحران اوکراین سربلند بیرون آید. هر دو رئیس‌جمهوری معتقدند که دولت‌هایشان در گذشته با معامله‌ای غیرعادلانه مواجه شده‌ بودند و این موضوع باعث شده است تا اکنون با نظام بین‌المللی احساس راحتی نکنند.

این شباهت در مواضع باعث نمی‌شود تا دو رئیس‌جمهوری به ایستادن در کنار یکدیگر یا گسترش روابط تمایل داشته باشند همانگونه که ضرب‌المثلی چینی می‌گوید، «امکان ندارد یک کوه، دو ببر را بر قله خود جای دهد». به ویژه اینکه پکن هیچ‌گاه حتی در دوران جنگ سرد که چین و روسیه در اردوگاه مشترک کمونیست‌ها حضور داشتند، سر خود را مقابل مسکو خم نکرده است. باوجود این، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های غرب که پس از بحران اوکراین بر روسیه وضع شد، مسکو را به سوی جلب حمایت‌های پکن سوق داد گرچه روس ها مدعی هستند این کمک‌خواهی صرفا دیپلماتیک است و جنبه اقتصادی ندارد.

باوجود اینکه هر یک از دو کشور با درگیری‌های منطقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند (روسیه در چچن و چین در «شین‌جیانگ») ولی موضع چین درباره جنگ سال 2008 در گرجستان برای برخی از روس‌ها ناراحت‌کننده نیست. در زمان کنونی نیز «پینگ» و «پوتین» علیه غرب موضع واحدی دارند گرچه خواب‌های متفاوتی می‌بینند.

مشکلات تجاری و پیامدهای استراتژیک آن

روابط اقتصادی عامل مهمی در گسترش همکاری‌ها میان روسیه و چین به‌شمار می‌رود. این ارتباط همچنان رو به افزایش است، چنانچه مبادلات دوجانبه در سال 2014 بالغ بر 95 میلیارد دلار شد و دو طرف قصد دارند این میزان را تا 100 میلیارد دلار در سال 2015 افزایش دهند. در سال 2014 روسیه پیمان همکاری سه ساله به ارزش 400 میلیارد دلار با چین امضا کرد که به این کشور اجازه می‌دهد تا 38 میلیارد مترمکعب از گاز خود را میان سال‌های 2018 تا 2047 به پکن صادر کند.

روابط میان دو کشور در اصل به دلایلی دارای مشکل نیست، نخست اینکه تاکنون تجارت نامتوازنی میان دو کشور به وجود نیامده است زیرا بنیان کارشان در سه مورد اصلی نفت، گاز و سلاح خلاصه می‌شود. در حالی‌که اتحادیه اروپا به عنوان نخستین شریک تجاری روسیه محسوب نمی‌شود، چین به عنوان دومین شریک بزرگ تجاری روسیه خود را مطرح کرده است. این در حالی است که روسیه با حجم تجارت 2 درصد جایگاه هشتم را در مبادلات خارجی چین دارد. به عبارت دیگر با وجود اینکه چین و روسیه می‌کوشند از غرب فاصله بگیرند، این واقعیتی است که چین نمی‌تواند از بازارهای آمریکا چشم‌پوشی کند همانگونه که روسیه نمی‌تواند خود را بدون وابستگی به اروپا تصور کند.

دوم آنکه معاملات دو کشور در زمینه انرژی بیشتر به دلیل نگرانی‌هایشان در زمینه کسب سودِ نسبی محکم و استوار بسته نمی‌شد. تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه مسکو را ملزم می‌کند تا در زمینه انرژی با چین قراردادهایی حقیقی و محکم امضا کند و به چین نیز این امکان را می‌دهد تا به تولید مواد اولیه و انرژی بپردازد. علاوه بر این، هر یک از دو کشور بسیار به یکدیگر اعتماد کرده‌اند تا جایی‌که چین به وسیله افزایش همکاری‌های اقتصادی خود با کشورهای آسیای میانه ( که به نوعی حیات خلوت روسیه محسوب می‌شوند) تلاش می‌کند تا به تولیدات نفتی خود تنوع بیشتری ببخشد. در این میان روسیه نیز بازارهای انرژی خود را به روی دیگر کشورهای آسیایی همچون ژاپن، هند، مغولستان، کره‌جنوبی، ویتنام و کره‌شمالی گشوده است.

سومین موضوع به تجارت سلاح میان روسیه و چین بازمی گردد. روسیه تاکید می‌کند که مهم‌ترین گزینه برای چین خرید سلاح و فناوری‌های نوین نظامی است ولی این موضوع نیز محرمانه نیست که روسیه همچنان در انتقال فناوری‌های پیشرفته نظامی به چین تردید دارد زیرا به آینده و احتمال تقابل نظامی میان دوکشور می‌اندیشد.