گزارش شب

انقلاب اسلامی تصویر جدیدی از دانشگاه را پیشرو گذاشت و اهداف و کارکردهای آن را تولید علم و فناوری با تأکید بر تولید علم و شکستن مرزهای علم برای تربیت دانش آموختگانی فرهیخته و مؤمن که عامل اصلی پیدایش و شکل گیری اندیشه ها و نهضت های فلسفی و اجتماعی است

و معرفت افزایی جامعه اسلامی نشر و اشاعه دانش و ارزش، در تمام عرصه های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و نوآوری و خلاقیت برای دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی-پژوهشی برای پاسخگویی دانش آموختگان به نیازهای کشور و برخورداری از قدرت و توان ساختن، هدایت و تغییر افکار عمومی و انتقال فرهنگ و هویت تاریخی (فرهنگسازی)، برای ایجاد روحیه خودباوری و پرهیز از خودباختگی فرهنگی.

در زمینه نقش دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، بهزعم امام خمینی(ره) دانشگاه مبدأ همه تحولات و مقدرات یک کشور است (صحیفه امام، ج 8 ،ص 64 ،(از دانشگاه باید سرنوشت یک ملت تعیین شود(همان، ج 8 ،ص 61 (و دانشگاه است که یک کشور را اصلاح یا تباه میکند(همان، ج 1 ،ص 430 ،(بنابراین لازم است که ما باید دانشگاه اسلامی داشته باشیم(همان، ج 14 ،ص 363 .(معنی اسلامی شدن دانشگاه این است که دانشگاه استقلال پیدا کند و خودش را از غرب و شرق جدا کند(همان، ج 12 ،ص 251 .(از دیدگاه امام (ره) اگر دانشگاه را سست بگیریم و از دست ما برود، همه چیزمان از دست رفته است(همان، ج 8 ،ص 141 .(امام(ره) همواره تأکید داشتند که اگر دانشگاه واقعاً دانشگاه اسلامی باشد، در کنار تحصیلات متحقق تهذیب و تعهد هم باید باشد تا اینها بتوانند کشور را به سعادت برساند(صحیفه امام، ج 21 ،ص 157

امام خمینی(ره) یکی از هدفهای مهم دانشگاه را بیدار نگه داشتن فطرت آدمی دانسته و بیان میدارد اگر تربیت در دانشگاه انسانی و موافق فطرت باشد، این افراد وقتی تحویل جامعه داده شوند و مقدرات جامعه به آنها سپرده شود، کشور را نورانی، انسانی و منظم به فطرت الهی مینمایند(صحیفه امام، ج 14 ،ص 33 .

از منظر شورای عالی انقلاب فرهنگی (1377 ،(دانشگاه اسلامی دانشگاهی است که در آن محیطی سرشار از معنویت و مکارم اخلاق به منظور رشد و تعالی فردی و تربیت صحیح و تزکیه و تعلیم نفوس ایجاد میشود و حیات و شخصیت معنوی و اخلاقی افراد اعتلا مییابد.

با توجه به اهمیت دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، طبق اساسنامه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها (1372 ،(هدفهای این نهاد عبارت هستند از توسعه و تعمیق آگاهیها و علایق اسلامی دانشجویان و دانشگاهیان و تبیین ارزشهای اسلامی، ایجاد و گسترش فضای معنوی و اسلامی در دانشگاهها و رشد فضایل اخلاقی در دانشگاهیان، رشد بینش سیاسی در محیط دانشگاه، حاکمیت بخشیدن به ارزشهای اسلامی و انقلابی در سطوح اجرایی و عملی و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی و تقویت روح خودباوری و استقلال فکری.

......

آنا گزارش می دهد؛

تبیین رسالت دانشگاه‌ها در تمدن سازی اسلامی/ بیانیه گام دوم در این باره چه می گوید؟

مسعود پوراعتمادی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، لاله قلی پور- دانشگاه همواره نقش مهمی در تحولات جامعه دارد. با مطرح شده گام دوم انقلاب این نقش بارزتر و حساستر می شود.

یافته های پژوهش حاکی است که از دیدگاه دانشجویان مورد بررسی وضعیت موجود نقش و جایگاه دانشگاهها در زمینه هفت مؤلفه مورد بررسی و شاخصهای مربوط به هر مؤلفه شامل گسترش معنویت و اخلاق و علم و پژوهش در جامعه، پیشرفت اقتصادی جامعه، برقراری روحیه عدالت محوری و مبارزه با فساد، تقویت روحیه عزم ملی، روابط مناسب خارجی و مرزبندی آگاهانه با دشمنان و بهبود سبک زندگی اسلامی جامعه، در مقیاس پنج درجهای در حد متوسط(3 (و کمتر از آن بوده است، در صورتیکه وضعیت مطلوب تمامی آنها در حد زیاد و بسیار زیاد بوده است. بنابراین با توجه به فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب جایگاه و نقش دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، مطابق با بیانیه گام دوم انقلاب، لازم است مسئولان و سیاستگذاران جامعه دانشگاهی کشور راهکارها و برنامههای مناسب دستیابی به این هدف را سرلوحه خود قرار دهند.

