زمینه برای تغییر گارد تیم مذاکره‌کننده کاملاً مهیاست/ فاصله گرفتن اقتصاد از تله شرطی شدن
گروه جهان خبرگزاری آنا - محمدحسن دهقانی؛ دور جدید مذاکرات ایران با اعضای ۱+۴ بعد از یک وقفه ۱۰ روزه، در حالی در روز ۶ دی‌ماه در وین آغاز شد که طرف اروپایی برای اولین بار با یک پیش‌نویس در مذاکرات حاضرشده بود. ایران در دور هفتم مذاکرات وین، دو پیش‌نویس در حوزه رفع تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای به اعضای ۱+۴ ارائه داده بود.
ایران در دو سند جدید، موارد خلاف برجامی که در پیش‌نویس‌های پیشین اعمال‌شده بود را اصلاح کرد. طرف غربی که در ابتدا بر عدم مذاکره بر روی مطالب بحث شده پیشین اصرار داشت، در نهایت پذیرفت که پیشنهادات ایران را به رسمیت شناخته و اسناد ارائه‌شده را مورد ارزیابی قرار دهد.
به نظر می‌رسد تیم ایرانی توانسته است در میز مذاکره ابتکار عمل را در دست بگیرد. این مهم فارغ از ارائه طرح‌های کارشناسی شده دلایل دیگری نیز دارد. تغییرات مثبت ایجادشده در شرایط میدانی، قدرت چانه‌زنی بیشتری را نسبت به ۶ دور گذشته مذاکرات در اختیار تیم مذاکره‌کننده ایرانی قرار داده است. اما وضعیت ایران در این یک سالی که از آغاز دور اول مذاکرات وین می‌گذرد چه تغییری کرده است؟
مهار بحران کرونا
شاید مذاکره برای کسب امتیازات بیشتر در شرایط نرمال، مطلوب همه افراد باشد اما در شرایط بحرانی، همراه کردن بدنه اجتماعی دشوار خواهد بود. در حالی که تحریم به عنوان مانع اصلی نقل‌وانتقال پول برای تهیه واکسن بازنمایی می‌شد، بالا رفتن آمار فوتی‌های کرونا تا بیش از ۵۰۰ نفر در اردیبهشت‌ماه، بحرانی بود که علاوه بر فرسایش سرمایه اجتماعی دولت مستقر، تهیه واکسن برای رهایی از آن را به یک مطالبه عمومی تبدیل کرد. این درحالی بود که تا پایان سال ۹۹ تنها یک و نیم میلیون دوز واکسن وارد کشور شده بود.
رویکرد دیپلمات‌های ایرانی در مذاکرات و مطرح کردن مطالبات مردم ایران و همچنین بهره‌گیری از "استراتژی تولید قدرت" بهترین شیوه برای کسب امتیازات بیشتر در روند مذاکرات است
این شرایط، تیم مذاکره‌کننده را برای رسیدن هرچه سریع‌تر به نتیجه نهایی از جانب بخشی از جامعه و افکار عمومی تحت‌فشار قرار می‌داد. اما دور جدید مذاکرات در وین در حالی آغاز شد که روند واکسیناسیون شدت گرفت و با موفقیت در این امر، دولت توانست با جلب رضایت عمومی، سرمایه اجتماعی آسیب‌دیده نهاد دولت را احیا کند. تا امروز ۱۵۰ میلیون دز واکسن وارد کشور شده و مطابق آمارهای وزارت بهداشت بیش از ۵۹ میلیون نفر از جمعیت ایران حداقل یک دوز واکسن و حدود ۵۲ میلیون نفر نیز دو دز واکسن را دریافت کرده‌اند. همچنین بیش از ۵ میلیون نفر نیز دز یادآور واکسن خود را دریافت کرده‌اند.
وضعیت مطلوب واکسیناسیون تا حد زیادی از گره خوردن بحران کرونا به مذاکرات جلوگیری کرده و باعث شده تا تیم مذاکره‌کننده بتواند منعطف و بدون محدودیت‌های ناشی از شرایط بحرانی در وین حاضر شود.
فروش بیش از ۲ برابری نفت
مطابق گزارش اتاق بازرگانی، از سال ۱۳۹۷ روند نزولی کاهش سهم نفت در کل تولید کشور آغازشده که با تشدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۸ این میزان به ۷.۳ درصد و در سال ۱۳۹۹ هم به حدود ۵ درصد رسید. در بهار ۱۴۰۰ اما ارزش‌افزوده بخش نفت با افزایش ۲۳ درصدی در مقایسه با فصل مشابه سال قبل به بهبود نسبی سهم نفت در تولید و صادرات انجامید. در فصل نخست ۱۴۰۰ سهم نفت از کل تولید به حدود ۶ درصد نزدیک شد و سهم این بخش از کل صادرات کالایی حتی به ۵۰ درصد هم رسید. صادرات نفتی در فصل نخست ۱۴۰۰ با حدود ۲.۳ برابر افزایش نسبت به فصل مشابه سال قبل، معادل ۸.۷ میلیارد دلار اعلام‌شده است.
گسترش تجارت خارجی
بر اساس آمارهای منتشره از سوی اتاق بازرگانی تهران، از ابتدای سال جاری و تحت تأثیر کاهش نسبی محدودیت‌های کرونایی در قیاس با سال قبل، آمارهای تجاری ایران روندی افزایشی به خود گرفته است. مطابق این آمارها میزان صادرات ایران تا پایان آبان ماه امسال به ۳۱.۱ میلیارد دلار رسیده و واردات نیز در عدد ۳۲ میلیارد دلار قرار دارد. به این ترتیب، صادرات در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش ۴۲ درصدی و واردات افزایش ۳۸ درصدی را تجربه کرده‌اند.
