استفاده از استادکاران در آموزش‌های مهارتی/ آموزش مهارت، حلقه مفقوده بازار کار و دانشگاه است
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - پروین طالبیان؛ دانشگاه آزاد اسلامی آموزش را از مدرسه تا دانشگاه دنبال می‌کند، از آنجایی که اهمیت آموزش و پرورش در این مسیر طولانی از اهمیت زیادی برخوردار است، برنامه‌های متنوعی در نظر گرفته شده است. یکی از بخش‌هایی که آموزش در حوزه مدارس و دانشگاه را دنبال می‌کند معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی است. بخش عمومی آموزش در این معاونت به آموزش در مدارس برمی‌گردد و قسمت مهارتی آن مربوط به دانشکده‌های مهارتی است که اخیرا راه‌اندازی شده‌اند.
برای اینکه از اوضاع آموزش عمومی و مهارتی در دانشگاه آزاد اسلامی باخبر شویم با سید محمد بطحایی، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌آید:
آنا: باخبر شدیم که در مدارس سما برنامه‌های ویژه‌ای دنبال می‌شود در این باره بفرمایید که چه ماموریت‌هایی در این مدارس دنبال می‌شود؟
بطحایی: حوزه معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی وظیفه سیاست‌گذاری و راهبری دو بخش کاملاً مستقل از هم را به عهده دارد. بخش اول حوزه مدارس است که با تغییراتی که از سال گذشته ابلاغ شد، از این پس سما مختص مدارس می‌شود. یعنی واژه «سما» مختص مدارس وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی است. بر اساس آخرین آماری که داریم ۷۸۶ مدرسه در سال جاری داریم که نسبت به سال گذشته تعداد مدارس حدود ۶ درصد افزایش پیدا کرده و این افزایش به‌ویژه در ایام کرونایی که بسیاری از مدارس غیردولتی منحل شدند، عدد قابل توجهی است. این اتفاق حاصل تلاش‌ها و زحمات همکاران ما در حوزه مدارس و واحدهای دانشگاهی است که اتفاق افتاده و امسال نزدیک به ۱۲۰ هزار دانش‌آموز در این ۷۸۶ مدرسه پذیرش کرده‌ایم، خوشبختانه تعداد دانش‌آموزان نسبت به سال قبل ۲۳ درصد افزایش یافته است.
آنا: اخیرا نظرسنجی از اولیای دانش‌آموزان مدارس سما صورت گرفته است، لطفا درباره نتایج این نظرسنجی بفرمایید.
بطحایی: یک کار بسیار خوبی را همکاران من در یک ماه گذشته انجام دادند و برای اولین بار نظر خانواده‌ها را در مورد مدرسه فرزندشان جویا شدند. در یک نظرسنجی مستقیم از خانواده‌ها پرسیدیم که چقدر از مدارس راضی هستند. در این نظرسنجی ۶۷ هزار خانواده مشارکت داشتند. جالب بود که ۷۸.۵ درصد خانواده‌ها اعلام کردند که ما از مدرسه سما به میزان خیلی زیاد و زیاد، رضایت داریم. کمتر از ۵ درصد میزان رضایتشان کم بود. حدود ۵ درصد نیز گفتند که به میزان کم از مدارس سما راضی هستند. هم اکنون برنامه داریم سراغ مدارسی برویم که خانواده‌ها رضایت کمی از آنها داشتند. به‌زودی مسئولان ۵ استانی که خانواده‌ها از مدارسشان راضی نیستند به تهران خواهند آمد و بررسی‌های لازم برای مشخص شدن نارضایتی خانواده‌ها صورت می‌گیرد تا از این طریق موانع کشف و برای رفع آنها اقدامات لازم صورت گیرد.
به نظرم این اقدام بسیار بدیع در حوزه خدمات است چراکه معمولاً ما مجریان آنقدر در کار اجرا سرگرم و گرفتار می‌شویم که اصلی‌ترین مؤلفه که مخاطب است را مورد توجه قرار نمی‌دهیم. اینکه او چقدر از کار ما راضی است؟ اگر ناراضی است از کدام بخش ناراضی است؟ چه توقعات و انتظاراتی را از ما دارد که برآورد نشده و باعث نارضایتی شده است؟ امیدواریم این رویکرد باعث شود که به سرعت به سمت کیفیت‌گرایی پیش رویم.
