تولید ثروت و برق از طلای کثیف/ مشکل اصلی دفن پسماندها مدیریتی است
به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، بر اساس آمارها میزان تولید زباله در ایران حداقل دو برابر میانگین جهانی است؛ روزانه در جهان ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم اما در ایران ۶۰۰ گرم زباله تولید می‌شود. زباله‌ها و پسماندهایی که شیرابه‌های آنها اثرات زیست محیطی فراوانی به بار می‌آورد اما اگر با راهکارهای اساسی و درست علمی مدیریت شوند، ضمن رفع معضلات زیست محیطی، سودآوری به همراه دارند و اشتغال‌زایی می‌کنند. در حال حاضر به غیر از زباله‌های شهری و بیمارستانی که مشکلات زیست محیطی زیادی ایجاد می‌کنند، زباله‌ها و پساب‌های آلوده صنایع مختلف و همچنین زباله‌های الکتریکی و الکترونیکی باعث ورود مقدار زیادی فلز سنگین مانند کروم، کادمیوم، نیکل، کبالت، روی و سرب به محیط زیست می‌شوند. هم‌اکنون کشورهای پیشروی دنیا راهکارهای اساسی و علمی ویژه‌ای برای مدیریت این زباله‌ها و پسماندها به کار گرفته‌اند.
راهکار علمی کشورها برای مدیریت زباله‌ها
محمدعلی عبدلی، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و پژوهشگر محیط زیست در این خصوص به آنا می‌گوید؛ «سیستم‌های مدیریت پسماند در کشورهای صنعتی از دهه ۱۹۳۰ آغاز شده است. البته مفهوم دفن بهداشتی زباله آن زمان بسیار ساده بود اما اکنون توسعه یافته و به بلوغ خود رسیده است. نخستین و مهمترین شاخصه کشورهای پیشرفته این است که پسماند را به‌عنوان یک منبع مانند نفت و انرژی می‌بینند و برای بهره‌برداری از آن برنامه‌ریزی می‌کنند. طبیعتا اولویت نخست این کشورها برای بهره‌برداری از این منبع، بازیافت و استفاده مجدد از آن است. اهمیت این مسئله باعث شده تا این کشورها از دهه ۷۰ بحث بازیافت از پسماند و تبدیل آن به انرژی را دنبال کنند. پس از آن تحمیل مسایل زیست محیطی و هزینه‌های دفن زباله باعث شد تا آنها بحث کاهش از مبدأ (Source reduction) را پیگیری کنند و از دهه ۹۰ نیز این بحث تبدیل به یکی از ارکان اصلی سیستم‌های مدیریت پسماند در این کشورها شود.»
بیشتر بخوانید:
دستگاه امحای لامپ فلورسنت بومی‌سازی شد
به گفته وی «منتها وسعت عملکرد کاهش از مبدأ خیلی فراتر از وظایف یا اختیارات شهرداری‌هاست و به یک عزم ملی نیاز دارد به همین دلیل این کشورها با یک عزم ملی پسماندهایشان را مدیریت کردند. ابتدا به بحث کاهش (Reduce) توجه داشتند و پس از آن به مباحث استفاده مجدد (recycle)، بازیافت (reuse) و در نهایت به بحث بهبود (recovery) پرداختند که اصطلاحا راهبرد 3R نامیده می‌شود. آنها برای اعمال این راهبرد به تصویب قوانین نیاز داشتند تا پس از آن بتوانند سیستم‌های مورد نیازشان را ایجاد کنند.»
قوانین دفن پسماند از دهه ۶۰ در کشورهای صنعتی به مرور زمان ایجاد و تصویب شد. مثلا سوئد، سال ۱۹۶۰ و ایالت متحده آمریکا هم سال ۱۹۶۵ نخستین قوانین خود پیرامون این مسئله را تصویب کردند اما به مرور زمان این قوانین اصلاح شدند و متناسب با نیاز جامعه‌شان پیشرفت پیدا کرد.
