جان‌مایه‌ جوان‌ساز/ نقش سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم در حرکت اجزای زیست‌بوم اقتصاد خلاق

به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، رئیس ستاد اجرایی‌سازی سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم در یادداشتی نوشت: «ارزش‌ها، آرام جان‌اند و امان روان. جمهوری اسلامی ایران، در این روزها و ماه‌ها که در شتاب برای رسیدن به قله نیرومندی علم و فناوری است، با رفت و آمدها و تغییر و تحولات دست و پنجه نرم می‌کند و طبیعی است که با شلوغی‌ها و به‌هم‌ریختگی‌هایی نیز مواجه است. زمختی توسعه، برای سرزمینی چون کشور عزیز ما، آن قدرها هست که برخی را با ملال مواجه می‌کند و برخی دیگر را نیز با سردرگمی. ما سال‌های سال در پارادایم خام‌فروشی، زیست کرده بودیم و زیست‌بوم‌مان، حاوی فرهنگ‌های مصرف‌زدگی و وابستگی بود. اما حالا که به مدد حرکت پیشران اقتصاد مقاومتی بر روی ریل‌گذاری‌های دانش‌بنیانی، زیست‌بوم و اتمسفری تازه را تجربه می‌کنیم، کم کم برای همگان آشکار می‌شود که ایران، کسوت دیگری بر تن کرده است و عزم جایی بالاتر را دارد.

اینجاست که ارزش‌ها، نقش حیاتی‌شان را برای‌مان ایفا خواهند کرد. ارزش‌ها، همه دارایی یک ملت است که از تاریخ، در مقابل دادن جان‌ها و زمان‌های بی‌شمارش، به دست آورده است. یکی از مهم‌ترین ارزش‌های امروز و همیشه ما، «فرهنگی بومی» است. در سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم که خوشبختانه چند صباحی ست، ابلاغ شده، یکی از مهم‌ترین بخش‌هایش را به حفظ ارزش‌ها اختصاص داده و نخستین آنها نیز «توجه به فرهنگ بومی به عنوان جانمایه محصولات فرهنگی و کارآفرینی تعالی بخش» است.

زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور، همچون دستگاهی سترگ، هر روز و هر شب، در حال تکمیل و تفصیل است. شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق بسیاری در این عرصه فعالیت می‌کنند و دائما نیروهای تازه نفس به آن اضافه می‌شود. خانه‌های خلاق و نوآوری در کنار مراکز و کارخانه‌های نوآوری، پارک‌های علم و فناوری در جای جای کشور آغاز به کار می‌کنند و نشاط و چابکی چشمگیری به زیست‌بوم می‌بخشند.

چرخ‌دنده‌های تنومند و قدرتمند این زیست‌بوم، با سوخت و ساز بالای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق به مدد نیروی انسانی متخصص و خلاق، در حال به حرکت در آوردن محورهای اقتصادی و صنعتی کشور است. در این میان، «سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم» با به میدان آمدنش، تاثیر و تغییری شگرف و چشمگیر ایفا خواهد کرد. چرا که این سند، حکم روان‌ساز را در حرکت اجزای زیست‌بوم اقتصاد خلاق ایفا خواهد کرد. «فرهنگ بومی» که یکی از تاکیدات و ارزش‌های مورد توجه این سند محسوب می‌شود، همان چیزی است که همواره ما برای جدا شدن از حال و هوای خام‌فروشی، به آن نیازمند بوده‌ایم.

همه این واقعیت را می‌دانیم که هیچ تحول و پیشرفتی بدون مردم و صاحبان اصلی این بر و بوم، به دست نخواهد آمد. یک کشور، زمانی به توسعه و پیشرفت دست می‌یابد که همه اهالی آن، نقش‌شان را به شکلی اثرگذار، ایفا کنند. «فرهنگ بومی» نخ ارتباط و اتصال میان عموم جامعه است و اگر هدفی بزرگ در آن جامعه متصور باشد، فرهنگ بومی می‌تواند هدایت‌گر و راهبرنده باشد. بنابراین وحدت‌بخشی فرهنگ، با الصاق پسوند «بومی»، دوچندان می‌شود و تاثیراتش نافذتر و کارآمدتر.

حالا که سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم ابلاغ شده، همه چیز فراهم است تا فرهنگ و هنر نقش‌اش را در اقتصاد خلاق، بهتر و والاتر در عرصه زیست‌بوم نوآوری و فناوری ایفا کند و ساز و کارها را روان‌تر و شاداب‌تر، فراهم آورد. عرصه‌های هنر و آموزش، دو بخشی هستند که می‌توانند در این ماجرا کمک حال‌مان باشند. آموزش، سنگ بنای توسعه و پیشرفت است. در حین آموزش است که هم ابزارها شناخته می‌شوند و هم ساخته. واقعیت پیشرفت در کشورهای توسعه‌یافته هم در همین است. یعنی ابزارهایشان متنوع و متعدد است. این طوری است که سرعت کارها بالاتر می‌رود و کیفیت‌ها هم افزون‌تر. در این میان، هنر و شاخه‌های متعدد آن، علاوه بر اینکه افزایش روحیه را در پی دارد، در تاثیرگذاری و اثربخشی آموزش‌ها و همچنین طراحی و ساخت ابزارها، نقش منحصر به فردی را ایفا می‌کند.