مقدمه:

یکی از مهمترین هدفهای آیین مقدس اسلام، از صدر اسلام و زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع) ایجاد و استقرار جامعه اسلامی بوده است. اهمیت جامعه اسلامی به اندازهای است که پیامبر(ص) در اولین اقدام سرنوشتساز خود، اقدام به تشکیل حکومت نوپای اسلامی در مدینه و بعد از آن انتقال آن به مکه برای سروسامان دادن به امور جامعهای اسلامی نظاممند، بر مبنای دین و عقلانیت دینی در بستر ارزشهای انسانی-اسلامی برای تضمین سعادت دنیوی و اخروی بشریت نموده است(

جامعه اسلامی اجتماعی است که بر روی نمودن به خدا در حالت تسلیم و رضا استوار میشود نه بر روابط نژادی، خویشاوندی یا قبیلهای و یا روابط انتفاعی و ستمگرانه یا روابط قراردادی- که رویکرد استخدامی داشته و متکی بر منفعتهای یک طرف یا دو طرف قرارداد میباشند. در جامعه اسلامی که مظهر تحقق بعد اجتماعی حیات طیبه بهشمار میآید، پیوندها خشونتآمیز(ناشی از ترس و تهدید و ارعاب) یا انتفاعی(ناشی از سودگرایی و استثمار و یا استخدام دیگران) نیست، بلکه ارتباط میان اعضای جامعه به ارزشهای انسانی و اخلاقی، معرفت، محبت و اطاعت از خدا(پیروی آگاهانه و اختیاری از نظام معیار دینی) معطوف است. در چنین جامعهای روابط ظالمانه و تعصبات نژادپرستانه طرد میشود و بر توحید به عنوان اساس تکوین و گسترش روابط اجتماعی تأکید میشود (سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، 1390 ،ص 12

از طرفی از آنجا که ایرانی کشوری است که اکثریت افراد آن دین اسلام را به عنوان دین حق (آیین الهی بیانگر جهانبینی و نظام معیار حاکم بر ابعاد فردی و جمعی حیات انسان) برگزیدهاند و از اینرو بهطور طبیعی و طی قرون متمادی نظام فکری، اعتقادی و ارزشی اسلام کمابیش بر شئون مختلف زندگی مردم این کشور حاکم بوده است(شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1390 ،ص 47 ،( بنابراین آنچه در این مقاله به عنوان جامعه اسلامی، مورد نظر است، جامعه اسلامی ایران است.

گرچه از نظر غرب شاخصهای یک جامعه مطلوب محور بودن کسب درآمد بدون توجه به روش کسب و هزینه آن، استقلال اقتصاد از اخلاق و فارغ بودن از ارزش برای کسب سود حداکثری، عدم دخالت دولتها در مبارزه با روشهای کسب درآمد افراد، شرکتها و سازمانها، در اولویت قرار داشتن لذتهای مادی حیوانی، تقدم توسعه بر عدالت، در خدمت اقتصاد بودن اخلاق، آموزش، فرهنگ، سیاست و... است. اما در اسلام شاخصهای پیشرفت عبارت هستند از تقدم عدالت بر توسعه، محور بودن حق، اولویت رشد انسانیت به جای رشد مادی، مواسات (توازن سطح زندگی بهجای پیشتازی برخی در اقتصاد)، در خدمت انسانیت و اخلاق قرار داشتن تمام امور (اقتصاد، آموزش، فرهنگ، سیاست و... )، معنیدار بودن اقتصاد با محوریت اخلاق، اقتصاد، کسب درآمد، تولید و هزینه و توزیع مشروع و حلال.

بنابراین با توجه به اهمیت جامعه اسلامی، از دیدگاههای مختلف، ویژگیهای متعددی برای این جامعه مطرح شده است که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1 -ولایتمحوری مهمترین عناصر سرمایه اجتماعی اسلامی از جمله ولایت حق تعالی، ولایت رسول و اولیالامر و وجود حیات اخروی و نظام پاداش و جزای اخروی نشأت گرفته از بنیانهای معرفتی اسلام، و ویژگیهایی پدید میآورند که خاص یک جامعه اسلامی بوده و در سایر جوامع مرسوم و فارغ ارز ارزشهای دینی یافت نخواهند شد (دهقانی، سلیمانی و فرجی، 1396 ،ص 2