تورم تحت کنترل
برای اینکه از کاهش نرخ تورم صحبت کنیم بد نیست برای درک بهتر، توضیح مختصری درباره آن ارائه دهیم. کاهش تورم به معنای ارزان شدن کالاها نیست. وقتی ما می‌گوییم شیب تورم کاهش پیداکرده است یعنی اگر در ماه‌های گذشته هر ماه شاهد ۱۰ درصد افزایش قیمت‌ها بودیم با کاهش تورم شاهد افزایش سه‌درصدی کالاها هستیم.
بیشتر بخوانید:
کفه سنگین ترازوی مذاکرات به نفع ایران است/ پافشاری منطقی هیئت ایرانی بر لزوم راستی‌آزمایی
اگر بخواهیم کاهش نرخ تورم را حرکت در مسیر رسیدن به ثبات اقتصادی آن هم در شرایط تحریمی فعلی معنی کنیم، می‌توانیم این برداشت را ارائه دهیم که اقتصاد کشور تا حد زیادی از وابستگی به مذاکرات و تله شرطی شدن در برابر آن فاصله گرفته است. چنین وضعیتی می‌تواند کمک کند تا گارد تیم مذاکره‌کننده برای رفع بحران از حالت تدافعی به حالت تهاجمی تغییر یابد و زمینه برای کسب امتیازات حداکثری مساعدتر شود.
روند کاهش نرخ تورم از شهریورماه آغازشده و در آذرماه نیز ادامه داشته است. مطابق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌ای آذرماه ۱۴۰۰ در مقایسه با ماه قبل ۰، ۵ واحد درصد کاهش‌یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ۴.۹ واحد درصدی به ۴۱.۵ درصد و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ۱.۶ واحد درصدی به ۳۱.۸ درصد رسیده است.
ثبات در منطقه
ایران در دور اول مذاکرات وین با بحرانی امنیتی در مرزهای خود مواجه بود. همسایگان شمالی ایران یعنی ارمنستان و آذربایجان در یک مناقشه مرزی در قره‌باغ با یکدیگر درگیر بودند.
رویکردی که در مقابل تأسیسات هسته‌ای عراق و سوریه با استفاده از دست زدن به حملات خرابکارانه در پیش‌گرفته شد، در مورد ایران قابلیت اجرایی ندارد
از زمان آغاز دور جدید مذاکرات وین، ایران مدام این پالس را به‌طرف غربی صادر کرده است که با سرعت بیشتری درحال پیگیری فعالیت‌های هسته‌ای خود بوده و در این زمینه به نقطه بازدارندگی رسیده است. تولید سانتریفیوژهای نسل جدید IR۶ و افزایش میزان غنی‌سازی به ۶۰ درصد برای طرف مقابل این امر را واضح می‌کند که دیگر باید یک ایران هسته‌ای را به رسمیت شناخت و رویای توقف کامل ماشین هسته‌ای ایران را از سر بیرون کرد.
بازسازی سریع تأسیسات هسته‌ای کرج بلافاصله بعد از حمله خرابکارانه رژیم صهیونیستی نیز شاهد مثالی بر این امر است که تعطیلی کامل صنعت هسته‌ای ایران به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست. ایران از آن جهت که مبتنی بر دانش بومی خود به فناوری هسته‌ای دست پیداکرده است، این توان را دارد که هرگونه اقدام خرابکارانه را سریعاً رفع کرده و مانع از تعطیلی کامل فعالیت خود شود. از این جهت رویکردی که در مقابل تأسیسات هسته‌ای عراق و سوریه با استفاده از دست زدن به حملات خرابکارانه در پیش‌گرفته شد، در مورد ایران قابلیت اجرایی ندارد.
فضای مهیا برای چانه‌زنی
با نزدیک شدن به‌روزهای پایانی دولت دوازدهم و ایام انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در ایران، رویکردی معطوف به کسب توافق به هر قیمتی غلبه پیداکرده بود که یادآور اشتباه استراتژیک تکراری در جریان برجام بود که با گزاره «هر توافقی بهتر از عدم توافق است» بازنمایی می‌شد. با توجه به اینکه ایران درحال حاضر در شرایط پسا انتخاباتی قرار دارد و رویکرد سیاسی بر فضای دیپلماسی کشور حاکم نیست، مذاکره‌کنندگان می‌توانند با دست بازتر و به دور از محدودیت زمانی و صرفاً در راستای رسیدن به یک «توافق خوب» گام بردارند.
به طور کلی با بیان گزاره‌های مطرح‌شده به این نتیجه می‌رسیم که مذاکرات وین ۸ در وضعیت متفاوتی با آغاز این گفت‌وگوها شروع‌شده است و دست ایران در مذاکرات برای چانه‌زنی بازتر است. بنابراین و با مقایسه این امر واضح است که رویکرد دیپلمات‌های ایرانی در مذاکرات و مطرح کردن مطالبات مردم ایران و همچنین بهره‌گیری از "استراتژی تولید قدرت" بهترین شیوه برای کسب امتیازات بیشتر در روند مذاکرات است.
* کارشناس مسائل استراتژیک
انتهای پیام/۴۱۰۶/
انتهای پیام/