نحوه تخصیص فضا در شهر آفتاب چگونه خواهد بود؟/ زیرچادری‌ها شانسی برای زیر سقف آمدن ندارند

هادی حسینی‌نژاد، گروه فرهنگی- نمایشگاه کتاب تهران مطابق با سنوات پیشین، از چند بخش اصلی تشکیل شده که عبارتند از عمومی، بین‌الملل، کودک و نوجوان، آموزشی و دانشگاهی، و بخش خارجی. در دوره‌های قبل این بخش‌ها توسط برگزارکنندگان نمایشگاه و با توجه به فضاهای داخلی مصلا تهران، تقریبا به نقشه‌ای ثابت رسیده و در مکان‌هایی مشخص، جای‌نمایی می‌شدند.

مطابق با این تقسیم‌بندی‌ها غرفه ناشران عمومی همواره در طبقه نخست از شبستان مصلا برپا بوده و نیم‌طبقه بالایی شبستان نیز معمولا به بخش بین‌الملل و برنامه‌های جنبی نمایشگاه اختصاص داده شده است. همچنین ناشران کتاب‌های کودک و نوجوان، آموزشی، دانشگاهی و خارجی همواره (به جز بخش کودک و نوجوان که تنها یک دوره در رواق شرقی مصلا ساکن شدند) در فضای باز و زیر چادر بوده‌اند.

حالا که بحثِ انتقال نمایشگاه کتاب تهران به شهر آفتاب مطرح شده، این سوال در ذهن‌ها ایجاد می‌شود که جانمایی بخش‌های مختلف نمایشگاه، در شهر آفتاب چه سر و شکل خواهد داشت و از چه معیارهایی تبعیت می‌کند. پیش از پرداختن به مختصات شهر آفتاب، ناگزیر به بررسی شرایط دقیق بخش‌های مختلف نمایشگاه کتاب تهران در مصلا هستیم.

مسعود شهرام‌نیا، رئیس موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و معاون اجرایی نمایشگاه کتاب تهران در آستانه گشایش نمایشگاه دوره گذشته (نمایشگاه بیست و هشتم) اعلام کرد: «75 هزار متر مربع فضای مصلی مسقف می‌شود که با احتساب افزوده شدن 5 هزار متر مربع رواق شرقی و 50 هزار متر مربع فضای شبستان، مجموعا در این دوره از نمایشگاه فضایی نزدیک به 130 هزار متر مربع آماده سازی و تخصیص داده می‌شود.»

بر اساس این اظهار نظر، شبستان مصلا 50 هزار متر مربع فضا در اختیار نمایشگاه کتاب می‌گذاشته؛ البته اطلاعات سایت مصلا چیز دیگری می‌گوید: «این بنا در یک طبقه اصلی با مساحت 31500 متر مربع جهت برادران نمازگزار و نیم‌طبقه مشرف به آن به مساحت 8800 متر مربع، جهت خواهران نمازگزار اجرا گردیده است...» یعنی مجموعا 39 هزار و 500 متر مربع که 10 هزار متر مربع کمتر از گفته‌های آقای شهرام‌نیا است؛ مگر آنکه فضای زیرزمین شبستان که شامل رستوران و بخش‌های اداری و روابط‌عمومی موقت می‌شود را نیز در نظر گرفته باشند.

علی‌ایحال بر مبنای همان اظهارات، 75 هزار متر مربع از فضای باز مصلا، با برپایی چادر در اختیار بخش‌های کودک و نوجوان، آموزشی، دانشگاهی و خارجی قرار گرفته است که مجموعا رقم 125 هزار متر مربعی نمایشگاه کتاب را تشکیل می‌داده است. سیدعباس صالحی نیز در اظهاراتی که چندی قبل در نشست خبری خود عنوان کرد، به نیازِ 120 هزار متر مربعی نمایشگاه کتاب اشاره کرد که توسط باغ کتاب محقق نمی‌شود و شهرآفتاب جوابگوی آن است.

معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد همچنین درباره فضاهایی که قرار است شهر آفتاب برای برگزاری بیست‌ونهمین دوره نمایشگاه کتاب در اختیار ارشاد قرار دهد گفت: «مساحتی که قرار است در گام اول این پروژه احداث شود یک ساختمان سه قلو با متراژ 25 هزار متر‌مربع، ساختمان مرکز ملل با متراژ 10‌هزار متر‌مربع و یک ساختمان سه طبقه است که 38 هزار مترمربع را پوشش می‌دهد است که جمعا بیش از 70 هزار مترمربع را تامین می‌کند اما آن بخشی که برای نمایشگاه کتاب سال آینده در اختیار ما قرار می‌گیرد 55 هزار مترمربع فضای مسقف است و مطابق با وعده‌های شهردار باقی مساحت موردنیاز امکان ایجاد در فضاهای باز با سازه‌های موقت را دارد.»

با این حساب می‌توان دست کم 55 هزار متر مربع فضای مسقف در شهر آفتاب برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در نظر گرفت. این مساحت، مطابق با اطلاعات سایت مصلا، 15 هزار متر مربع و مطابق با اظهارات رئیس موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، 5 هزار متر مربع بیشتر از فضای مسقف مصلا که همانا فضای داخلی شبستان را شامل می‌شود است. البته همچنان نمی‌توان چیزی درباره میزان مفید به فایده بودن این متراژ حرفی زد و باید دید بعد از استقرار غرفه‌ها در نخستین تجربه نمایشگاه در شهر آفتاب، چه نتایجی اتخاذ خواهد شد.

حالا سوال اینجاست که بخش‌های مختلف نمایشگاه با استقرار در شهر آفتاب، در چه مختصات و مساحتی از این محل، مستقر می‌شوند؟ مثلا بخش ناشران عمومی که به نظر می‌رسد همچنان اولویت برگزار کنندگان برای استقرار در فضای مسقف باشد، در 28 هزار متر مربعِ ساختمان سه‌قلو مستقر می‌شود، یا در ساختمان سه طبقه‌ای 38 هزار متر مربعی؟ طبیعتا هیچ یک از این دو مساحت، امکان تامین 50 هزارمتر مربع فضایی که شبستان در اختیار برگزارکنندگان می‌گذاشت، ندارند. بنابراین به تقسیم بخش عمومی، دست کم در دو مکان نیاز خواهد بود که مشخص نیست این تقسیم‌بندی، چه شرایطی را برای ناشران و وضعیت بازدیدها به وجود بیاورد. با این شرایط چندان امیدی به زیر سقف آمدن چادرنشینان نیست.

با توجه به این اطلاعات، به نظر می‌رسد انتقال نمایشگاه کتاب تهران از مصلا به شهر آفتاب، به لحاظِ کیفیت تخصیص فضا و برپایی غرفه‌های نشر، چندان تفاوتی ایجاد نمی‌کند؛ آنچنانکه زیر سقفی‌ها همچنان زیر سقف می‌مانند و چادرنشینان، چادر نشین!