2 -عدالت و برابری: عدالت اساسیترین ارزش اخلاقی و اجتماعی در جامعه اسلامی است. از منظر قرآن کریم خداوند در جامعه اسلامی همه افراد بشر بر حسب آفرینش از یک اصل نشأت گرفته و با هم برابر بوده و از حقوق و تکالیف عادلانه برخوردار هستند(نساء: آیه 1 (و هیچ انسانی بر انسان دیگر به لحاظ اصل آفرینش فزونی و برتری ندارد و تفاوتهای طبیعی (نژادی، قومی، جنسی و وراثتی و ...) موجود بین انسانها بر مبنای حکمت الهی و تنها برای شناسایی آدمیان است (حجرات: آیه 13 .(برابری انسانها (در برابر اجتماع و قانون) بدین معنا است که همه انسانها صاحب حقوق و تکالیفی عادلانه (برحسب تواناییها و خصوصیات و میزان سعی و تلاش خویش) هستند (مبانی نظری سند تحول بنیادین، 1390 ،ص 63 .(با این وجود در یک جامعه اسلامی، گرچه انسانها دارای طبیعت و فطری مشترک هستند، اما چون خداوند در بسیاری از ویژگیها(جسمی، فکری، جنسی و جنسیتی) آنها را متفاوت خلقت نموده است، (نوح: آیه 14 ،زخرف: آیه 32 ،روم: آیه 22 ،اسراء: آیه 84 ،انعام: آیه 165 ،نحل: آیه 71 و نساء: آیه 32 ،(بنابراین بر اساس این تفاوتها چگونگی و میزان مسئولیت و گستره زمینهها، امکانات و فرصتهای تکامل یا تنزل در انسانها نیز گوناگون است(مبانی نظری سند تحول بنیادین، 1390 ،ص 67 .(رأفت و احسان و گذشت و بخشش مهمترین ارزش متتم عدالت است.

3. مکلف و مسئول بودن افراد: در جامعه اسلامی، انسان موجودی مکلف است و نسبت به انجام تکالیف خود، اول در برابر خدا و سپس خویشتن و دیگران مسئولیت دارد. 4 -توازن و تعادل: جامعه اسلامی در مسیر تحقق مفهوم قرآنی امت وسط (بقره: 134 ،(از حد قابل قبولی از همه شاخصهای پیشرفت همهجانبه و پایدار(بر اساس ارزشهای دینی) به طور متوازن برخوردار است (پرهیز از پیشرفت تک بعدی). 5 -تأسی به اولیای الهی و تولا و اطاعت از آنها و دشمنی با دشمنان راه خدا و اولیای خداوند: آدمی برای نقشآفرینی در روند تکوین و تحول هویت خویش، به دلیل وجود تهدیدهای بیرونی و درونی نیازمند استعانت از خدای متعال و بهرهمندی از راهنمایی و مساعدت انسانهای رشدیافته است (مبانی نظری سند تحول بنیادین، 1390 ،ص 75 (و آزادی حقیقی انسان در رهایی از همه موانع درونی و بیرونی رشد و تعالی انسان، نظیر وابستگی به شهوات و تمایلات نفسانی، پذیرش انواع ستم اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، تبعیت کورکورانه از هنجارها و سنتهای غلط و اطاعت از حاکمیت طاغوت و حرکت به سوی عبودیت خداوند است.

6 -نقش بنیادی علم و عالم در جامعه اسلامی: علم در رأس فضیلتها(غررالحکم و 1 دررالکلم آمدی، ص 41( ، ریشه همه خوبیها(غررالحکم و دررالکلم آمدی، ص (41 2 ، همنشین جداییناپذیر ایمان(غررالحکم و دررالکلم آمدی، ص 46( 3 ، چراغ 4 عقل(غررالحکم و دررالکلم آمدی، ص 43( و مایه ارزشگذاری آدمیان است (مبانی نظری سند تحول بنیادین، 1390 ،ص 103

7 -اهتمام به حیات طیبه: بهزعم (مکارم شیرازی،1380 ،ص 394 ،(زندگی پاکیزه از هر نظر، پاکیزه از آلودگیها، ظلمها و خیانتها، عداوتها و دشمنیها، اسارتها و ذلتها و انواع نگرانیها و هرگونه چیزی که آب زلال زندگی را در کام انسان ناگوار میسازد.