تولید انرژی از زباله
عبدلی می‌گوید؛ «کشور سوئد سال ۱۹۶۰ نخستین قانون خود را وضع کرد. سال ۱۹۹۰ نیز قانونی برای مدیریت پسماند تصویب و استراتژی 3R را در رأس کارهای خود قرار داد. آنها بحث بازیافت انرژی را مطرح کردند و به دنبال این هدف بودند که تا سال ۲۰۱۰ تنها یک درصد از زباله‌هایشان را دفن کنند. اکنون نیز جزو کشورهای بدون زباله (Waste Zero) محسوب می‌شوند. آنها در سیستم‌های مدیریت پسماندشان سه ویژگی مهم را مد نظر قرار دادند. نخست، هر تولیدکننده در بخش صنعت، کشاورزی، خدمات و حتی شهروند، باید مسئولیت مدیریت پسماندش را برعهده بگیرد. آنها قانونی به نام تداوم مسئولیت تولیدکننده در مقابل پسماند را ایجاد کردند. در بحث بسته‌بندی و ممنوعیت دفن پسماندهای مواد آلی، دفن پسماندهای قابل اشتعال نیز قوانین دیگری به وجود آوردند. به طوری که اکنون توانسته‌اند از زباله، انرژی تولید و بخشی از برق مصارف شهری‌شان را تامین کنند. اکنون سوخت ماشین‌آلات این کشور با سیستم «بیو گاز» (Bio gas) تأمین می‌شود. سوئد حتی واردکننده زباله از کشور نروژ است. درواقع آنها با ایجاد یک سری رویکردها، آموزش و اطلاع‌رسانی در بدنه دولت و جامعه توانسته‌اند با انجام یک سری اقدامات زنجیره‌وار به این مرحله برسند.»
ایجاد فرصت‌های شغلی با بازیافت زباله
استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و پژوهشگر محیط زیست معتقد است «در ایران نخستین قانون مدیریت پسماند سال ۱۳۸۳ تصویب و سال بعد از آن نیز آیین‌نامه اجرایی آن ابلاغ شد. قرار بود تا سال ۱۳۹۳ نیز بازیافت جداسازی از مبدأ در شهرهایمان رخ دهد که عملا اتفاق نیفتاد. هرچند وجود این قانون بهتر از نبودنش است اما متأسفانه همین قانون هم اجرا نشده است. در حقیقت باید ما قانونی پیرامون مسائل زیست محیطی و مدیریت پسماند وضع کنیم که رسیدن به آن قابل اجرا باشد. همچنین مکانیزم مالی و اجرایی هم در آن دیده شود. زمانی که ما این مسائل را رعایت نمی‌کنیم و فقط در حد گزینشی قوانین ترجمه‌شده را کنار هم می‌گذاریم نباید انتظار داشته باشیم به نتیجه مطلوبی هم برسیم. ضمن اینکه باید زیرساخت‌های این امر نیز فراهم شود. متاسفانه هم‌اکنون این اقدامات در ایران انجام نشده اما امیدواریم در آینده نزدیک اتفاق بیفتد.»
بیشتر بخوانید:
تبدیل ۳۰ هزار تن زباله پلاستیکی به روغن مفید/ اقیانوس آرام به زباله‌دان بزرگ تبدیل شده است
به گفته وی؛ «هرچند ما در حال حاضر کارهای خوبی در خصوص دفن پسماندها انجام داده‌ایم اما میزان عقب‌ماندگی‌مان آن قدر زیاد است که پیشرفت چشمگیری در این زمینه نداشته‌ایم. به طوری که اکنون در دفن نهایی پسماندهای شهری مشکل فراوانی داریم. اکنون در مرحله گذر از تلنبار زباله به دفن، نه دفن بهداشتی، هستیم. در حال حاضر زباله با روش ترانشه‌ای (Trench Method) یا فرورفتگی‌های مصنوعی یا طبیعی در سطح زمین انجام می‌شود و در دفن پسماندهای خطرناک و بیمارستانی با مشکلات جدی‌تری مواجهیم. این در حالی است که می‌توانیم با بازیافت زباله‌ها به‌ویژه زباله‌های الکتریکی و الکترونیکی کسب ثروت کنیم و برای جوانان فرصت شغلی به وجود بیاوریم؛ متاسفانه اکنون زباله‌های الکترونیکی به صورت غیر رسمی و غیر بهداشتی استحصال می‌شوند.»
عبدلی می‌گوید؛ «بحث مدیریت پسماند در کشورمان یک ضرورت است. مسئله‌ای که اصلا به تکنولوژی خاصی نیاز ندارد. در حال حاضر مشکل اصلی ما در دفن پسماندها مدیریت ناکارآمد است نه تکنولوژی. ما فعلا در زمینه تکنولوژی هیچ مشکلی نداریم زیرا در الفبای ابتدایی این کار هستیم. حتی اگر در این زمینه هم پیشرفت کنیم، بعدها به تکنولوژی نیاز داریم که می‌توانیم با اتکا به توانمندی‌های داخلی آن را تأمین کنیم.»
انتهای پیام/پ
انتهای پیام/