موضوع بعدی بحث سنجش کیفیت مدارس است. سه سال است که کیفیت مدارس سما را اندازه‌گیری می‌کنیم. شما و کسانی که با این واژه آشنا هستند می‌دانند که وقتی کیفیت را بخواهید تبدیل به کمیّت و عدد کنید، بسیار دشوار است و خوشبختانه ما امسال سومین سال است که این کار را انجام داده‌ایم و هم‌اکنون می‌دانیم کدام مدارس‌مان در کدام زمینه ضعیف هستند و کدام مدارس‌مان توانسته‌اند خودشان را ارتقا و کیفیت‌شان را افزایش دهند. خوشبختانه ۱۳ درصد کیفیت مدارس در سال جاری ارتقا پیدا کرده است. وقتی کیفیت مدارس و رضایت خانواده در کنار یکدیگر قرار بگیرند بسیار خوشایند خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
از تقویت دانش‌های مهارتی تا ارتقای کیفیت مدیریت/ زنجیره مدارس عالی مهارت گسترش می‌یابد
باید روی واژه واژه بیانیه گام دوم انقلاب اقدامات عملیاتی انجام شود
آنا: به حوزه مهارت آموزی بپردازیم. دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی که راه‌اندازی شده‌اند چه کارکردی دارند و چه برنامه‌ای در آنها دنبال می‌شود؟
بطحایی: بخش دومی که معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی کار می‌کند، حوزه مهارت‌آموزی است، جدی‌ترین برنامه در این بخش ایجاد دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی است. بنابراین با آن توضیحی که ابتدا عرض کردم این دانشکده‌ها دیگر آن آموزشکده‌های سما نیست. سما صرفاً به مدارس اطلاق می‌شود. این دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی مثل سایر دانشکده‌هایی که در واحدهای دانشگاهی هستند، زیر نظر واحد دانشگاهی اداره می‌شوند اما اصلی‌ترین مأموریتشان گسترش مهارت در حوزه مأموریتی خودشان است.
همانطور که می‌دانید یکی از حلقه‌های مفقوده ما در آموزش، توجه به مهارت است. با قاطعیت عرض می‌کنم عاملی که باعث شده حداقل در ۱۲ سال گذشته مقام معظم رهبری دائماً بر کلیدواژه تولید و اقتصاد، به‌ویژه اقتصاد مقاومتی، اشتغال، شعار سال را مطرح کنند و دغدغه این کار را داشته باشند مربوط به این است که ما در دانشگاه‌ها و آموزشی مهارت را به فرزندان و جوانانمان نمی‌آموزیم. این عزیزان وقتی از دانشگاه بیرون می‌روند، کاری را بلد نیستند. بازار به آنها نیاز دارد، کارخانه‌ها به نیروی ماهر نیاز دارد، اما بسیاری نمی‌توانند نیاز کارفرمایان را برطرف کنند. برای اینکه چیزی که ما یادشان داده‌ایم با چیزی که صنعت و جامعه به آن احتیاج دارید، فاصله دارد. در حقیقت این همان حلقه مفقوده تولید و اشتغال است. با این مقدمه می‌خواهم بگویم دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی بنا دارد چیزی را به دانشجوها آموزش دهد که در بازار اشتغال و محیط کار، کارفرماها و بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی به آن نیاز دارند.
بنابراین مأموریت دانشکده مهارت با دانشکده‌های فنی، با دانشکده علوم انسانی، دانشکده حقوق، مقداری متفاوت است. آنجا سرفصل‌ها غالباً آکادمیک و تئوریک است، اینجا بیشتر عملی و کاربردی است. یعنی در آن دانشکده‌ها تاکید بر دانش است اما در دانشکده‌های مهارت، مهارت مورد توجه است.
باید با افتخار عرض کنم که تاکنون ۱۱۳ دانشکده مهارت و کارآفرینی را در دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس کردیم، این دانشکده‌ها عموماً همان آموزشکده‌های سما هستند که ارتقا پیدا کرده‌اند، رشته‌هایشان تغییر کرده، هیئت علمی‌شان در آینده تغییر می‌کند و به دانشکده مهارت و کارآفرینی با آن مأموریت جدیدی که عرض کردم، تبدیل شده‌اند.
کار دیگری که در این دانشکده‌ها اتفاق می‌افتد، فعالیت‌های کاربنیان است. فعالیت‌هایی که در زمان کوتاه یک ماه، دو ماه مهارت خاصی را به مخاطبان خود یاد می‌دهد. مثلاً فرض کنید در دانشگاه‌ها رشته صنایع دستی داریم الزاما فارغ‌التحصیلان این رشته نمی‌توانند صنایع دستی تولید کنند اما ما قصد داریم که در فعالیت‌های کاربنیان آموزش‌هایی را بگنجانیم که منجر به تولید شود. هم‌اکنون از ۱۰۰ فعالیت کاربنیان پیشنهاد شده ۵۰ فعالیت کاربنیان را اجرا کردیم.