8 -سلامت: (جواهری، 1395 ،ص 52 ،(یکی از ویژگیهای جامعه اسلامی را سلامت عنوان کرده و در بیان مفهوم سلامت آورده است که در قرآن و حدیث واژه سلامت بیانگر ابعاد مادی و معنوی زندگانی انسان است. در حدیث علوم زیباترین جامه سلامتی ذکر شده و مفهوم آن پاکی از عیبها و گناهان و دردها و بیماریها و رهایی از آفات و آسیبهای روحی و بدنی و برخورد سالم با دیگران و صلح و آشتی با آنان و دوری از نزاع و دشمنی است. همچنین ایمان یکی دیگر از شاخصهای جامعه سالم اسلامی بر شمرده شده است که میتواند باعث کاهش اضطراب، بحران روحی و رنج درونی و رعب و وحشت شود.

از طرفی رهبر معظم انقلاب اسلامی شاخصهای جامعه پیشرفته را فراصنعتی شدن، خودکفایی در نیازهای اساسی، افزایش بهرهوری، ارتقای سطح سواد، ارتقای خدمات- رسانی به شهروندان، افزایش امید به زندگی، رشد ارتباطات و مبتنی شدن بر روند تحول بر عناصر اصلی هویت ملی و آرمانهای اساسی ذکر نمودهاند

ابعاد تحول و پیشرفت در نگاه ویژه نظام اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری(مطهر، 1395 ،ص 16 (عبارت هستند از: افزایش ثروت ملی، عدالتطلبی، اقتدار علمی، رشد اخلاق و معنویت و عواطف اسلامی، عزت ملی، مبارزه با فقر و فساد و بیکاری و تبعیض، مقابله با جهل و بیقانونی، ارتقای علمی مدیریتها، انضباط اجتماعی، افزایش احساس مسئولیت اجتماعی و استقلال فرهنگی.

با این وجود استقرار جامعه دینی همواره با مشکلات و مسائل مختلفی روبهرو بوده است. بهگونهای که امام علی(ع) در فراز دوم و سوم از خطبه 333 نهجالبلاغه درباره اوضاع یک جامعه نابسامان دینی به شاخصهای مختلفی اشاره میکند: از جمله کاهش خواص حقمدار و حقگرا، گرمی بازار دروغ و شایعه و غوغاسالاری، انزوای اهل حق و ولایتمدار، حریمشکنی و مسخ ارزشها، استحاله اخلاقی جوانان، آلودگی بزرگان و سالمندان به گناه، روابط اجتماعی ناسالم، گسست بین نسلها، شکاف طبقاتی و بخل و عدم برخورداری از روحیه گذشت و احسان،: به راستی شما در زمانی هستید که گوینده حق در آن کم و زبان در آن از راستی کند و ملازم حق (کسی که از حق جدا نمیشود) خوار، اهل آن بر گناه و معصیت محبوس، و با یکدیگر بر سستی و غش و نفاق صلح کرده، جوانهایشان بدخو و پیران آنها گناهکار و عالم آنها منافق و خواننده ایشان بیرون رونده (از دین)، کوچکشان بزرگ خود را احترام ننموده و ثروتمندشان فقیر خود 1 را مخارج نمیدهد

جامعه امروزی ایران نیز از مشکلات گوناگونی برخوردار است که در صورت عدم توجه به آنها تحقق جامعه اسلامی با چالشهای جدی مواجهه خواهد شد(مطهر،

5 ،ص 6-1 (از جمله مهمترین چالشهای جامعه امروزی ایران را موارد زیر برشمرده است: الف) بحران بیکاری: که عامل اصلی مشکلاتی مانند فقر اقتصادی مشکلات روحی و روانی فردی و اجتماعی، افت ارتباطات خانوادگی، مشاجره، خلاف- کاری و عدم توجه به بنیانهای خانواده و بهتبع آن فروریختگی ارزشهای اجتماعی و به انحراف کشیده شدن بنیانهای اساسی جامعه خواهد بود. طبق الگوی دینی و توصیه- های پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز هر فرد مسلمان باید عامل به کار باشد و تلاش برای رزق و روزی حلال کمتر از جهاد در راه خدا نیست.

ب) تنزل بنیاد خانواده: جامعه سالم مجموعهای از خانوادههای سالم است و خانواده تنها یک نهاد اجتماعی صرف نیست، بلکه کانون اصلی رشد و تعالی انسانها است. اما تغییر نظام سنتی خانواده به سمت بینظامی و بیثباتی، افزایش طلاقهای رسمی و عاطفی، کاهش طلاق، ازدواج سفید، گسترش فساد و فحشا و بیبند و باری جنسی، ناامیدی روزافزون دختران تحصیلکرده در زمینه اشتغال و ازدواج باعث رنگپریدگی اخلاقی، تهاجم ماهوارهای، نابسامانی اقتصادی و کم رنگ شدن باورهای دینی خواهد شد(مطهر، 1395 ،ص 6-1

ج) طلاق: طلاق یکی از آسیبهای اساسی و آسیبزای جامعه اسلامی ایران است که باعث ایجاد ناهنجاریهای مختلف از جمله زنان بیسرپرست و سرپرست خانوار، کودکان بزهکار، دختران فراری، ازدواجهای دوم نامناسب و ... خواهد شد.

