عقب‌ماندگی پژوهش از اعتبارات مالی/ به تأکیدات مقام معظم رهبری در حوزه پژوهش عمل نشده است
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ پژوهش یکی از مؤلفه‌های مهم پیشرفت جوامع است به همین دلیل بسیاری از دولت‌ها حمایت‌های ویژه‌ای از حوزه پژوهش به عمل می‌آورند اما در ایران متأسفانه این رویکرد خیلی مورد توجه قرار نگرفت و علی‌رغم تأکیدات مقام معظم رهبری و تدوین برنامه‌های توسعه‌ای، این مسیر به‌خوبی طی نشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی چیزی در حدود نیم درصد است در حالی که باید به ۳ درصد تولید ناخالص ملی می‌رسید.
مهدی فکور معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران نیز معتقد است: درحالی‌که پژوهش و فناوری برای کشور درآمدزا بوده اما بودجه‌های پژوهشی اختصاص یافته بسیار کم است و نیاز به هزینه‌کرد دارد
البته تاکنون اقدامات زیادی در حوزه علمی پژوهشی صورت گرفته است و باعث شده که رتبه علمی ایران تا حد زیادی رشد کند و به رتبه ۱۶ علمی جهان برسد. با این حال مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در ارتباط با علم و پژوهش عنوان کرده‌اند: «آنچه تاکنون طی شده، با همه اهمّیّتش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر، چراکه هنوز از قلّه‌های دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قلّه‌ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهم‌ترین رشته‌ها عبور کنیم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم؛ ما از صفر شروع کرده‌ایم. عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگ‌ها عقب نگه داشته بود. ما اکنون حرکت را آغاز کرده و با شتاب پیش می‌رویم ولی این شتاب باید سال‌ها با شدّت بالا ادامه یابد تا آن عقب‌افتادگی جبران شود. این‌جانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدّی دراین‌باره تذکّر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به پا خیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما به‌شدّت بیمناک است ناکام سازید.»
بیشتر بخوانید:
دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر کارآمدی پژوهش/ چرخش از عرضه‌محوری مقاله‌گرا به تقاضامحوری و پاسخگویی
افزایش بودجه‌های پژوهشی، به رشد تعداد مقالات علمی وابسته است
در برنامه‌های توسعه‌ای کشور که نقشه راه را نمایان می‌کنند تأکید ویژه‌ای به موضوع پژوهش شده است. به گفته یعقوب فتح‌اللهی عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس؛ «در برنامه چهارم توسعه و بعضاً اسناد گوناگون ملی ازجمله ابلاغیه مقام معظم رهبری، جایگاه خاص و رفیعی برای کارکرد علمی پژوهشی فناوری کشور پیش‌بینی شده است. در برنامه‌ریزی مالی سالانه کشور هم قرار بود این امر در دولت‌های قبل به‌ویژه ۸ سال گذشته محقق شود اما طبق برنامه پیش‌بینی‌شده به لحاظ مالی از پژوهشگران و محققان حمایتی صورت نگرفت.»
وی ادامه می‌دهد: «قرار بود طبق برنامه دو و نیم تا ۳ درصد تولید ناخالص ملی به امر پژوهش و فعالیت‌های علمی در کشور تخصیص پیدا کند اما در وضعیت فعلی آن چیزی که در بودجه پیش‌بینی‌شده حدود ۳ تا ۴ دهم درصد است که همین درصد ناچیز در دانشگاه‌ها به‌واسطه شرایط اقتصادی نامطلوب، هزینه‌های گزاف و تغییر در حقوق اعضای هیئت‌علمی و کارمندان در حمایت از بخش پژوهشی نزدیک به صفر است.»
عدم حمایت مالی از نخبگان
فاطمه رمدانی، مدیر عامل یک شرکت دانش‌بنیان نیز می‌گوید: «ساختارهای اقتصادی کشور مانع از فعالیت نخبگان می‌شوند و علی‌رغم همه تلاش‌های نخبگان و حمایت خانواده‌هایشان به مرحله پوچی می‌رسند و ترجیح می‌دهند از کشور مهاجرت کنند.»
وی بیان می‌کند: «اگر قوانین اقتصادی تولیدمحور باشند بدین معنا که بانک مرکزی ردیف حمایتی برای هر تولیدکننده که دارای مجوز از جهاد کشاورزی یا سازمان سمت است، در نظر گیرد، این به حمایت از نخبگان و عدم مهاجرت آن‌ها کمک بسزایی می‌کند.»
احمد فلاحی نماینده مجلس و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز بودجه پژوهشی را مناسب نمی‌داند و می‌گوید که شاید بودجه پژوهشی کنونی برای رشته‌های علوم انسانی مناسب باشد اما لازم است که بودجه پژوهشی رشته‌های علوم پایه افزایش یابد.
مهدی فکور معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران نیز معتقد است: «درحالی‌که پژوهش و فناوری برای کشور درآمدزا بوده اما بودجه‌های پژوهشی اختصاص یافته بسیار کم است و نیاز به هزینه‌کرد دارد.»
احمد فلاحی نماینده مجلس و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز بودجه پژوهشی را مناسب نمی‌داند و می‌گوید که شاید بودجه پژوهشی کنونی برای رشته‌های علوم انسانی مناسب باشد اما لازم است که بودجه پژوهشی رشته‌های علوم پایه افزایش یابد.
چگونگی برون‌رفت از اوضاع کنونی
با این حال برون رفت از شرایط کنونی امری ضروری به نظر می‌رسد، آن‌چنان که فتح‌اللهی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس پیشنهاد می‌دهد که واحدهای نظارتی بودجه پژوهشی را ارزیابی کنند تا مشخص شود که چه منابعی برای تحقق امور پژوهش و فناوری در کشور هزینه شده و نحوه مصرف آن نیز چگونه بوده است؟ وی به آمارها اشاره می‌کند و معتقد است که نظارت در بودجه پژوهشی ضعیف بوده چراکه سازمان‌ها بدهی سنگینی به نخبگان و محققان دارند.
فکور معاون پژوهشی دانشگاه تهران نیز بازنگری‌هایی در ساختار پژوهش‌ها و فناوری‌های انجام شده را ضروری می‌داند و بر این باور است که پژوهش‌ها باید در راستای نیاز جامعه و صنعت اجرایی شود.
البته هم‌اکنون که در آستانه تصویب بودجه سال ۱۴۰۱ قرار داریم لازم است دولت و مجلس با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در زمینه پیشرفت علمی، تقویت بودجه پژوهشی کشور را در دستور کار قرار دهند.
انتهای پیام/۴۰۴۰/پ
انتهای پیام/