یکی دیگر از فعالیت‌هایی که در حوزه مهارتی در حال اجراشدن است، توافقنامه‌ای است که در سال گذشته با سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای منعقد کردیم که بر اساس آن توافقنامه، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای به ما اجازه داد که مرکز مدیریت مهارت‌آموزی و مشاوره شغلی راه‌اندازی کنیم. این مراکز فرصت‌های شغلی را به دانشجویان معرفی می‌کنند و به آنها اعلام می‌کنند که در صورت کسب مهارت خاص می‌توانند در شغلی خاص استخدام شوند. هم‌اکنون ۸۳ مرکز مشاوره شغلی از سوی دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور راه‌اندازی شده است.
آنا: مدارس عالی مهارت که اخیرا ایجاد شده‌اند چه کارکردی دارند؟
بطحایی: از ۹۷ درخواست ایجاد مدرسه عالی مهارت تا به امروز ۳۶ مدرسه عالی مهارت راه‌اندازی کرده‌ایم. این مدارس عالی مهارت نیز در زمینه مهارت‌آموزی کار می‌کنند و نیروهای بیرونی را آموزش می‌دهند و فقط مخصوص دانشجویان ما نیست. این مدارس در حوزه‌های مختلف نظیر کیف و کفش، منبت، حقوق و غیره راه‌اندازی شده‌اند.
آنا: آموزش‌های دوره‌های مدارس عالی کوتاه‌مدت است؟
بطحایی: بله آموزش‌های مدارس عالی مهارت کوتاه‌مدت ۳ ماهه و ۶ ماهه است. مثلاً در تبریز مدرسه عالی اقتصاد دیجیتال را راه‌اندازی کردیم که در زمینه‌های بورس و کریپتو و رمزارزها آموزش‌هایی ارائه می‌دهد، بسیار مورد استقبال قرار گرفت. از جنس این مدارس عالی در استان‌های مختلف راه‌اندازی می‌شود. البته در این زمینه کرونا خیلی به اجرای برنامه‌ها ضربه زد امیدوارم با کاهش موارد ابتلا و کنترل بیماری بتوانیم برنامه‌هایمان را اجرایی کنیم.
بنابراین در تغییر رویکرد جدید بسیاری از روندهای گذشته تغییر خواهد کرد خوشبختانه تا به امروز ۲۵۶ عنوان رشته جدید را تصویب و ابلاغ کردیم که شامل یک هزار و ۲۶۳ رشته‌محل مهارتی در دوره کاردانی است و همین روزها برای کارشناسی ناپیوسته هم چندین رشته‌محل ابلاغ خواهد شد. این رویکرد اگر در دانشگاه آزاد اسلامی با جدیت دنبال شود می‌توان منتظر تحول جدی در آموزش عالی و آموزش مهارتی کشور بود که اتفاقا دانشگاه آزاد اسلامی آن را پایه‌گذاری کرده است.
آنا: همانطور که می‌دانید در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی چرخش آموزش از حافظه‌محوری به یاددهی مورد تاکید است. در این مسیر چه اقداماتی در دانشکده‌های مهارتی صورت گرفته است، پیش از این اعلام کرده بودید که قصد دارید از استادکاران استفاده کنید در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
بطحایی: مهم‌ترین مانعی که الان پیش رویمان است، سازوکارهای به‌کارگیری استادکاران خبره برای دانشکده‌هاست، سازوکارهای اداری و مالی آن در حال انجام است، حتی با مرکز جذب هم هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌ایم تا این امکان فراهم شود. فرض کنید در صنعت منبت یا خاتم‌کاری، به تعداد انگشتان دست استادکار خبره در کشور داریم خیلی از این افراد تحصیلات دانشگاهی ندارند اگر بخواهیم این افراد را به‌عنوان عضو هیئت علمی به کار گیریم سازوکارهای موجود دانشگاه‌های کشور و آموزش عالی می‌گوید نمی‌توان این افراد را به عنوان هیئت علمی به کار گرفت، حال ما تلاش می‌کنیم فضایی را ایجاد کنیم تا از این افراد استفاده شود. آیین‌نامه‌های لازم برای اجرایی شدن این امر نگاشته شده است تا در صورت نهایی شدن اجرا شود.
علی‌رغم اینکه قانون جامع آموزش‌های فنی حرفه‌ای که مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۹۶ است، این مسیر را باز کرده و آن قانون ظرفیت بسیار خوبی را ایجاد کرده اما سازوکارها باید هموار شود. امیدواریم وزارت علوم نیز این روند را تسهیل کند تا بتوانیم به اهداف در نظر گرفته شده دست یابیم.
انتهای پیام/۴۰۴۰/پ
انتهای پیام/