ه) اعتیاد: بررسی مشکلات اجتماعی حاکی است که این مشکلات بهطور زنجیروار به هم مرتبط بوده و هر آسیب خود باعث ایجاد آسیبهای دیگر خواهد بود. یکی از این آسیبها که هم علت و هم معلول بسیاری از آسیبهای دیگر جامعه است، اعتیاد است.

و) نخبگان بیتفاوت: این بیتفاوتی میتواند جامعه را از تحرک انداخته و سایرین اقدام به سیاهنمایی و بزرگ کردن و لاینحل بودن آنها کنند.

ز) بحران تهاجم فرهنگی: چالش با دنیای غرب همواره یکی از چالشهای مهم جامعه اسلامی ایران بوده و القای محدود بودن دهکده جهانی به کشور ابرقدرت آمریکا یکسری قواعد از پیش تعیینکننده برای جهانیان بهوجود آورده و حتی بسیاری از

کشورهای اسلامی را نیز تحتتأثیر قرار داده است و مشکلات و آسیبهای اجتماعی متعددی برای آنها ایجاد کرده است (مطهر، 1395 ،ص 6-1 .

با توجه به اهمیت استقرار و تداوم جامعه اسلامی، مقام معظم رهبری (1397 (با صدور بیانیه گام دوم انقلاب، خطاب به ملت ایران و بهویژه جوانان، برای نزدیک کردن انقلاب به آرمان بزرگش که ایجاد جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنا فداه)، بعد از تبیین دستاوردهای شگرف چهاردهه گذشته، از جمله پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان آغازگر عصر جدید عالم، شعارهای جهانی، فطری، درخشان و همیشه زنده انقلاب، دفاع ابدی از نظریههای نظام انقلابی و فاصله میان بایدها و واقعیتها، انقلاب اسلامی مایه سربلندی ایران و ایرانی، شناخت درست گذشته برای برداشتن گامهای استوار در آینده، آغاز انقلاب و نظام اسلامی از نقطه صفر، تقابل دوگامه جدید اسلام و استکبار پدیده برجسته جهان معاصر، مدیریت جهادی و اعتقاد به اصل ما میتوانیم عامل عزت و پیشرفت ایران در همه عرصه ها و برشمردن برکات انقلاب اسلامی، خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی را محور فصل جدید جامعه اسلامی ایران در گام بزرگ دوم قرار داده است.

ب) گسترش معنویت و اخلاق در جامعه: برجسته کردن ارزشهای معنوی مانند اخلاص، ایثار، توکل، ایمان در خود و جامعه و رعایت فضیلتهای اخلاقی مانند خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمندان، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتماد به نفس و دیگر خلقیات نیکو است. با توجه به ابزارهای رسانهای پیشرفته و فراگیر امروزی که امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانونهای ضد معنویت و ضد اخلاق نهاده است و تهاجم روزافزون دشمنان، لزوم اقدامات و تنظیم و اجرای برنامههای کوتاهمدت و میان- مدت جامع هوشمندانه و کاملاً مسئولانه توسط دستگاههای مسئول حکومتی و اشخاص و نهادهای غیر حکومتی را میطلبد.

ج) اقتصاد: بهعنوان یک نقطه کلیدی تعیینکننده و نقطه قوت و عامل مهم سلطهناپذیری و نفوذناپذیری کشور بودن یک اقتصاد قوی و نقطه ضعف و زمینهساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان بودن یک اقتصاد ضعیف، از دیدگاه رهبری نه بهعنوان یک هدف جامعه اسلامی، بلکه به عنوان یکی از وسایل دستیابی به هدف، همواره مورد تأکید بوده است. بنابراین توصیه شده است با توجه به تأثیر فقر و غنا بر زندگی بشری، تقویت اقتصاد مستقل کشور که مبتنی بر تولید انبوه و باکیفیت و توزیع عدالتمحور و مصرف به اندازه و دوری از اسراف و مناسبات مدیریتی خردمندانه، برای حل مشکلات زندگی مردم مانند بیکاری جوانان، فقر درآمدی در طبقات پایین و مانند آن با تأکید بر تهیه سیاستهای اقتصاد مقاومتی، درونزایی اقتصاد کشور، مولد شدن و دانشبنیان شدن آن، مردمی کردن اقتصاد و تصدیگری نکردن دولت و برونگرایی با استفاده از ظرفیتهای مختلف، یک لزوم برای جامعه اسلامی ایران است.

