لزوم توجه به اهداف بلند انقلاب برای اسلامی سازی دانشگاه‌ها
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - لاله قلی‌پور؛ موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از آرمان‌های انقلاب اسلامی همواره در صدر مطالبات مقام معظم رهبری از مسئولان و متولیان امر قرار داشته و طرحی بود که از ابتدای انقلاب اسلامی کم‌وبیش در محافل دانشگاهی مطرح بود و اندیشمندان و اساتید دانشگاهی نیز هرکدام بنا بر زمینه‌های فکری خود، نظرات متعددی را در این راستا ارائه داده‌اند.
این موضوع همواره مورد تأکید دلسوزان انقلاب و اشخاصی که دغدغه تمدن سازی اسلامی را دارند بوده اما متأسفانه به دلایل متعدد هنوز جامع عمل به خود نپوشانده است.
در انقلاب اسلامی موضوع فرهنگ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا اساس اسلام مبتنی بر فرهنگ آن است؛ فرهنگ اسلامی مبتنی بر آموزه‌هایی است که از سوی خداوند متعال به دست انسان رسیده و وسیله‌ای است که مسیر او را به برای رسیدن به کمال و رشد انسانی هموارتر می‌کند.
دانشگاه نیز به‌عنوان عنصری که وظیفه آموزش و رشد علمی جامعه را بر عهده دارد بایستی تمام ارکان خود را در جهت انسان‌سازی و سعادت دنیوی و اخروی انسان به کار بگیرد؛ این موضوع در حکومت اسلامی نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند به‌طوری‌که دانشگاه علاوه بر توسعه علم و پژوهش، در رشد اخلاق، معنویات، فضائل اخلاقی و همچنین بالندگی فکری نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
لذا با توجه به تأکیدات دین مبین اسلام و اهداف بلند انقلاب اسلامی، رسیدن به دانشگاهی با رنگ و بوی اسلامی بایستی در دستور کار مسئولان نظام آموزشی و دلسوزان انقلاب قرار بگیرد.
چگونگی شکل‌گیری ستاد اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مبانی اصولی دانشگاه اسلامی
در دهه هفتاد با تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی «ستاد اسلامی شدن دانشگاه‌ها» در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد و سپس در سال ۷۶ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، به‌عنوان یکی از شوراهای اقماری شورای عالی تغییر کرد.
شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مأموریت خود را چنین می‌داند: «شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها قوه عاقله‌ای است که با درک صحیح و جامع از ابعاد مفهوم اسلامی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و شناخت دقیق از وضعیت موجود این حوزه، اقدام به تدوین سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های مناسب کرده و با نظارت کمی و کیفی بر حسن انجام برنامه‌ها، دستگاه‌ها و نخبگان را در طی این فرایند، راهبری می‌کند.»
شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها اصولی را برای دانشگاه اسلامی ترسیم کرده‌اند که عبارت‌اند از؛ اصول عمومی و اختصاصی. اصول عمومی شامل؛ اهتمام به علم و دانش و اعتقاد به تأثیر بنیادی و قطعی آن در اداره صحیح جامعه و تأمین رفاه و سعادت مردم و رشد و توسعه متوازن. اهمیت داشتن فکر و اندیشه و وجود آزادی برای تحقق و نقد و بررسی آرا و نظریات گوناگون. داشتن آگاهی از مسائل و مباحث فکری و اجتماعی در عرصه سیاسی جامعه و مشارکت درصحنه زندگی اجتماعی و ایفای نقش در آن. شناخت سنت‌ها و مفاهیم اخلاقی، ارزشی و فرهنگی جامعه است.
دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که در آن بینش توحیدی بر تمامی شئون دانشگاه و تفکر و اندیشه دانشگاهیان حاکمیت دارد و علم‌آموزی به‌منزلهٔ یک عبادت در راستای ایجاد و تقویت این نگرش ایفای نقش می‌کند. محیطی سرشار از معنویت و مکارم اخلاق به‌منظور رشد و تعالی فردی و تربیت صحیح و تزکیه و تعلیم نفوس ایجاد می‌شود و حیات و شخصیت معنوی و اخلاقی افراد اعتلا می‌یابد. افراد در پرتو معارف اسلامی با احساس تعهد و مسؤولیت نسبت به رشد و تعالی جامعه و تحقق اهداف و ارزش‌های اسلامی در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌جویند.
بیشتر بخوانید:
وظیفه مسئولان نهاد تبیین عالمانه و متناسب با محیط دانشگاهی است
بسط معارف مهدوی در دانشگاه آزاد اسلامی/ وقتی دانشگاه عزم پاسخ به شبهات را در اولویت قرار می‌دهد
دیدگاه رهبری درباره اسلامی شدن دانشگاه‌ها
موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها همواره در صدر مطالبات مقام معظم رهبری از مسئولان و متولیان امر قرار داشته و ایشان طی دیداری با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم در سال ۷۵ به‌صراحت از عدم اسلامی شدن دانشگاه‌ها انتقاد کرده و می‌فرمایند: «اسلامی کردن دانشگاه‌ها به مفهوم یک تحول بنیادین است که در تاریخ این کشور، ماندگار خواهد شد. این‌جانب از راه‌های گوناگون از حقایق محیط‌های علمی و دانشگاهی کسب اطلاع می‌کنم و با طبیعت دانشگاه نیز آشنایی دارم و بر همین اساس با همه وجود معتقدم که در ایران اسلامی، دانشگاه‌ها به لحاظ علمی، روشن‌بینی دینی و عمق ایمان مذهبی، رشد زیادی کرده، اما درعین‌حال هنوز دانشگاه‌هایمان، اسلامی نشده است».
رهبر معظم انقلاب می‌افزایند: «اسلامی کردن دانشگاه‌ها یک معنای عمیق و وسیع و جامعی دارد؛ و به اعتقاد من، از نان شب برای دانشگاه‌ها واجب‌تر است. اگر بخواهید دانشگاه، علمی هم بشود، باید اسلامی بشود؛ از شاخصه‌های اسلامی شدن، علمی شدن و عمیق شدن است، خودباور بودن استاد و دانشجو است، اتکابه‌نفس داشتن استاد و دانشجو است. همه مسئله این نیست که حالا یکی با آستین‌کوتاه بیاید، یکی با چهارتار موی پیدا بیاید. مسائل اسلامی کردن که این نیست. البته یکی از خصوصیات دانشگاه اسلامی این است که تدین در آن وجه غالب است؛ چون جامعه ما جامعه اسلامی است و تدین در آن، وجه غالب است.»
مقام معظم رهبری در ادامه خاطرنشان می‌کنند: «اسلامی بودن، یعنی ایستادگی بر روی اصول و پایه‌های مستحکمی که زیر پای اندیشه و فکر انسان وجود دارد؛ و بر اساس آن، بنا کردن، پیش رفتن، جوشیدن و زاییدن. این، اسلامی کردن است.»
چالش‌های موجود در راه اسلامی شدن دانشگاه‌ها
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های موجود در این راستا، عدم تحول در علوم انسانی است که در طول این ۴۰ سال با وجود مؤسسات و پژوهشکده‌های گوناگون تحول چندانی را در آن‌ها شاهد نبوده‌ایم؛ رشته‌های روانشناسی، اقتصاد و علوم سیاسی که محوری‌ترین موضوعات در راستای توسعه کشور محسوب می‌شوند، متأسفانه صرفاً ترجمه نظریه‌پردازان غربی است. با این تفاسیر یکی از چالش‌های فرآیند اسلامی شدن دانشگاه‌ها عدم به‌روزرسانی سرفصل‌های دروس است که به ترجمه نظریات غربی اکتفا شده است.
همچنین باید دید که چه میزان از اساتید و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های کشور دغدغه اسلامی شدن سیستم آموزشی کشور را دارند و این موضوع را یک اولویت برای خود می‌دانند؟
در طول ۴۰ سال انقلاب اسلامی نیز چندین موسسه و پژوهشکده در حوزه بومی‌سازی علوم انسانی و اسلامی شدن دانشگاه‌ها فعالیت دارند؛ دانشگاه تربیت مدرس نیز که متولد انقلاب اسلامی است و همچنین دانشگاه امام صادق که اسلامی سازی را یکی از اولویت‌های خود می‌داند، وظایف سنگین‌تری را بر دوش می‌کشند.
پژوهشکده‌هایی ازجمله اندیشکده یقین، انتشارات سمت، پژوهشگاه علوم انسانی و همچنین مؤسسات مرتبط با حوزه علمیه بایستی عزم خود را در راستای فرآیند اسلامی سازی دانشگاه‌های کشور جزم کنند تا راه رسیدن به تمدن اسلامی هموارتر طی شود.
اسلامی شدن دانشگاه‌های کشور مسئله‌ای نیست که با تفاسیر سطحی و کلیشه‌ای بتوان آن را تبیین کرد بلکه بایستی تمام ارکان نظام آموزش عالی کشور ازجمله وزارت علوم، حوزه علمیه و شورای عالی انقلاب فرهنگی با عزمی راسخ در این راه قدم بردارند و با تربیت و جذب نخبگان، کشور را به سمت بهره‌گیری از آموزه‌های ناب اسلامی پیش ببرند.