آنچه که در این سند ملی به عنوان نعمت سرشار، مستتر است همین ایجاد موقعیت برای ابزارسازی است. در فناوری‌های نرم و صنایع خلاق، اصل بر همین ماجراست. یعنی با ارائه ایده‌ها و راهکارها و سپس، خلق خدمت یا محصولی نو، یک ابزار و وسیله جدید برای تندتر کردن روند کار و راحت‌تر کردن حل مشکلات بسازیم. با همین نگاه است که دگرگونی و تغییر احوال، به سوی پیشرفت شکل می‌گیرد.

نکته دیگری که در موضوع اهمیت دادن به فرهنگ بومی، وجود دارد افزایش غنای اجتماعی و فرهنگی بر اثر معاشرت و روابط است. برخلاف آنچه که در صحبت برخی منتقدان و دلسوزان وجود دارد، فناوری‌های اطلاعات، آنقدرها هم آدم‌ها را به فردیت و پستوی تنهایی‌شان نکشانده. بلکه با ظهور و بروز شبکه‌های اجتماعی، می‌بینیم که معاشرت‌ها و دید و بازدیدها، بعضا گستره‌های تازه‌ای را تجربه می‌کند؛ البته بیشتر به صورت مجازی یا به قول استارت‌آپی‌ها «متاورس». همین‌ هم به نظر من می‌تواند خوب و کارساز باشد. گر چه در هر چیز خوبی، افراط، مخرب است اما من می‌خواهم این ماجرا را از دریچه خلاقیت و نوآوری‌اش بسنجم که می‌بینم واقعا چقدر خدمت توانسته است بکند به خلق خدا. بحث معاشرت، یکی دیگر از ارکان فرهنگ بومی است. ما هرقدر که بتوانیم معاشرت‌هایمان را تمیزتر و مفیدتر در فضای مجازی برگزار کنیم، فرهنگ‌مان را ارتقا می‌دهیم که این موضوع تا حدود زیادی اتفاق افتاده است. فقط کافی است که به نقاط مختلف کشور بروید و بین سطوح مختلف جامعه، گشتی بزنید. می‌بینید که حرف‌ها غنی‌تر و نظرات کارشناسانه‌تر است. این ماجرا، بر روی رفتار و کردار آدم‌ها هم اثر می‌کند و در بزنگاه‌ها، به داد مملکت می‌رسد.

در اثنای همین ارتباطات، موضوع مهم معناسازی به وجود می‌آید. معنا، در عرصه خلاقیت و فناوری، نقشی حیاتی اما نادیدنی دارد. معنا مانند هوای تنفس است. دیده نمی‌شود اما بدون آن، زندگی نمی‌شود کرد. در عرصه خلاقیت هم معنا، کارها را جلو می‌برد. پس، معاشرت‌ها و ارتباطات در بستر فرهنگ بومی، می‌تواند معانی تازه و اثرگذار و پیش برنده، ایجاد کند. در نتیجه، اهمیت دادن به نهضت معناسازی در زیست‌بوم فناوری و خلاقیت، امری محتوم و واجب است. این مهم، با ارزش گذاشتن به فرهنگ بومی، دست یافتنی است.

نکته آخر هم، موضوع شادمانی است. فرهنگ بومی ما، فرح و شادمانی را در خود پیدا و پنهان دارد. این امر سبب تسریع در کارها و بهتر شکل گرفتن ارتباطات و معاشرت‌ها است. شادمانی سبب سبکی و چابکی می‌شود. انگیزه را چندبرابر می‌کند و نیروی حرکت را ارتقا می‌دهد. زیست‌بوم فناوری و خلاقیت، با شادمانی حاصل از فرهنگ بومی، منحرف نمی‌شود، فرتوت نمی‌شود، کسل نمی‌شود، ساکن نمی‌شود. همه می‌دانیم؛ ملتی که شادمانی‌اش را آگاهانه و هوشمندانه به دست آورد، مقابل هیچ دشواری و سختی و مشتقی، کم نمی‌آورد. می‌ایستد و آنگاه، جلو می‌رود.

فرهنگ بومی با بهره‌مندی از مفاد سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم و با همکاری و همیاری دستگاه‌های مرتبط، ارتقا خواهد یافت و ما نیز شاهد روزهای جوان‌تر و شاداب‌تر کشورمان در آینده نزدیک خواهیم بود.»

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