د) عدالت و مبارزه با فساد: عدالت به عنوان صدرنشین هدفهای اولیه همه بعثتها و رخت بربستن فساد از کارگزاران حکومت جمهوری اسلامی، از جمله توصیههای معظمله برای دستیابی به یک جامعه مطلوب اسلامی بوده است.

ه) استقلال و آزادی: استقلال ملی به معنی آزادی ملت و حکومت از تحمیل و زورگویی قدرتهای سطلهگر جهان و آزادی اجتماعی به معنای حق تصمیمگیری و عمل کردن و اندیشیدن برای همه افراد جامعه از جمله ارزشهای اسلامی و عطیههای الهی به انسانها هستند که حکومتها موظف به تأمین آنها هستند و دولت و جامعه اسلامی موظف به حراست از آنها که دستاورد خون صدها هزار انسان والا و شجاع و فداکار بوده است، هستند.

و) عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن: شاخههایی از اصل عزت، حکمت و مصلحت در روابط بینالمللی، بهعنوان بخشی از مظاهر جمهوری اسلامی که جزء با شجاعت و حکمت مدیران جهادی به دست نمیآیند، توصیه دیگر رهبری بوده که لازم است مورد توجه قرار گیرند.

ز) سبک زندگی: با توجه به تلاش غرب برای ترویج سبک زندگی غربی در ایران و زیانهای بیجبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملت، مقابله جهادی همهجانبه و هوشمندانه با آن از طریق جوانان مورد تأکید رهبری بوده است.

از طرفی یکی از ارکان مهم جوامع امروزی داشگاهها بوده و دانشگاهها میتوانند نقش و جایگاه مهمی در تحقق جامعه اسلامی داشته باشند. دانشگاه در جامعه یک واسطه نهادی است که با مجموعه شرایط فرهنگی و اجتماعی در تعامل است. مراکز علمی از روند تحولات اجتماعی و فرهنگی تأثیر میپذیرند و بر آنها تأثیر میگذارند. چرا که این نهاد کارکردهای متعددی از جمله ارتقای آگاهیهای عمومی، نظم اجتماعی درونی مبتنی بر تعادل در نظام قشربندی اجتماعی، اجتماعی کردن افراد همسو با اهداف و ارزشها، هماهنگسازی خرده فرهنگها، تحکیم روابط قراردادی، تهیه فلسفه اجتماعی جامعه و نقد سیاستهای عمومی دارد(ذاکر صالحی، 1382 ،ص 10

دانشگاه مهمترین نهاد اجتماعی است که با توانمندسازی ذهنی، مهارتی، شناختی، فنی و اجتماعی میتواند جامعهای قوی و توانمند ایجاد کند که با بهرهگیری و تجهیز به علم و دانش نافع و کاربردی میتواند به حل مسائل و مشکلات اجتماعی کمک نماید(یونسکو، 2055 ،ص 140

(نباتیان و رضاپور، 1393 ،ص 41 (به نقل از یونسکو کارکردهای آموزش عالی را شامل تولید دانش(پژوهش) بهعنوان مهمترین کارکرد دانشگاه در جوامع صنعتی و جدید و عامل تغییر در جوامع، انتقال دانش(آموزش) به نسلهای جوان بهمنظور تربیت دانشآموختگان فرهیخته و تربیت نیروی متخصص برای جامعه و اشاعه و نشر دانش(خدمات)، با عنایت به حاکم بودن اصل رقابت در جوامع صنعتی ذکر کرده است. البته در رویکر غربی (یونسکو)، از ابعاد احساسی، و عاطفی و جهتگیریهای فرهنگی و معنوی غفلت شده و توجهی به تعهد و تخلق به اخلاق و وجود غایت تسلط بر طبیعت نشده است(خرمشاد، 1387 ،ص 15

اما انقلاب اسلامی ایران تصویر جدیدی از دانشگاه را پیشرو گذاشته و اهداف و کارکردهای آن را تولید علم و فناوری(جنبش نرمافزاری) با تأکید بر تولید علم و شکستن مرزهای علم در پرتو یک جنبش و حرکت عظیم نرمافزاری (رهبر معظم انقلاب

7/10/1383 ،(انتقال دانش و ارزش (تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص) برای تربیت دانشآموختگانی فرهیخته و مؤمن که عامل اصلی پیدایش و شکلگیری اندیشه- ها و جهانبینیهای نو و نهضتهای فلسفی و اجتماعی و تضارب افکار است و معرفت- افزایی جامعه اسلامی (اسلامی، 1387 ،ص 180 ،(نشر و اشاعه دانش و ارزش، در تمام عرصههای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و نوآوری و خلاقیت برای دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی-پژوهشی (اجتهادی، 1377 :ص 41 (برای پاسخگویی دانش- آموختگان به نیازهای کشور و برخورداری از قدرت و توان ساختن، هدایت و تغییر افکار عمومی (نباتیان و رضاپور، 1393 ،ص 43 ،(جامعهپذیری و انتقال فرهنگ و هویت تاریخی (فرهنگسازی)، برای ایجاد روحیه خودباوری و پرهیز از خودباختگی فرهنگی (معینیپور، 1391 ،ص 47