سیاست‌گذاران آموزش عالی برنامه‌های مطلوب برای تحقق دانشگاه اسلامی ارائه دهند
با توجه به اهمیت استقرار و تداوم جامعه اسلامی، مقام معظم رهبری با صدور بیانیه گام دوم انقلاب، خطاب به ملت ایران و به‌ویژه جوانان، مسعود پور اعتمادی، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در مقاله «بررسی نقش و جایگاه دانشگاه‌ها در تحقق جامعه اسلامی» دراین‌باره می‌گوید: «رهبر معظم انقلاب، برای نزدیک کردن انقلاب به آرمان بزرگش که ایجاد جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنا فداه) تمدن سازی اسلامی را محور فصل جدید جامعه اسلامی ایران در گام بزرگ دوم قرار داده است.»
به گفته وی؛ «دانشگاه علاوه بر رسالت فرهنگی و علمی، نقش حفظ استقلال جامعه، مشارکت در سازندگی و توسعه، تعهد و تهذیب، حیات معقول انسان به تعبیر قرآن کریم حیات طیبه است.» لذا ادامه می‌دهد: «در این وضعیت نیازهای مادی و جسمی انسان در محدوده امکانات موجود به بهترین و آسان‌ترین وجه تأمین شود، به‌گونه‌ای که زمینه رشد و تعالی معنوی وی و رسیدن به مقام والا و شایسته‌ای که خداوند متعال بشر را برای آن آفرید، فراهم باشد.»
تعلیم و تربیت از نگاه این نویسنده به‌عنوان فعالیتی تعالی جویانه، تعاملی، تدریجی، یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی که به‌منظور هدایت افراد جامعه به‌سوی آمادگی برای تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد، زمینه‌های مناسب تکوین و تعالی پیوسته هویت ایشان را در راستای شکل‌گیری و پیشرفت جامعه صالح اسلامی فراهم می‌آورد.
از یکسو در تمامی اسناد بالادستی آموزش عالی بر نقش و جایگاه دانشگاه در این مهم اشاره شده است. از سوی دیگر تأکید رهبر فقید انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بر نقش دانشگاه‌ها در تحقق جامعه اسلامی نیز بر کسی پوشیده نیست؛ بنابراین به اعتقاد این پژوهشگر؛ «انتظار می‌رود دانشگاه‌های اسلامی کشور تأثیر بالایی بر تحقق جامعه اسلامی داشته باشند.»
وی با نگاه به بیانیه گام دوم انقلاب و شاخص‌های اسناد بالادستی آموزش عالی شامل نقش و جایگاه دانشگاه‌های کشور در گسترش معنویت و اخلاق و علم و پژوهش در جامعه، پیشرفت اقتصادی جامعه، برقراری روحیه عدالت محوری و مبارزه با فساد، تقویت روحیه عزم ملی، روابط مناسب خارجی و مرزبندی آگاهانه با دشمنان و بهبود سبک زندگی اسلامی جامعه که باید در حد بسیار بالایی باشد، می‌نویسد: «در شرایط کنونی، دانشگاه‌ها آن‌گونه که باید نتوانسته‌اند در تحقق مؤلفه‌های موردبررسی جایگاه و نقش خود را ایفا کنند و بین وضعیت موجود و مطلوب این امر فاصله وجود دارد.»
بر اساس یافته‌های مقاله پور اعتمادی، «به دلیل فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب جایگاه و نقش دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، مطابق با بیانیه گام دوم انقلاب، لازم است مسئولان و سیاست‌گذاران جامعه دانشگاهی کشور راهکارها و برنامه‌های مناسب دستیابی به این هدف را سرلوحه خود قرار دهند.»
وی در پایان پیشنهاد می‌دهد: «مسئولان، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزی سطوح مختلف دانشگاهی، با مدنظر قرار دادن مأموریت‌ها و رسالت‌های آموزش عالی طبق اسناد بالادستی و قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و دانشگاه‌ها و با تأسی از آیات و روایات اسلامی و سرلوحه قرار دادن رهنمودها و منویات رهبر کبیر انقلاب (ره) و رهبر معظم انقلاب و مدنظر قرار دادن رهنمودها و توصیه‌های بیانیه گام دوم انقلاب، راهکارهای مناسبی برای دستیابی دانشگاه به رسالت خود در تحقق جامعه اسلامی را ارائه داده و برنامه‌های دانشگاه را با توجه به آن‌ها طراحی و اجرا کنند.»
انتهای پیام/۴۱۶۷/
انتهای پیام/