در زمینه نقش دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، بهزعم امام خمینی(ره) دانشگاه مبدأ همه تحولات و مقدرات یک کشور است (صحیفه امام، ج 8 ،ص 64 ،(از دانشگاه باید سرنوشت یک ملت تعیین شود(همان، ج 8 ،ص 61 (و دانشگاه است که یک کشور را اصلاح یا تباه میکند(همان، ج 1 ،ص 430 ،(بنابراین لازم است که ما باید دانشگاه اسلامی داشته باشیم(همان، ج 14 ،ص 363 .(معنی اسلامی شدن دانشگاه این است که دانشگاه استقلال پیدا کند و خودش را از غرب و شرق جدا کند(همان، ج 12 ،ص 251 .(از دیدگاه امام (ره) اگر دانشگاه را سست بگیریم و از دست ما برود، همه چیزمان از دست رفته است(همان، ج 8 ،ص 141 .(امام(ره) همواره تأکید داشتند که اگر دانشگاه واقعاً دانشگاه اسلامی باشد، در کنار تحصیلات متحقق تهذیب و تعهد هم باید باشد تا اینها بتوانند کشور را به سعادت برساند(صحیفه امام، ج 21 ،ص 157

امام خمینی(ره) یکی از هدفهای مهم دانشگاه را بیدار نگه داشتن فطرت آدمی دانسته و بیان میدارد اگر تربیت در دانشگاه انسانی و موافق فطرت باشد، این افراد وقتی تحویل جامعه داده شوند و مقدرات جامعه به آنها سپرده شود، کشور را نورانی، انسانی و منظم به فطرت الهی مینمایند(صحیفه امام، ج 14 ،ص 33 .

از منظر شورای عالی انقلاب فرهنگی (1377 ،(دانشگاه اسلامی دانشگاهی است که در آن محیطی سرشار از معنویت و مکارم اخلاق به منظور رشد و تعالی فردی و تربیت صحیح و تزکیه و تعلیم نفوس ایجاد میشود و حیات و شخصیت معنوی و اخلاقی افراد اعتلا مییابد.

با توجه به اهمیت دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی، طبق اساسنامه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها (1372 ،(هدفهای این نهاد عبارت هستند از توسعه و تعمیق آگاهیها و علایق اسلامی دانشجویان و دانشگاهیان و تبیین ارزشهای اسلامی، ایجاد و گسترش فضای معنوی و اسلامی در دانشگاهها و رشد فضایل اخلاقی در دانشگاهیان، رشد بینش سیاسی در محیط دانشگاه، حاکمیت بخشیدن به ارزشهای اسلامی و انقلابی در سطوح اجرایی و عملی و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی و تقویت روح خودباوری و استقلال فکری.

دانشگاه علاوه بر رسالت فرهنگی و علمی، نقش حفظ استقلال جامعه، مشارکت در سازندگی و توسعه، تعهد و تهذیب، حیات معقول انسان به تعبیر قرآن کریم حیات طیبه است و آن وضعیتی است که در آن نیازهای مادی و جسمی انسان در محدوده امکانات موجود به بهترین و آسانترین وجه تأمین شود، بهگونهای که زمینه رشد و تعالی معنوی وی و رسیدن به مقام والا و شایستهای که خداومد متعال بشر را برای آن آفرید، فراهم باشد(خلیلیان، 1386 ،ص 66

در سند نقشه جامع علمی کشور (1389 (یکی از چشماندازهای علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در افق 1404ه.ش، در راستای برپایی تمدن نوین اسلامی-ایرانی برای پیشرفت ملی، گسترش عدالت و الهامبخشی در جهان، کشوری برخوردار از انسان- های صالح، فرهیخته، سالم و تربیت شده در مکتب اسلام و انقلاب و با دانشمندانی در تراز برترینهای جهان ذکر شده است.

در مقدمه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش(1390 ،ص 7 ،(نیز در زمینه نقش تربیت در تحقق جامعه اسلامی آمده است تحقق ارزشها و آرمانهای متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی است. عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیرساختهای تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصههای مختلف است. تحقق آرمانهای متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور

سازنده، فعال و پیشرو در میان ملتها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو تربیت انسانهای عالم، متقی، آزاده و اخلاقی است. تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عادل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد در پرتو چنین سرمایه انسانی متعالی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته و در سایه چنین حکومتی ظرفیت و استعدادهای بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید. در سند مذکور(1390 ،ص 10 ،(از تعلیم و تربیت به عنوان فعالیتی تعالی جویانه، تعاملی، تدریجی، یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی که به منظور هدایت افراد جامعه به سوی آمادگی برای تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد، زمینههای مناسب تکوین و تعالی پیوسته هویت ایشان را در راستای شکلگیری و پیشرفت جامعه صالح اسلامی فراهم آورد.

اما در سالهای اخیر به دلیل فعالتر شدن دانشگاهیان در عرصههای سیاسی و اجتماعی و به دلیل برخی زیادهرویها و وقوع حوادث گوناگون، مسئله دانشگاهیان و نقش آنان در جامعه موضوع بسیاری از گزارشها، تحلیلها و مقالههای مغرضانه و غیرمغرضانه شده است و تحلیلهای زیادی در این زمینه صورت پذیرفته است. چرا که دانشگاه هم منشأ دردها و فسادهای موجود و هم منشاء اصلاح جامعه است(آقاپور و حسنی سوختهسرایی، 1389 ،ص 2 .(همچنین استکبار جهانی و مدعیان آنها همواره در صدد منحرف نمودن فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانشگاه از مسیر الهی و مقدس خود بودهاند (آقاپور و حسنی سوختهسرایی، 1389 ،ص 3

سؤال پژوهش آنچه در این پژوهش به عنوان مسئله مطرح است، این است که وضعیت موجود و مطلوب دانشگاههای کشور، از دیدگاه دانشجویان دانشگاههای استان چهارمحال و بختیاری، در تحقق جامعه اسلامی، با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب چگونه است؟

نتیجه گیری

 با وجود اینکه یکی از مهمترین هد تحققهای آیین مقدس اسلام، ایجاد و استقرار جامعه اسلامی بوده است و با توجه به اینکه جامعه ایران یک جامعه اسلامی است که از دهه های پیش تاکنون میل و گرایش و روحیه اسلامی گری و تشکیل جامعه اسلامی در آن جاری بوده است، از اینرو نمود واقعی و اصیل استقرار جامعه اسلامی بر مبنای اسلام ناب محمدی(ص)، بعد از وقوع انقلاب اسلامی ایران در آن تجلی یافته است. از طرفی یکی از نهادهای اجتماعی و فرهنگی رسمی بسیار مهمی که میتواند نقش بسیار مؤثر و سازندهای در تحقق جامعه اسلامی ایفا کند، دانشگاه است. در تمامی اسناد بالادستی آموزش عالی نیز بر نقش و جایگاه دانشگاه در این مهم اشاره شده است. تأکید رهبر فقید انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر نقش دانشگاه ها در تحقق جامعه اسلامی نیز بر کسی پوشیده نیست. بنابراین انتظار میرود دانشگاههای اسلامی کشور تأثیر بالایی بر تحقق جامعه اسلامی داشته باشند. با این وجود نتایج این پژوهش حاکی است که گرچه دانشجویان مورد بررسی نقش و جایگاه دانشگاه در تحقق جامعه اسلامی را در هفت مؤلفه مورد بررسی بر گرفته شده از بیانیه گام دوم انقلاب و شاخصهای هر مؤلفه بر اساس اسناد بالادستی آموزش عالی شامل نقش و جایگاه دانشگاههای کشور در گسترش معنویت و اخلاق و علم و پژوهش در جامعه، پیشرفت اقتصادی جامعه، برقراری روحیه عدالت محوری و مبارزه با فساد، تقویت روحیه عزم ملی، روابط مناسب خارجی و مرزبندی آگاهانه با دشمنان و بهبود سبک زندگی اسلامی جامعه، باید در حد بسیار بالایی باشد، اما در شرایط کنونی دانشگاهها آنگونه که باید نتوانستهاند در تحقق مؤلفههای مورد بررسی جایگاه و نقش خود را ایفاء کنند و بین وضعیت موجود و مطلوب این امر فاصله وجود دارد.

پیشنهادها بنابراین پیشنهاد میشود مسئولان، سیاستگذاران و برنامهریزی سطوح مختلف دانشگاهی، با مد نظر قرار دادن مأموریتها و رسالتهای آموزش عالی طبق اسناد بالادستی و قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و دانشگاهها و با تأسی از آیات و روایات اسلامی و سرلوحه قرار دادن رهنمودها و منویات رهبر کبیر انقلاب(ره) و رهبر معظم انقلاب و مد نظر قرار دادن رهنمودها و توصیههای بیانیه گام دوم انقلاب، راهکارهای مناسبی برای دستیابی دانشگاه به رسالت خود در تحقق جامعه اسلامی را ارائه داده و برنامههای دانشگاه را با توجه به آنها طراحی و اجرا نمایند.