رشد ۳۰ درصدی درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه آزاد

به گزارش گروه رسانههای دیگر خبرگزاری آنا، بودجه دانشگاه آزاد اسلامی در سال مالی تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰، بیستوهفتم شهریور امسال مورد تایید و تصویب هیاتامنای دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت تا تکلیف روند حرکتی دانشگاه آزاد برمبنای سیاستگذاریهای مالی هم تعیین شود. این دوره دومین سالی است که فرآیند تعیین و تصویب بودجه دانشگاه در تابستان انجام میشود تا آغاز سال مالی دانشگاه بهجای سال شمسی برمبنای زمانبندی سال تحصیلی یعنی از ابتدای مهر تا پایان سال تحصیلی در شهریورماه پیشبینی و اجرا شود. بودجه مالی تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ ویژگیهای خاصی هم دارد. شاید مهمترین آن انطباقش با سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی است. اگر علاقهمند به دانستن چگونگی برنامهریزی و البته جزئیات بودجه سال جاری دانشگاه هستید، گفتوگوی مفصل با محسن امینیخوزانی، مدیرکل برنامه و بودجه دانشگاه آزاد اسلامی را در ادامه بخوانید. در یکی، دو سال گذشته، نخستینباری بود که در مبنای بودجهریزی هم به لحاظ زمان و هم بهلحاظ مدل تقسیمبندی، تفاوتهایی را شاهد بودیم. حال ارزیابی شما از این تفاوتها پس از گذشت این دو دوره چیست و اینکه میزان موفقیت این تغییرات به لحاظ سازمانی چطور بود؟ پس از اینکه بودجه سال ۹۷ براساس سال شمسی بسته شد، دانشگاه در بودجه سال ۹۸ وارد فضای بودجه منطبق بر سال تحصیلی شد و بودجه سال ۹۹-۹۸ را بر این اصل بستیم. این مدل بودجهریزی براساس تغییرات زمان سال مالی دانشگاه و با تصویب هیاتامنا اتفاق افتاد که تجربه جدیدی بود. در سال گذشته ما یکسال عملکرد این مدل را پشتسر گذاشتیم و نقاط قوتوضعف این مدل بودجهریزی را بهدست آوردیم. با نظرات ریاست دانشگاه و همچنین برخی تغییر و تحولاتی که در روند بستن حسابها و تراز مالی دانشگاه نیز داشتیم، این تغییرات مبتنی بر گذر از سال شمسی به سال مالی اتفاق افتاد و کماکان ادامه دارد؛ حتی همین امسال نیز بحثهایی را با دوستان مالی داشتیم که مالی هم باید براساس استانداردهای حسابداری آن روشهای محاسبه برخی هزینهها را با سال تحصیلی منطبق کند؛ چراکه در مباحثی چون ذخایر سنوات اختلافاتی وجود دارد که راهکار آن هم با کمک مالی و خزانهداری و نیز مشارکت استانها پیگیری میشود که حل شود. درمجموع، به دلیل اینکه سال تحصیلی بهعنوان یک دوره شروع و پایان برای دانشگاه اهمیت دارد، به نظر من هم انطباق سال تحصیلی برحسب سال مالی روند مثبتی بود؛ اما چند سالی زمان میبرد تا دانشگاه و روند بودجهریزی و همه ساختارها و چارچوبهای دیگر خودش را با این روند منطبق کند؛ خوشبختانه استانها در این مسیر همراهی خوبی داشتند و فعلا مدل بودجهریزی که در دانشگاه داریم به شکل فعال و از آن حالت شعاری خارج شده است، بودجه بهعنوان ابزار موثر مدیریت استفاده میشود و قالب حرکتی است که واحدها و استانها خودشان را در آن مسیر تعریف میکنند تا به اهداف آن برسند. تاثیرگذاری ۳ شاخص کفایت، رشد و تحقق اهداف در رتبه‏بندی واحدها عملکرد مطلوب استانها در شاخصهای مختلف در بحث بودجه به چه صورت بوده است؟ براساس برخی شاخصهای بودجه‏ای کدام استانها نسبت به بودجه سال پیش موفقتر عمل کرده و کدام استانها انحرافات بیشتری در این زمینه داشتهاند و شاخصهای بودجهای چه تاثیری در وضعیت واحدها داشته است؟ براساس روندی که مصوبات هیاتامنای دانشگاه و تصمیمهایی که ریاست دانشگاه و مجموعه شورای معاونان و معاونت توسعه و مدیریت منابع درخصوص روند اجرایی بودجه دارند، میتوانیم دو دسته کارهایی را که در این رابطه شده تفکیک کنیم: دسته نخست، مصوبهای که سال گذشته درخصوص رتبهبندی واحدهای دانشگاه داشتیم. در جلسهای که در حضور ریاست دانشگاه برگزار شد، شاخص مالی که مبتنیبر حرکت بودجهای بود، معیار روند رتبهبندی واحدها قرار گرفت که یکی شاخص کفایت بود، یعنی واحدهایی که کسری کمتر یا مازاد دارند وضعیت بهتری دارند. شاخص بعدی، شاخص ترکیبی رشد بود، یعنی آن واحد حرکت رو به جلویی نسبت به سال قبل داشته باشد. شاخص سوم، شاخص ترکیبی دستیابی به تحقق اهداف بود که آیا در مسیر برنامهریزی مالی، یک استان یا واحد چقدر توانسته به اهداف خود برسد. مجموعه این سه شاخص با توجه به روند دستهبندی مالی واحدها، رتبهبندی ۲۶گانه واحدهای دانشگاه را مشخص کرد. امکان دارد از معیار کسری و مازاد برخی استانها در رتبههای خوب و موفق باشند، اما از معیار رشد، تعدادی دیگر و از معیار دستیابی به اهداف نیز تعداد واحدهای دیگر در رتبههای اول یا حتی آخر قرار بگیرند که مجموعه این سه معیار رتبه واحدها را مشخص کرد و هماکنون نیز درحال ارزیابی مجدد برای وضعیت عملکرد بودجهای ۱۴۰۰-۱۳۹۹ هستیم که تا آخر سال جاری شمسی به واحدها اعلام میشود. بیش از صددرصد درآمدهای شهریهای مصوب سال مالی گذشته محقق شد درصد معین و مشخصی از میزان تحقق بودجهها برای سال گذشته درمجموع دانشگاه و استانها وجود دارد؟ اگر بخواهیم در بخش درآمدها بحث کنیم، باید گفت این درآمدها دو دستهاند، درآمدهای شهریهای و درآمدهای غیرشهریهای که خوشبختانه در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ طبق برآورد اولیه در خرداد و تیرماه پیشبینی ما این است که از صددرصد درآمد شهریهای گذشتیم و نزدیک به ۱۰۶ درصد تحقق درآمد داشتیم؛ یعنی نهتنها صددرصد تحقق را داشتیم، بلکه فراتر از آن هم رفتهایم. زمانی که بودجه نوشته میشود، ۱۰ ماه از سال قبل طی شده و دو ماه باقی مانده است و تازه حسابها درحال بستهشدن است. دلیل این امر نیز دو عامل بود که نخست، روندی بود که در جذب دانشجو در این سالها و خوشبختانه شناساندن برند دانشگاه داشتیم. علیرغم اینکه روند تقاضای آموزش عالی کمی تحتتاثیر وضعیت اقتصادی جامعه قرار گرفته بود، خوشبختانه توانستیم در دوسال گذشته در این روند کمی رشد داشته باشیم و قسمت دوم نیز انضباطبخشی مالی در فرآیند تعریف و اعمال سیستم شهریه در سامانههای یکپارچه و جامع دانشگاه است و نگاه شبکهای که مدیریت کلان دانشگاه دارند و براساس آن سامانههای جامع طراحی میشود، به ما کمک کرد که آن اهداف مدنظر شهریهای را با یک طراحی مدل شهریه پویا به سمت عدالت آموزشی حرکت دهیم و انضباطبخشی مالی صورت گیرد که اگر جایی نشت شهریه داشتیم، جلوی آن گرفته شود و این دو عامل موجب شد ما تحقق صددرصدی شهریه داشته باشیم و فراتر از آن برویم. رشد ۳۰درصدی درآمدهای غیرشهریهای نسبت به دوره قبل حتی در شرایط کرونا در بخش درآمد غیرشهریهای چطور؟ آیا برآورد آن میزان هم موفقیتآمیز بوده است؟ در این بخش هم درمجموع بین ۳۰ تا ۴۰ درصد رشد داشتهایم؛ اما شرایط کشور در بحران کرونا بوده است که در این شرایط خیلی از درآمدهای غیرشهریهای طبق پیشبینیهایی که داشتیم، محقق نمیشود، درصد تحقق به اندازه درآمد شهریه نیست و خیلی کمتر است؛ اما نسبت به سال دوره قبل علیرغم اینکه در دوره ۹۹-۹۸ ما ۶ ماه کرونا و ۶ ماه شرایط عادی را داشتیم و با اینکه در سال ۱۴۰۰-۹۹ در دوران کرونا بودیم و جهش تورمی و نرخ ارز را نیز داشتیم، اما رشد ۳۰درصدی را در درآمدهای غیرشهریهای میبینیم؛ هرچند با اهداف آرمانی ما فاصله دارد. تحقق منابع درآمدی فاصله حقوقی کارکنان را کاهش خواهد داد در بحث هزینهها در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ چطور، آیا عملکرد موفقی داشتهایم؟ آن میزانی که باید مدیریت میشده و انتظار میرفته که واحدها نیز مدیریت لازم را به خرج بدهد، عملکرد قابلقبولی داشتهاند یا خیر. اگر هزینهها را در دانشگاه (به جز مخارج سرمایهای که منجر به سرمایهگذاری و تشکیل دارایی میشود) در نظر بگیریم میتوانیم هزینههای جاری را سه بخش کنیم؛ بخش اول که عمدهترین هزینههای دانشگاه است دستمزد چه در بخش پرسنلی و چه در میان اعضای هیاتعلمی است. با توجه به روند تورمی جامعه در دو سال اخیر و انتظاراتی که درخصوص افزایش نرخ دستمزدها بود و یکسری اقداماتی که در برخی وزارتخانه و سازمانها توسط دولت و دیگر نهادها انجام شد، انتظار افزایش نرخ دستمزدها وجود داشت. خوشبختانه در سال ۱۴۰۰ که پنج ماه از سال مالی گذشته ما یعنی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مربوط به این دوره میشود، افزایش نرخ دستمزد هم در بحث هیاتعلمی و کارکنان داشتیم که در بخش کارکنان با توجه به نرخ افزایش ۲۵درصد بهعلاوه اصلاحیهای که طبق ماده یک الحاقیه انجام شد اثرات آن میتواند بین ۳ تا هشت درصد اضافهتر باشد، (براساس دو سه درصد اصلاحاتی افزایشی که در احکام شد و تاثیری که در اضافهکاریها، حق جذب، حق تخصص حین سال اتفاق میافتد.) ما توانستیم تا حد امکان منابع درآمدی آن فاصله را جبران کنیم؛ هرچند هنوز با اهدافی که مدنظر مدیریت کلان دانشگاه است، فاصله داریم. اگر منابع به ما اجازه بدهد، میتوانیم گامهای بعدی را برداریم؛ اما منابع تا الان در همین حد اجازه میدهد. در بحث هیاتعلمی اما شرایط مقداری بهتر بود، بخشنامه مربوط به (الف و ب) و استقبالی که از نوع الف شد منجر شد یک افزایشی در حق مرتبه داشته باشیم، بهعلاوه افزایش ۲۵ درصدی که در اکثر آیتمها داشتیم. این دو مورد باعث شد روند افزایش حقوق در هیاتعلمی هم درحد قابلتوجهی بیشتر از ۲۵ درصد نسبت به احکام سال قبل داشته باشیم که در برخی آیتمها حتی بالای ۵۰ درصد هم افزایش بوده است؛ البته هنوز فاصله حقوقی هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی با دانشگاه دولتی وجود دارد اما سعی شده این فاصله در حد منابع و شرایط اقتصادی دانشگاه جبران شود. اگر همه ارکان و اجزای دانشگاه با یکدیگر همت کنند و بتوانیم آن منابع درآمد شهریهای و غیرشهریهای پیشبینیشده در بودجه را در سال جاری محقق کنیم، حتی باز میتوانیم این فاصله را در سال ۱۴۰۱ کمتر کنیم. در بحث کارکنان این روند به چه صورت است؟ همانگونه که توضیح داده شد براساس ماده یک الحاقیه با تاثیر افزایش سه تا چهار درصدی این ماده در بحث حقوق کارکنان مواجه بودیم. طبق روند ماده فوق، وقتی سال سنواتی هرکسی تکمیل میشود، میتواند براساس فرم ارزشیابی، افزایشی در حق جذب و تخصص به اضافه ارتقای گروه شغلیشان داشته باشد که خود آن هم تاثیرگذار است. از طرفی دیگر، ماده یک الحاقیه موجب شد نرخ اضافهکاری کارکنان نیز افزایش پیدا کند. البته با در نظر گرفتن مجموع این موارد هنوز تا سطوح آرمانی فاصله داریم که در این بخش نیز درصورت تحقق اهداف درآمدی میتوان نسبت به کاهش این فاصله در سال ۱۴۰۱ و سالهای بعد اقدام کرد. کاهش ۵ درصدی هزینههای پشتیبانی با وجود شرایط تورمی سال گذشته در بحث هزینهها، پس از حقوق و دستمزد چه موارد دیگری وجود دارد؟ هزینه بعد در بحث کلی هزینهها، پشتیبانی و هزینههایی مثل اداری- خدماتی، هزینههای مستقل، مالی و آموزشی و هزینه حقالتدریس استادان مدعو غیرهیاتعلمی نیز میشود. خوشبختانه با توجه به مجموعه سیاستهای دانشگاه، روند هزینههای پشتیبانی حدود پنج درصد کاهش داشته است که با توجه به شرایط تورمی سال گذشته نهتنها افزایشی نداشته است، بلکه در برآورد اولیه حدود پنج درصد میانگین درمجموع دانشگاه صرفهجویی شده است؛ البته این درصد در برخی استانها به ۱۵ تا ۱۸ درصد صرفهجویی میرسد و در برخی دیگر از استانها کمتر است. این جریان نشان میدهد مدیران در سطح واحدها و استانها حداکثر بهرهوری منابع با حداقل هزینهای را انجام دادهاند. هرچند میتوان عنوان کرد کرونا علیرغم شرایط چالشبرانگیزی که ایجاد کرد، موجب صرفهجویی در برخی هزینهها نیز شد؛ و یکسری هزینههای اضافی همچون رعایت پروتکلهای بهداشتی یا کاری که دانشگاه در بحث مسئولیت اجتماعی خودش در راستای واکسیناسیون آغاز کرد و بیش از ۱۰۰ تا ۱۵۰ مرکز را در کل کشور راهاندازی و سرویسدهی کرد که خود این اقدامات هزینههای بسیاری را به دانشگاه در این بخش تحمیل کرد. درمجموع باید گفت مدیریت هزینهها در بخش پشتیبانی قابلقبول بود. در بخش هزینههای بخشی که حوزههای پژوهشی، فرهنگی و ورزشی را شامل میشود، با توجه به شرایط کرونا بسیاری از مسائل فرهنگی و ورزشی بهشکل تجمعها اتفاق نمیافتاد و بیشتر سعی شد برخی از این اقدامات در فضای مجازی صورت گیرد که با توجه به روندی که در برگزاری کرسیهای آزاداندیشی یا در بحث پژوهش و کارهایی که در مقالات و پایاننامهها شده است، بهنظرم روند هزینهای قابلقبولی داشتیم. یکی از نگرانیها بحث بهرهوری است، اینکه صرفهجوییهایی صورتگرفته بر سطح خروجی کار یا کیفیت آموزش تاثیرگذار باشد. آیا در بحث بهرهوری دانشگاهها درمجموع بودجه سال گذشته رشد داشتهایم؟ اگر بخواهیم شاخص بهرهوری را بررسی کنیم، نیاز به اطلاعات کامل قطعی داریم؛ اما درمجموع شرایط دو سال گذشته اقتصاد کشور نهفقط آموزش عالی نشان داد در بخش نیروی انسانی حتی با یکسوم کمتر نیز میتوانیم برخی حوزهها را بدون مشکل اداره کنیم. نوع سبک زندگی که درحال رفتن به سوی ترکیبی از زندگی مجازی و حقیقی است، نشان میدهد برخی هزینهها قابلکنترل است. بحث بهرهوری موضوع گستردهای است که شاید با چند جمله نتوان درخصوص آن توضیحات کاملی ارائه کرد اما درمجموع، دانشگاه آزاد اسلامی از زمان آغاز پاندمی کرونا بالاترین کلاسها را در سطح مجازی با کمترین هزینه برگزار کرد؛ با توجه به واحد الکترونیکی و تجربه قبلی، دانشگاه آزاد اسلامی و استادان خودشان را سریعا با این فضا همراه کردند و از این حیث، جزء پیشروها در کشور در این جریان بودیم. این جریان نشان میدهد دانشگاه توان دارد که از منابع و ظرفیتهایش بهموقع استفاده کند و اتفاقات خوبی را رقم بزند. وقتی کرسیهای آزاداندیشی را با کمترین هزینه برگزار میکنیم و با بازخوردهای خوبی از سوی جامعه علمی و بهویژه از سوی مقاممعظمرهبری با آن پیام امیدبخش مواجه میشویم، نشان میدهد همیشه هزینهکردن به بهترین خروجی منجر نمیشود، گاهی با کمترین هزینه، اقدام خوبی شکل میگیرد. هرچند بهرهوری در آموزش عالی نیازمند بررسی دقیق و گستردهای است که میتواند بهعنوان موضوع رساله دکتری مورد توجه باشد. با توجه به اینکه در برنامه سند تحول پنجساله دانشگاه هم یکی از ماموریتهایی که به حوزه ما داده شده است، براساس بسته کاری بهرهوری و پایداری اقتصادی دانشگاه روند حرکت به سمت بودجهریزی برمبنای عملکرد و بودجهریزی عملیاتی است که اگر بتوانیم به آن سمت برویم، قطعا آن بحث بهرهوری و شاخصهای مرتبط با آن هم مدنظر ما خواهد بود. واحدهای درگیر چالش مالی امسال بهصورت ویژه مورد توجه قرار گرفتند یکیدیگر از مباحثی که در بخشنامه بودجهریزی امسال نیز به آن اشاره شد، جریان خودگردانی استانها و حتی رسیدن به خودگرانی واحدهاست، آنقدری که حتی درآمدها و هزینهها یک نسبت مناسبی پیدا کند، از این حیث واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در چه وضعیتی هستند؟ برای پاسخ به این سوال باید به یکی از اهداف و بستههای کاری دانشگاه در سند تحول و تعالی دانشگاه اشاره کنم که آن بهرهوری و پایداری اقتصادی دانشگاه است که جزء یکی از سه محور اصلی است و با توجه به ماموریتی که به دانشگاه داده شده، حتما بحث پایداری اقتصادی در همه سطوح مدنظر است. در نگاه جزئیتر به پایداری اقتصادی باید گفت یکی از این بخشهای پایداری این است که یک واحد یا حداقل استان باید بتواند کفاف هزینههای خودش را از منبع درآمدهایی که دارد پوشش دهد؛ دانشگاه نیز منبع درآمدی جز درآمد شهریهای و غیرشهریهای ندارد و کمکی هم از دولت نمیگیرد و گاهی هم به دولت در راستای مسئولیت اجتماعی کمک میکند و نشان میدهد نهتنها پولی از بودجه دولتی نمیگیریم، بلکه باید خودمان به این سمت حرکت کنیم و پایداری اقتصادی یک اصل در دانشگاه است و در احکام بودجهریزی سال گذشته بود که همه واحدها و استانها به این سمت حرکت کنند و هزینههای دانشگاه را براساس یکسری از استانداردهای حسابداری حساب میکنیم و اگر بخواهیم همه استانداردها را لحاظ کنیم، نتایج متفاوتتر است، گاهی داراییها را به دلایلی بهروز نمیکنیم، بلکه بدهیها را با یک مدلی بهروز میکنیم و گپ بین بهروز شدن بدهی و دارایی میتواند واحدی را زیانده کند؛ اما اگر براساس همان مدلها نگاه کنیم، واقعیت این است که گاهی اوقات آماری اعلام میشود که بسیاری از واحدهای دانشگاهی زیانده هستند، بله در اینکه با یک مدلی میتواند نتیجه دهد تعداد بسیاری از واحدهای ما از منظر درآمد و هزینه عملیاتی مشکل دارند اما اگر در همان مدل درآمد و هزینههای نقدی را بگیریم، این تعداد کاهش پیدا میکند یا اگر مولدسازی داراییها را در نظر بگیریم و برخی داراییهای بلااستفاده را به دارایی بهتری تبدیل کنیم، میتواند تغییر بسیاری در این بحث ایجاد کند. درمجموع باید گفت تعداد کمی از واحدها در این روند مشکل حاد دارند و این مشکل فعالیت برخی استانها را با اختلال همراه میکند و خوشبختانه در احکام بودجه امسال راهکاری برای این مشکل اندیشیده شد که برخی واحدها بهصورت ویژه (توسط یک کمیته عالی سه نفره) مورد بررسی قرار بگیرند که با حل مشکل آنها، مشکل برخی استانها نیز تا حدودی حل میشود. مجموع حرکت در این حوزه خوب بوده است؟ درمجموع همین که روند و آهنگ رشد درآمدها بیشتر شده و در بخشی از هزینهها نیز صرفهجویی داشتیم روند رو به جلویی بوده و از طرفی دیگر توانستیم در حقوق و دستمزد در حد وسعی که دانشگاه داشت، افزایش داشته باشیم، قطعا حرکت امسال نسبت به حرکتهای دو یا سه سال گذشته بیشتر و چشمگیرتر بود، البته با فضای ایدهآل فاصله داریم؛ اما حداقل این حرکتها نسبت به یک یا دو سال گذشته بهتر بود. هیاتامناهای استانی در مسائل بودجهای حرکت رو به جلویی داشتهاند ارزیابی شما از وضعیت، تحرک و تاثیرگذاری هیاتامنای استانی در بحث بودجهریزی امسال چیست؟ چه میزان نقش مثبتی در فرآیند بودجه استانها ایفا کردند؟ با توجه به مصوبه ۷۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی که این اختیارات را به هیاتامنای استانی ازجمله، تصویب اولیه بودجههای استانی و بودجه دانشگاه استان داده است، از زمانی که این مصوبه ابلاغ و هیاتامنا تشکیل شد، در اکثر هیاتامنای استانی حضور داشتم. در تجربه چندسالهای که از زمان مصوبه تاکنون داشتم، امسال جزء سالهایی بود که اعضا همگی مشارکت داشتند، دغدغهمند بودند و رگههایی از اینکه از ظرفیتهای استانی بهتر استفاده کنیم، وجود داشت؛ اما میتوانیم از این ظرفیت در آینده بیشتر بهرهمند شویم و از ظرفیت کل استان درجهت تحقق اهداف دانشگاه استفاده کنیم؛ خوشبختانه آن نگاه استفاده از ظرفیت هیاتامنای استانی هم در بدنه مدیریت کلان دانشگاه و هم در هیاتامنای مرکزی وجود دارد. دانشگاه آزاد اسلامی جزء یکی از مولودهای انقلاب اسلامی است که میتواند از این ظرفیت برای خدمات و انجام مسئولیت اصلی خودش در استانها استفاده کند؛ البته باید این نکته را هم بپذیریم که برخی اوقات اگر این هارمونی و همافزایی دانشگاهها و نهادهای استان و اعضا شکل نگیرد، میتواند تضادمنافع ایجاد کند و دانشگاه باید در این مسیر راهکارهایی بیندیشد. نظر شخصی من این است که ظرفیت هیاتامناها در سطح استانها خیلی خوب بوده و حرکت رو به جلویی دارد، ضابطهمند است و در تصمیمها خوب مشارکت میکنند و البته باید به این نکته هم توجه کرد که مبادا تقابلهای غیرمنطقی از طریق فضای رقابتی دانشگاهها در استانها شکل گیرد. تکمیل سامانه بودجه اقدام مهمی در جریان بودجه سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود یکی از اتفاقات خوبی که سالهای پیش شکل گرفت، موافقتنامههای بودجه بود که استانها امضا کردند، حال ارتباط بین آن موافقتنامهها با بحث بودجهریزی به چه صورت بوده و چقدر بر بودجه تاثیرگذار بود؟ در بحث بودجه، یک موافقتنامه بودجهای از طریق معاونت توسعه با رئیس هر استان داریم که رئیس هر استان نیز یک موافقتنامه بودجهای با واحد زیرمجموعه خود میبندد. سال گذشته نیز در دو مرحله عملکرد بودجه را بررسی کردیم و خیلی از مسائل و انحرافاتی که وجود داشت همراه با واحدهای پیشرو و ضعیف در برخی آیتمهای موجود مشخص کردیم که پس از ارسال نظرات به تحلیلهای مشخصی از ۳۱ استان و برخی واحدهای ویژه رسیدیم. پیشنهاد ما به حوزه نظارت و ارزیابی این بود که بررسی تخصصی خود را انجام بدهیم و در محورهایی که انحراف خیلی بیش از حد است و از آن انتظاری که در احکام بودجهای فراتر میرود، نظارت و ارزیابی در این جریان ورود کند تا به علل منطقی یا غیرمنطقی آن بپردازند. یکی دیگر از کارهایی که در بودجه سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بهجد دنبال میکنیم، سامانهمحورشدن بودجه است که خوشبختانه بیش از ۹۰درصد اطلاعات این سامانه کامل است و پس از موافقتنامهها به استانها اعلام کردیم که اطلاعاتشان را بهصورت کامل در سامانه وارد کنند. در این سامانه فضای آنالیز و تخصیص هم دیده شده است که به خزانهداری برای کنترل برخط عملکرد بودجهای کمک میکند و نظر ما این است که ارزیابی تخصصی نیز باید در فضای خود باشد. سامانه اختصاصی بودجه امسال تکمیل خواهد شد درخصوص سامانه جدید بودجه توضیح دهید؛ این سامانه چه ویژگیهایی دارد؟ سامانه بودجه در گذشته مبتنیبر نرمافزار اکسل پیش میرفت که تقریبا هماهنگ و یکپارچه بود، اما از نظر اینکه این ساختار به همپیوسته و برخط باشد، مشکل داشت. امسال انتظار داریم که سامانه اختصاصی بودجه کامل شود که همه بودجههای مختلف از واحدها تا استان و خود دانشگاه در آن سامانه قابل رصد باشند و در راستای این اقدام، فرآیند تخصیص را تعریف کنیم. براساس حکمی از احکام بودجهای امسال در رابطه با وظایفی که به خزانهداری دانشگاه و با همکاری بخش مالی-بودجه داده شده است، این سامانه در روند تخصیص بودجهای، جریانی موثر خواهد بود، ضمن اینکه این سامانه آنالیز مقطعی سهماهه، ۶ماهه و نهماهه را به ما میدهد تا بتوانیم روند حرکتی بودجهای در واحدها و استانها را حین اجرا نیز پیگیری کنیم. این اتفاق میتواند در تحقق یکی از موضوعات مطرح در سند تحول در حوزه شفافیت مالی دانشگاه کمک شایانی داشته باشد. بله. باید مکملهای دیگری از بخشهای مالی مانند سیستم برخط حسابداری هم در کنار آن اضافه شود. لطفا کمی درخصوص برنامه زمانی و وضعیت بودجهریزی امسال توضیح دهید. فرآیند برنامهریزی بودجه در چندماه صورت میپذیرد؟ سیکل بودجهای چهار مرحله دارد؛ مرحله تدوین، تصویب، اجرا و نظارت و کنترل. برای رسیدن به مرحله تدوین مقدماتی لازم است که ما قبل از سال ۱۴۰۰ این مرحله را شروع کردیم، اما درنهایت بخشنامه بودجه با توجه به تعیین یکسری سیاستهای اولیه چون نرخ افزایش درآمدها و دستمزدها و سایر شاخصها، در جلسه هیاتامنای دانشگاه تعیین شد و بخشنامه پیشبینی بودجه اوایل تیرماه به واحدها و استانها ابلاغ شد- که ابتدا بودجه در واحدها و سپس در استانها بررسی میشود- در ادامه تجمیع بودجه استانی صورت میگیرد. در کمیسیون هیاتامنا مورد بررسی اولیه قرار میگیرد و برای ستاد ارسال میشود که ستاد پس از بررسی بودجه استان متناسب با سیاستگذاریهای دانشگاه مورد تصویب قرار میدهد. خوشبختانه رئیس محترم دانشگاه شخصا در موضوع بودجه ورود دارند و چندین روز بهصورت کامل برای این موضوع زمان میگذارند، گاهی ممکن است این فرآیند تا یک ماه هم تداوم یابد. امسال تلاش کردیم به شکل مجازی و حضوری جلساتی را برگزار کنیم که تمام استانها بودجههایشان را ارائه کنند و سپس بررسی و موارد اصلاحیه را مطرح کردیم. پس از این جریان نیز برنامه هیاتامنای استانی در دستورکار قرار گرفت که پس از اصلاحات اولیه برنامه هیاتامنای استانی بین دو تا سه هفته برگزار شد و پس از آن نسبت به تصویب بودجه تجمیعی و احکام بودجهای در هیاتامنای دانشگاه (در سازمان مرکزی علاوهبر بودجه استانها بودجه بخش سما و بودجه سازمان مرکزی نیز تجمیع میشود) اقدام شد. فرآیندهای بودجه طی زمانبندی مشخصی دنبال میشود. درحالحاضر موافقتنامههای استانی امضا و ابلاغ شده است. احکام پیوست بودجه چارچوب حرکت یک سال آینده دانشگاه را مشخص میکند به نقش هیاتامنای دانشگاه در موضوع بودجه اشاره کردید. موارد مورد تاکید هیاتامنا در بودجه امسال در چه حوزههایی بود؟ طی چند سال گذشته یکسری از احکام را در بودجه به همراه جداول بودجهای درنظر میگیریم و در هیاتامنا درباره آن بحث میشود که تقریبا چارچوب حرکتی یک سال آینده دانشگاه را مشخص میکند؛ احکام مختلفی درخصوص توسعه بینالملل، توسعه حوزه علوم پزشکی دانشگاه، توسعه منابع شهریهای و... . خوشبختانه امسال چند حکم جدید شامل فرآیند پایدارسازی اقتصادی داشتیم که در این خصوص یک ماموریتی به کمیته سهنفره متشکل از ریاست دانشگاه، معاونت توسعه و رئیس استان داده شد تا برای واحدهایی که کسری و مشکل حاد درخصوص پایداری اقتصادی دارند، تصمیمات ویژهای گرفته شود و راهکارهای کوتاهمدتی ارائه شود. در برخی استانها گاهی یک یا دو واحد با این مشکل مواجهند و در برخی استانهای بزرگ گاهی با ۵ واحد اینچنینی نیز مواجه هستیم. یکی از ویژگیهای این احکام، این است که تصمیمات آنی سریع گرفته شود. از دیگر ویژگیها، تکمیل سامانه بودجه و نظارت حین اجرای بودجه است. همچنین بندی داریم که هر نوع قراردادی که در حوزه منابع انسانی و غیرانسانی باشد همگی باید در سامانه یکتایی ثبت شود تا به شفافیت حرکت دانشگاه کمک کند و پس از اینکه فرآیند امضا و آماده‏سازی این احکام تکمیل شد، به استانها ابلاغ میشود. رشد منطقی درآمدها با استفاده از ظرفیت انضباطبخشی مالی، ویژگی نخست بودجه سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ از نظر شما ویژگیهای بودجه سال جاری دانشگاه آزاد چیست؟ نخست، رشد منطقی درآمدها با استفاده از ظرفیت انضباطبخشی مالی است، بهخصوص در درآمدهای شهریه و امکان نظارت و کنترل موثر در فضای شبکهای. درحالحاضر اهرم رشد و حرکت درآمدها بهصورت متمرکز در سامانه شفاف و یکپارچه تحت کنترل بوده که اقدامی موثر است و آن مدل ماتریسی شهریهای بهصورت پویاست که در آن ماتریس از یکطرف رتبهبندی واحدها و جایگاه آنها مدنظر است و از طرفی دیگر وضعیت گروههای مختلف فرعی و عمده آموزشی که براساس تقاضای آموزش عالی و روند جذب آموزش عالی در کشور است و میتواند موثر باشد. حرکت دوم که ازجمله ویژگی بودجه امسال است؛ انطباق بودجه و برنامه تحولی پنجساله است. تیمی درحال کار بر این جریان انطباق هستند که هر اقدامی را که میتواند در بودجه با توجه به جداولی که در حوزههای مختلف پژوهشی، فناوری، فرهنگی و... مشخص شده است، در نظر بگیرد و انطباقسازی انجام شود. برنامه کلان مدیریت دانشگاه حرکت بهسمت استفاده بهینه از داراییهای مولد است بودجه امسال برای رسیدن به هدفگذاری سند تحول در سال ۱۴۰۱ آماده است؟ بله. انتظار ما این است که بتوانیم ۶۰ تا ۷۰درصد از موارد را با بودجه امسال انطباق بدهیم و اگر امسال تجربه خوبی را پشتسر بگذاریم، قطعا این انطباقبخشی در سالهای آینده بیشتر خواهد شد. ویژگی سوم بودجه امسال، حرکت در مسیر مولدسازی داراییهای موجود در راستای بازدهی بهینه و مستمر است. در یکسری از واحدها داراییهایی از شروع تا الان بسته به ظرفیتها و نوع استفادهها در زمان مختلف شکل گرفته است که مجموع این داراییها اعم از دارایی منابع انسانی مثل ۲۴هزار هیاتعلمی متخصص که بیش از ۷۰درصد آنها درحالحاضر استادیار به بالا هستند و نیز کارکنانی که با تجربه میانگین بالای ۲۰ سال و سطح تحصیلات خوب فعال هستند از یک طرف و فضا و امکاناتی چون تجهیزات آزمایشگاهی، زیرساختی و برخی تجهیزات نرمافزاری و ساختاری از طرف دیگر است. با توجه به برنامههای مدیریت کلان دانشگاه، حرکت دانشگاه بهسمت استفاده بهینه از این داراییهاست و هرچه بیشتر بتوانیم از مسیر تعریف پروژههای جدید و تامین سرمایه از همین داراییهای موجود پیش برویم که در احکام بودجه سال گذشته و امسال هیاتامنا هم اختیارات خوبی داده شده است تا برای این نوع اقدامها-مانند پروژه بذری که در استان اصفهان داشتیم- دانشگاه در این مسیر گام بردارد. داراییهای بلااستفاده دانشگاه، بخش عمدهای از سرمایه و نقدینگی پروژههای دانشگاهی را تامین میکند منظور از سرمایه مولد و انتظاری که از این سرمایه در دانشگاه داریم، چیست؟ بهطور مثال در همین چند روز چند طرح از استان لرستان واحد بروجرد و استان اردبیل ارائه شد که هرکدام طرحهای اقتصادی مبتنیبر دانش و جنبه سرمایهگذاری دانشبنیانی داشته و بازگشت سرمایه خوبی دارند؛ اما نقدینگی و سرمایه برای اجرا ندارند؛ از طرفی داراییهایی دارند که بلااستفاده مانده است. براساس احکام بودجهای دانشگاه میتواند با رعایت قوانین و مقررات از این دارایی مولد برای ایجاد سرمایه پروژهها استفاده کند. همچنین بخشی از منابع حاصل از این داراییها نیز میتواند برای کاهش بدهیهای مستمر واحدهای دانشگاه، همچون ذخایر بازنشستگی کارکنان و هزینه بازخرید طرحهای بازخریدی که گاهی برای چابکسازی سیستم به آن نیاز دارند، استفاده شود. الگوهای مشخصی برای مولدسازی داراییها وجود دارد یا اینکه متناسب با فعالیت استانها درباره مولدسازی دارایی هر استان تصمیمگیری میشود؟ داراییها در دانشگاه سه دستهاند. نخست داراییهاییاند که دانشگاه در قبال یک درآمد جاری اخذ میکند، مثل برخی داراییهایی که در قبال طلبمان از بنیاد شهید گرفتیم، که با توجه به اینکه این داراییها بابت شهریه گرفته شده، هیاتامنا برای پشتوانه نقدینگی دانشگاه اجازه فروش آنها را داده است. دسته دوم، دارایی هستند که بهطور مثال پروژهای نیاز به سرمایهگذاری دارد، در قبال آن دارایی راکد معرفی میشود و آن سرمایهگذاری جدید با یک نرخ بازگشت خوب شکل میگیرد که نیاز امروز دانشگاه است و اگر بتوانیم این اقدام را از مجرای قانونی پیش ببریم، از بهترین روشها برای رسیدن به افق روشن دانشگاه است. دسته سوم نیز داراییهای واحدهایی هستند که دارای مشکل حاد بوده (و اگر کل درآمد شهریه یک سال آنها در یک مهر هم نقد شود، درصد کمتر از ۵۰درصد هزینهها را پوشش میدهد و شاید برخی اوقات به چند ماه هم نرسد)؛ بااینحال نمیتوان آن واحد را به حال خود رها کرد و نیاز است یک دارایی که زمانی از اندوختهها و حتی ذخایر کارکنان شکل گرفته موجب تامین بازگشت این ذخایر در قالب بازنشستگی یا بازخریدی آن واحد برای ادامه مسیر شود. برای این سه دسته سال گذشته شاید از مجموع عددی که هیاتامنا اختیارات لازم را به بخش اجرایی و ریاست و حوزه معاونت توسعه دانشگاه قرار داد، کمتر از چند درصد استفاده شد. یعنی عطشی برای این مساله وجود ندارد اما اگر مقاومتها در سطوح مختلف دانشگاه و حتی واحدها برداشته شود، برای واحدها، استانها و مجموع دانشگاهها اتفاق خوبی خواهد افتاد. پایداری اقتصادی مبتنیبر درآمدزایی بهوسیله جریان یادگیری، ویژگی دیگر بودجه سال ویژگی چهارم اما، متنوعسازی منابع درآمدی است. یکی از چرخشها در پنج چرخش تحولآفرین در سند تحول و تعالی دانشگاه، از اقتصاد شهریهمحور بهسمت پایداری اقتصادی مبتنیبر درآمدزایی البته با استفاده از جریان یادگیری، پژوهش و نوآوری است که در هدفگذاری درآمدی امسال سعی کردهایم سهم این بخش را خوب ببینیم و اگر شرایط کرونایی اجازه ورود به این فضا را بدهد و با مشارکت مدیریت استانها و واحدها، هیاتعلمی و کارکنان بتوانیم این هدف را محقق کنیم، سهم این درآمدها حدود ۱۸ تا ۱۹درصد هدفگذاری شده است که باید دید چقدر محقق میشود؛ این ویژگی در بودجه سال گذشته نیز بوده اما امسال سعی شده که واقعنگرتر و با برنامه مشخص بهسمت متنوعسازی درآمدی پیش برویم. درحالحاضر مجموع درآمدها که قرار است از غیرشهریه در بودجه امسال اتفاق بیفتد، ۱۹درصد از کیک درآمدی دانشگاه است که به جز آن ۸ تا ۹درصد دیگر هم بحث فنی تبدیل به احسنهاست که یک درآمد ناشی از فروش است که اگر این را هم کنار بگذاریم، انتظار داریم نزدیک به ۱۹درصد درآمد غیرشهریهای با یک رشد منطقی داشته باشیم. توسعه شبکهای اتفاقی مهم در جهت پایداری اقتصادی دانشگاه یعنی در بودجه ۱۴۰۰ نزدیک به یکپنجم بودجه کل دانشگاه بهصورت غیرشهریهای تامین میشود؟ این کار هدفگذاری شده است که اتفاق بیفتد و بخشی از آن برای بهروزشدن داراییهاست، بخش عمدهای هم درآمدهای غیرشهریهای و این میانگین کلی دانشگاه است. نخستین هدف ما در بودجهریزی سال جاری، حرکت بهسمت پایداری اقتصادی در سطوح مختلف است و باید بهسمتی برویم که در سطح استانی و واحدی هم به این پایداری برسیم و این طرح آمایشی که در دانشگاه شروع شده و استفاده از ظرفیتها میتواند به بحث پایدارسازی کمک کند. برای ارتقای بهرهوری موجود اعم از انسانی، فیزیکی، مالی و... باید منابع موجود را شناسایی کرد تو بازدهی آنها را دید تا ارتقای بهرهوری داشته باشیم. باید بپذیریم که میتوانیم بهتر از ظرفیتها استفاده کنیم و این یکی از اهداف بودجهای امسال است و هرچه تحرکبخشی را در لایههای مختلف دانشگاه برای رسیدن به این هدف انجام بدهیم، میتوانیم به ارتقای بهرهوری برسیم. توسعه شبکه دانشگاه و انتفاع حداکثری اقتصادی از این مزیت شبکهای یکی دیگر از اهداف در رسیدن به پایداری اقتصادی دانشگاه است و دانشگاه بهتازگی برخی زیرساختهای شبکهای را راهاندازی کرده و این شبکهای شدن بخشی از درآمدهای غیرشهریهای را دانشگاه محقق میکند و جزء اهداف بودجهای امسال است. ارتقای سطح رفاه و بهرهمندی ذینفعان اعم از هیاتعلمی، کارکنان و دانشجویان متناسب با افزایش ظرفیتهای درآمدی از دیگر اهداف بودجهای است که اگر ظرفیتهای درآمدی خوبی شکل بگیرد، از سوی دیگر ظرفیتهای رفاهی و امکان بهرهمندی بیشتر ذینفعان از سیستم یکپارچه دانشگاه شکل میگیرد؛ بهطور مثال طبق احکام بودجه طی دو سال گذشته بخشی از منابع و گردش نقدی دانشگاه در چند بانک دارای تفاهمنامه برای وامهای کمبهره بهخصوص برای دانشجویان اعمال شد و در سال گذشته بیش از ۹۰۰ میلیاردتومان از منابعی که در واحدها از منابع بیرونی بانکی اعتبارسازی شده بود، بخش بزرگی از آن به دانشجویان وام داده شده است. اگر منابع درآمدی را افزایش بدهیم، حتی اعتبار ایجادشده ناشی از رسوب نقدینگی به دانشجویان، اعضای هیاتعلمی و کارکنان کمک میکند و اگر این روش ادامهدار باشد، هرسال میتوانیم قدمهای بزرگتری برداریم. یکی دیگر از موضوعات مهم بحث افزایش حقوق و دستمزدها در بودجه دانشگاه است. در بودجه امسال چگونه به این امر توجه شده است؟ در بخشنامه بودجهای که دولت ارسال کرده است، برای بودجه سال ۱۴۰۱ نرخ ۱۰درصدی افزایشی حقوق را تعیین کرده بود اما دانشگاه در بخشنامه بودجه و پیشبینی بودجهای سال آینده فعلا میانگین ۱۵درصد را درنظر گرفته است که بسته به سیاستها و شرایط آخر سال و تصمیم نهایی که در کشور درخصوص دستمزدها گرفته میشود، دانشگاه نیز براساس توانایی مالی خود اقدام خواهد کرد. اگر بیشتر شد که بودجه متمم میبریم و برای افزایش آن از هیاتامنای دانشگاه مجوز میگیریم. ما حتی نسبت به دولت با نگاه خوشبینانه‏تری این موضوع را دیدهایم. آیا احتمال دارد که همان شیوه پلکانی در ساختار و بدنه دولت تایید شود، در بدنه دانشگاه آزاد نیز محقق شود؟ دانشگاه نیز یکی از ارگانهای داخل کشور است و هر تصمیمی که در بحثهای دستمزدی در سطح کلان کشور گرفته میشود، دانشگاه نیز از آن الگوبرداری میکند تا در حد منابع خود این روند را پیش ببرد؛ البته گاهی اوقات افزایشهای ویژهای در بخشهای خاص ارائه میشود که شاید دانشگاه امکان آن را نداشته باشد؛ اما در افزایش عمومی معمولا از روند موجود تبعیت میکند. نتیجه هدفگذاری بودجه در بلندمدت دیده خواهد شد ویژگیهای منطقهای تا چهاندازه در نگارش بودجه موردتوجه قرار گرفته است و چه اندازه استانها در این قضیه فعال شدهاند؟ پنجمین هدف دانشگاه در بودجهریزی استفاده از مزیتهای نسبی موجود واحدها در توسعه ظرفیتهای درآمدی و خلق مزیتهای جدید برای این منظور متناسب با آمایش سرزمینی است. بهطور مثال امکان دارد که برخی واحدهای دانشگاه که در مجاور دریا هستند، از ظرفیت آنها بههمراه کل دانشگاه در توسعه صنایع دریامحور بهرهمند شویم. برخی مواقع روندها، روندهای فرآیندی بوده و لحظهای نیست و نتیجه آن هم در درازمدت دیده خواهد شد. بهطور مثال پتانسیل منطقهای برخی واحدها بهگونهای است که میتوانند وارد برخی قراردادهای بروندانشگاهی شوند، مثل سیرجان که قراردادی با گلگهر بسته است، واحدی که فقط به ظرفیت خود اکتفا نکرده و به کل ظرفیت دانشگاه اکتفا کرده است. خاطرم هست دو سال پیش در جلسه هیاتامنای استان کوچکی حضور یافتم که درآمد آموزشهای کوتاهمدت در آن زمان صفر بود. امسال پس از دو سال به همان استان سفر داشتم و دیدم با برنامهریزی انجامگرفته رقم درآمدی دانشگاه استان در همین نوع درآمدها به حدود ۷۰۰ میلیون تومان رسیده بود. وقتی در بودجه هدفگذاریهایی میشود، شاید برخی اوقات در سال اول جواب ندهد؛ اما استفاده از این زیرساختها آرامآرام شروع شده و تاثیر خود را میگذارد. بحث بررسی پروژه بذر اصفهان از چند سال قبل در یادم هست. در آن زمان من در کمیته اقتصاد دانشبنیان استان اصفهان بودم. این پروژه وقتی ارائه شد، جزء چند طرحی بود که همه پذیرفتند اما اجرایی شدن آن به این سرعت یک مقدار دور از ذهن بود و تصور نمیشد به این گستردگی قابل اجرا باشد. همین طرح حالا تبدیل به یکی از افتخارات ملی ما شده است و دارد خیلی خوب توسعه پیدا میکند. طرحهای خوبی در استانهای دیگر هم درحال توسعه هستند. مثلا یکی دو طرح در استان بوشهر هستند که میدانم اگر منابعشان تامین شود، میتوانند خیلی خوب باشند. تسهیل فضای بروکراتیک مسیر رسیدن به اهداف واحدها را آسان میکند یعنی بهعنوان تکالیف روشن، در بحث بودجه، این موارد از استانها خواسته شده است؟ بله. این جزء مواردی است که اگر شما به «جدول ۴» بودجه توجه کنید، درمورد استانها به آن اشاره شده است. این موارد با توجه به مزیتهای منطقهای و براساس نگاه آمایشی منطقهای تعیین میشوند. الان دبیرخانه شورای مربوطه در دانشگاه درمورد آمایش منطقهای خوب کار میکند و البته ما هم به آنها کمک میکنیم. اگر بخواهیم آرمانی فکر کنیم و تصور کنیم که صددرصد هدفگذاریهای ما در سال اول، درحال تحقق است، این درست نیست؛ اما اهرم محرک در بودجه دیده شده که در هر منطقه و هر استان میتواند تاثیر خود را داشته باشد. البته من اینجا تاکید میکنم که این همت مدیران مربوطه، هیاتعلمی و کارکنان آن واحد را میخواهد. واقعا واحدهایی که همت خوبی به خرج میدهند، نتیجه خوبی هم میگیرند. مجموعه ستاد هم به هر نحوی که ممکن باشد، کمکشان میکند و امیدواریم فضای بروکراتیک دانشگاه در برخی حوزهها هم مقداری برایشان تسهیل شود تا راحتتر به اهداف و چشماندازهایشان برسند. تاکید ویژه بر ظرفیتهای بینالملل دانشگاه در احکام بودجه استراتژیهای بودجهنویسی امسال را چطور ارزیابی میکنید؟ من استراتژیها و راهبردهای کلی بودجه را منطبق بر همان برنامه پنجساله دانشگاه براساس سند تحول و تعالی میبینم که در ۱۱ راهبرد کلان تنظیمشده و ۶ تا هشتمورد آن با راهبردهای بودجهای دانشگاه منطبق است، مثلا رشد و کارآمدسازی نظام آموزشی، در جداول مختلف بودجه خودش را نشان میدهد و این بحث را ما از قبل در نظر داشتیم یا مثلا اولویتبندی منابع موجود و استفاده از سایر منابع درآمدی خارج از دانشگاهها در جهت تقویت قابلیت پاسخگویی به نیازهای آمایشی و توسعه شبکهای. درحالحاضر اساسا رویکرد دانشگاه توسعه فضای شبکهای است و از آن حمایت میکنیم یا یک مورد دیگر استفاده حداکثری از منابع موجود برای توسعه فعالیتها در زمینه فناوری و نوآوری و کارآفرینی با تاکید بر اثرگذاری بهینه علمی و فرهنگی که در بودجههای بخشی این بحث را داریم که بهعنوان یکی از وظایف اصلی درکنار وظایف آموزشی و وظایف فرهنگی و پژوهشی، جزء وظایف ذاتی دانشگاه است و حتی در جداول، بودجههای منحصر به اینها را دیدیم و حمایت هم میکنیم و این رویکرد با راهبردی که دانشگاه دارد، منطبق است. پایدارسازی اقتصادی دانشگاه و تقویت همافزایی و فعالیتهای شبکهای با تاکید بر بهرهبرداری بهینه از منابع و زیرساختهای موجود که من این را در اهداف و ویژگیها هم توضیح دادهام و جزء راهبردهای ما هم هست تا بالاخره از منابع موجودی که داریم، استفاده کنیم و چندین حکم مرتبط هم در احکام بودجهای دراینباره آمده است. توسعه تعاملات و فعالیتهای بینالمللی دانشگاه و استفاده از ظرفیت تقاضای آموزش عالی در کشورهای منطقه، یک مورد دیگر این برنامه تحول است. ما الان از دو موضع ظرفیت خوبی داریم؛ یکی ورود دانشجوهای خارجی است، بعضی از واحدهای ما در این امر پیشرو هستند و بقیه با استفاده از ظرفیتهای این واحدها دارند خودشان را با شرایط منطبق میکنند تا بهعنوان واحدهای بینالمللی شناخته شوند. خوشبختانه رشدی که ما طی سال گذشته در ورود دانشجوهای خارجی داشتهایم، یکی از دستاوردهای دانشگاه است که نشان میدهد برند دانشگاه در کشورهای همسایه هم یک برند بینالمللی و قابلقبول است. از سوی دیگر اثرگذاری ما در کشورهای هدف از طریق ایجاد واحدهای جدید و توسعه واحدهای موجود، جزو برنامههای حوزه بینالملل دانشگاه است و در بودجه هم دیدهشده، حتی در احکام بودجه هم سه بند راجعبه حوزه بینالملل آمده و ما کمک میکنیم که به نتیجه برسد. بودجه واحدهای برونمرزی ساماندهی میشود در حوزه بینالمللی و برونمرزی نوع بودجهریزی شما به چه شکل صورت گرفته است؟ در حوزه برونمرزی ما چهار واحد فعال داریم، واحدهای امارات، افغانستان، لبنان و عراق، البته آکسفورد را هم داشتیم که آن یک مدل دورهای بود و اخیرا موارد آموزشی هم در آن پیگیری میشود. آنها منطبق بر همان مدلهای ارزی ما هستند. مدلهای تعیین نرخ شهریه و ساماندهی هزینههایشان هم در بودجه امسال در نظر گرفته شد تا اقدام لازم بهعمل آید. یک نظارت بودجهای جامعی وجود داشت اما بهصورت جزئی، بیشتر خزانهداری و امور مالی است که به این مسائل ورود میکنند، البته ما در این حوزه و بهخصوص دبیرخانه کمیته شهریه دانشگاه برای استانداردسازی مدلهای درآمدی آنها اقدام کردهایم. قرار است برای آنها هم مثل استانها برنامه مشخص بودجهای به نگارش دربیاید؟ همینالان هم بودجه مشخص دارند و بعضی از احکام بودجهای بهطور خاص مربوط به آنهاست اما ساختار هرکدام از اینها متفاوت است و باید متناسب با شرایط خودشان اداره شوند و ویژگیهایی دارند که دانشگاه دارد یک مقدار روی آنها هم جدیتر کار میکند تا از یک مدل مشخص، چه در بحث هزینهها و استخدامها و چه درمورد درآمدها برخوردار شوند. با حوزههای مرتبطی که در کمیته شهریه هستند هم جلساتی گذاشتهایم و قرار است این مسائل را در سال جدید، بهتر ساماندهی کنیم. شعبههای دیگری هم قرار است تاسیس شوند؟ دانشگاه استراتژی توسعه را در دستورکار دارد و بعضی از کشورهای هدف هم اخیرا درحال مطالعه و بررسی هستند. کشورهای منطقه پیرامونی مثل عمان، سوریه، یمن و حتی یکی، دو کشور آسیای میانه هم اخیرا جزء مواردی بود که مورد مطالعه قرارگرفتهاند. دانشگاه هم از منظر حضور در آن کشورها و هم پذیرش دانشجوهایشان در داخل ایران اکنون شرایط مناسبی دارد. این مسیرها و راهبردهای خوب که حوزه بینالملل دانشگاه در حال پیگیریشان است، در بودجه هم لحاظ میشوند. روند طبیعی دانشگاه آزاد بهسمت چابکسازی و توسعه بهینه سازمانی است موضوع چابکسازی هم در سالهای گذشته مورد تاکید مدیران دانشگاه بوده است. در راهبردهای بودجه به این موضوع هم توجه شده است؟ بله، یک مورد دیگر هم چابکسازی و توسعه بهینه سازمانی است. این یکی از فرآیندهایی است که دانشگاه باید انجام بدهد، چون هر سیستمی وقتی در شرایط خاص اقتصادی قرار میگیرد، یکی از روشهای مدنظرش چابکسازی است که متناسب با نیازهای روز و شرایطی که دارد این امر را انجام میدهد. روند طبیعی دانشگاه آزاد در این سال و سالهای پیش رو به این شکل است که هرسال تعداد بازنشستههای آن افزایش پیدا میکنند و طی آن تعدادی از همکاران خوب ما در بخشی کارکنان و هیاتعلمی به درجه بازنشستگی میرسند. این روند کمک میکند تا با توجه به اینکه ورودی خیلی چشمگیری هم به دانشگاه نداریم و از طرف دیگر طرحهای بازخرید ویژه هم وجود دارند، سریعتر بهسمت چابکسازی حرکت کنیم. ضمن اینکه باید تجدید ساختار منطبق با نیازهای فعلی شکل بگیرد. حرکتهای خوبی هم تحتنظر ریاست دانشگاه و معاونت محترم توسعه و مدیریت منابع در این مبحث درحال انجام است. گفته میشود در بودجه امسال کشور چند آیتم در جداول وجود دارند که میتواند نشانه گشایشی برای دانشگاه آزاد باشد و دانشگاه آزاد برای اولینبار میتواند یکسری مسائل خودش را در جداول بودجه امسال بیاورد. بخشی از این مسائل مربوط به بدهیها میشود که به آن اشاره و دربارهاش صحبت کردید. بخش دیگر هم ظاهرا بحث پژوهشی دانشبنیانهاست که به دانشگاه آزاد هم داده شد تا بتواند از یک بخشی از بودجههای دولتی استفاده کند. دانشگاه برای این موارد هم برنامهریزی خاصی انجام داده است؟ مخصوصا معاونت فناوری تا بتواند از منابع دولتی هم ورودی داشته باشد؟ این یکی از کارهایی است که معاونت امور مجلس میتوانست انجام بدهد و همین ارتباط بود که باید برقرار میشد. تابهحال مسائلی وجود داشته که حالا یا مشمول سکوت قانون بود یا نقض بعضی از قوانین دولتی بهحساب میآمد. عزیزان به این مساله ورود کردند و موانعی که در بعضی از قانونها بودند، کموبیش برای دانشگاه رفع شدند. امسال هم موارد دیگری -که دارند پیگیری میکنند- همین دست موانع است. به حوزهها هم اعلام شده که اگر جایی پیشنهادی دارند، ارائه بدهند تا بتواند کمکی به پیشبرد این مانعزدایی باشد. درحالحاضر تعامل خوبی بین دانشگاه و قوه تقنینی کشور برقرار است و از آن استقبال میکنیم و به ما خیلی کمک میکند. درمجموع این بحثی است که ما از لحاظ زیرساخت قانونی، مشکلات را رفع کنیم ولی فرهنگسازی هم از حوزه داخل دانشگاه مهم است و به این نوع ظرفیتها و پتانسیلها باید نگاه ویژه شود. ما این امر را هرسال در بودجه پیگیری میکنیم. بخش دوم فرهنگسازی در بیرون از دانشگاه است که باعث شود به دانشگاه بهعنوان یکی از بازوهای علمی کشور نگاه شود. این هم کموبیش دارد شکل میگیرد و خوشبختانه این مورد در بودجه هم روند خوبی را نشان میدهد. ما مبالغ قراردادها در رابطه با طرحهای بروندانشگاهیمان رشد چشمگیری داشته است. برآوردی که همکاران در استانها برای سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ کردند، نسبت به ۱۳۹۹- ۱۳۹۸ بیش از ۵/۲ برابر شده و پیشبینی برای سال آینده هم باز به این شکل بیش از ۲.۵ برابر خواهد بود، یعنی طی دوسال رشد پنجبرابری. وقتی شما میآیید و این را در بودجه بهعنوان یک اصل میبینید و پیگیری میکنید، این کمک میکند که اگر قانون اصلاح شد، استفاده خوبی از آن قانون اصلاحشده صورت بگیرد. مولدسازی داراییها، انضباطبخشی و چابکسازی؛ شتابدهنده رشد دانشگاه دانشگاه مسیر جدیدی را بر حرکت خود درنظر گرفته است. یکی از مولفهها مورد قضاوت هم میتوان همین مساله بودجه باشد. با نگاه به راهی که تابهحال پیموده شده، تا چه اندازه میتوان به شتاب دانشگاه در آینده امیدوار شد؟ بعضی از آیتمهای درآمدی ما رشد خوبی داشتهاند. در بحث شهریهها، تحقق بالای صددرصدی نسبت به پیشبینیهایمان را داشتیم و این یک نشانه خوب است. از دیگر آیتمهای درآمدی دانشگاه که رشد درآمدی خوبی داشتهاند، مثلا همین طرح بروندانشگاهی است که پیشتر صحبت آن شد یا بعضی از طرحهای دیگری که ما داشتهایم و برای دانشگاه دستاورد هستند. البته واقعیتی را هم باید پذیرفت، گاهی دستاوردهای خوبی بهدست آمدهاند اما با آن چشمانداز آرمانی که در ابتدا مدنظر بوده، هنوز فاصله دارند. نظر من این است که مجموعه تیم مدیریتی کلان دانشگاه، روندهای آرمانی در نظر دارند که اگر آنها شکل بگیرد، میتواند خیلی کمک کند. اگر بحث مولدسازیها خوب پیش برود، اگر بحث انضباطبخشی در فرآیند مالی از درآمد شهریه و غیرشهریه خوب انجام بگیرد و چابکسازی بهدرستی پیاده شود، خیلی امیدوارم که در یکی، دوسال آینده وضعیت بهشدت از وضعیتی که هست بهتر شود و دست دانشگاه دوباره برای خیلی از تصمیمگیریها باز شود که درمجموع میتوان گفت به آینده دانشگاه امیدوار هستیم. خدمات پژوهشی ۳۰ درصد رشد کرد؛ خدمات فناوری ۱۷۱ درصد حوزه تحقیقات، فناوری و نوآوری یکی از بخشهای مهمی است که در سالهای اخیر متحول شده و در ریل جدیدی حرکت میکند. آیا این تحول در اعداد و ارقام هم قابلمشاهده است؟ وقتی من «جدول ۴» و درآمدهای غیرشهریهای را نگاه میکنم، در تمام حوزهها از ۳۰ و ۴۰ درصد تا ۷۰ و ۸۰ درصد و در بعضی از طرحهای بروندانشگاهی تا ۲۴۰ درصد رشد میبینم. خدمات عمومی- اجتماعی، خدمات فناوری و آیتی، خدمات پژوهشی و نوآوری همه رشد داشتهاند، مثلا سال گذشته علیرغم اینکه ما حضور استاد و دانشجو را بهصورت فیزیکی در دانشگاه نداشتیم، خدمات پژوهشی ۳۰ درصد رشد داشتهاند. خدمات فناوری و نوآوری ما به همین شکل ۱۷۱ درصد رشد داشته. اینها بهرغم شرایط خاص اقتصادی کشور و عدم حضور دانشجوها و اساتید بهصورت کامل در خود دانشگاه رقم خورده است. کشاورزی و دامپروری، خدمات پزشکی و پیراپزشکی، آموزشهای کوتاهمدت و موارد متعدد دیگر همه رشد داشتهاند اما فقط شاید یکی، دو آیتم را داریم که کاهشی بودهاند. یکی استفاده از امکانات ورزشی و خدماتی است که بابت آن هدفگذاری درآمدزایی وجود داشت. این هم با توجه به شرایط کرونا کاهش یافته؛ مجموعههای ورزشی و استخرها همه تعطیل بودند و یکی دیگر هم خدمات دانشجویی است که باز به همین دلیل، یعنی در شرایط کرونا، روند کاهشی داشتهاند و خدماتی مثل سلفسرویس، ایاب و ذهاب، خوابگاهها و امثال آن. گذشته از این یکی، دو مورد، سایر اجزای درآمدهای غیرشهریهای ما رشد داشته و بعضا رشدهای چشمگیری را بهخود دیدهاند. بالاترین میزان رشد آنها مربوط به طرحهای بروندانشگاهی است و همچنین آموزشهای کوتاهمدت بیشترین رشد را داشته که بالغ بر ۳۲۷ درصد رشد میشود. البته وقتی ما ۲۴ هزار نفر هیات علمی با آن مرتبههای بالا داریم، انتظارمان خیلی بیشتر از این است. خدمات فناوری و نوآوری ما که مربوط به مراکز رشد و شتابدهندهها، سراهای نوآوری و شرکتهای دانشبنیان میشود، نسبت به عملکرد سال گذشته خودش ۱۷۱ درصد رشد داشته و سومین میزان صعود را در این جدول نشان میدهد. پس میتوان نتیجه گرفت که تاکید بر ایفای نقش جدی دانشگاه در حوزه فناوری و نوآوری در عمل هم بهوقوع پیوسته است. آیا این روند تداوم خواهد داشت؟ بله، من میبینم که واحدها و استانها مثلا در همین آموزشهای کوتاهمدت برای سال بعد حدود ۳۰۰ درصد رشد را پیشبینی کردهاند و در حوزه پژوهش و فناوری هم رشدهای چندبرابری دیدهشده است و این یعنی اگر چنین روندی چندسال ادامه پیدا کند یا اگر چندسال ما این چندبرابر شدن را طی هر ۱۲ ماه تکرار کنیم، به آن عدد ایدهآل که مدنظر داریم، خواهیم رسید. پیشبینیهای بودجهای واقعگرایانه و تا حدودی خوشبینانه اما قابلدسترس است این برآوردها خوشبینانه هستند یا بدبینانه یا واقعگرا؟ با توجه به ظرفیت دانشگاه، تحقق این موارد دور از ذهن نیست اما واقعیت دیگر این است که در کشور ما تا یک فرهنگ سازمانی برای حرکت در یک مسیر روبهجلو جا بیفتد، راه درازی دارد. اگر بروکراسی اداری مقداری کمک کند، پیشرفتها سریعتر محقق میشوند. میشود گفت این پیشبینیها واقعگرایانه و مقداری خوشبینانه هستند اما دور از دسترس هم نیستند. نکته دیگر این است که این پیشبینیها هنوز متناسب با ظرفیت دانشگاه نیست و ظرفیت دانشگاه خیلی بیشتر از این هدفگذاریهاست، باید موانع را شناسایی کنیم و هرچه میتوانیم این موانع را کم کنیم تا بشود به ظرفیت ایدهآلمان برسیم و رشدهای خوب و سریعتری اتفاق بیفتند. فعالیتهای سازمان مرکزی بهجد توسط خزانهداری کنترل میشود نگاه خاصی در واحدها نسبت به میزان هزینههای خود سازمان مرکزی وجود دارد، چون احساس میشود که آنجا به بودجه نزدیکتر است و میتواند برخوردارتر باشد یا خدایناکرده ریختوپاشها و اسرافهایی اتفاق بیفتد. آیا درباره این موضوع هم مدیریت خاصی صورت گرفته است؟ خوشبختانه بودجه سازمان هم در دل این بودجههاست و یکسری نمودارهایی در جلسه شورای دانشگاه چند روز پیش توسط آقای دکتر فداکار ارائه شد که در رابطه با محور پایدارسازی اقتصادی بود و در آن سهم استانها نشان داده شده بود و حتی سهم خود سازمان؛ هم در هزینهها و هم درآمد ارائهشده بود. بخشی از بحث بودجه سازمان مرکزی، بحث حقوق و دستمزد است که از سیاستهای کلی دانشگاه تبعیت میکند. در بخش دوم که مربوط به هزینههای پشتیبانی میشود، واقعا صرفهجویی شده و شاید میتوانیم بگوییم روند کاهشی داشته است. البته یکی از دلایل کاهشی بودن این هزینهها شیوع کرونا است که باعث شده مثلا غذا توزیع نشود و بعضی از خدمات دیگر ارائه نشوند که در خود واحدها هم اینطور است. خوشبختانه در سازمان مرکزی از سال ۹۷ بهبعد بودجه به شکل موافقتنامهای با بخشهای مختلف تنظیم میشود و بیش از ۳۰ بخش در ستاد دانشگاه، با معاونت توسعه، موافقتنامه امضا میکنند و خزانهداری هم بهجد کنترل میکند. شاید یکی از جاهایی که خیلی دقیقتر توسط خزانهداری کنترل میشود، همین تامین اعتبار و تخصیص سازمان مرکزی باشد. سامانهای شدن بودجه دانشگاه به شفافیتسازی در مسائل بودجهای کمک میکند آیا رسیدن به آن نقطه که ۹۰ درصد از مسائل بودجه دانشگاه آزاد بهصورت شفاف بیان شود، واقعا قابل تحقق است؟ روند حرکت ما در مسیر همین هدف است. سامانهای شدن بودجه خیلی به تحقق چنین هدف ایدهآلی کمک خواهد کرد. من نمیتوانم درصد خاصی بگویم اما مطمئنم که بهسمت شفاف شدن بیشازپیش درحال حرکت هستیم و البته این را هم باید در نظر گرفت که دانشگاه آزاد، یک مجموعه بسیار گسترده است و در سراسر کشور واحدها و مراکز فراوانی دارد. وقتی بخواهید یک عدد مشخص را از کل کشور جمع کنید، عدد بسیار بزرگی خواهد شد و برداشتها و تفسیرهای مختلفی بهوجود خواهد آورد. خیلیجاها در بخشنامهها و قوانین، شاید تفسیرها، یک روند دیگری را به وجود آوردهاند، نه اینکه قصور خاصی وجود داشته باشد. اگر میگویم این حرکت بهسمت شفافیت است، یعنی وقتی شما میبینید در بودجه و احکام آمده که کل قراردادهای دانشگاه در حوزههای مختلف اعم از منابع انسانی و غیرانسانی حتما باید در سامانه یکپارچه ثبت شود و زیرساخت این امر در بخشهای حقوقی و بخش آیتی دانشگاه درحال تشکیل است، همین امر یکی از زمینههایی است که بهسمت شفافیت حرکت میکند. وقتی قراردادی در یکی از واحدهای استانی کشور با بیش از هزار کیلومتر فاصله نسبت به پایتخت، باید ثبت شود و کد رهگیری داشته باشد، این یعنی نظارتها هم میتوانند بهطور کاملتری انجام شوند، درنتیجه باید بپذیریم که دانشگاه آزاد، دانشگاه بزرگی است، از منظر تنوع واحدها ناهمگن است و نوع اطلاعات و نوع تسلط واحدها بر قوانین و مقررات متفاوت است. آیا دانشگاه آزاد میتواند به آن نقطه برسد که پس از صرف هزینهها و کسر آنها از درآمدهایش بتواند پسانداز و اندوخته هم داشته باشد؟ بله، درحالحاضر هم تعدادی از واحدها در شرایط اندوخته مثبت هستند اما اگر به آن سمت برویم که درمجموع هزینههای جاری و اجتنابناپذیرمان به زیر ۸۰ درصد از درآمدهای جاریمان برسد، به نقطه خوبی رسیدهایم. این یکی از روندهایی است که هدفگذاری آن شده و ممکن است چندسال زمان ببرد. ما الان در اوج میانگین بالای سنواتی پرسنل و هیات علمی هستیم و میانگین سنوات بالای ۲۰ سالمان بسیار بالاست. از آن طرف در شیب کاهش دانشجو و تقاضای آموزش عالی در نتیجه کاهش دانشجو در کشور بودهایم، بهطور مثال پتانسیل ثبتنام در آزمون مقطع کارشناسی ارشد در کشور ما بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر است اما وقتی تعداد انتخاب رشته به ۲۰۰ هزار نفر میرسد و تازه از این ۲۰۰ هزار نفر هم شاید بین ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار نفر در کل ثبتنام کنند، این یعنی شرایط اقتصادی جامعه بر تقاضای آموزش عالی تاثیر میگذارد و طبیعتا روی اقتصاد دانشگاه هم تاثیرگذار خواهد بود. وقتی درآمد دانشگاه از طریق تقاضای آموزش عالی بهدلیل شرایط اقتصادی پایین میآید، ما در دانشگاه آزاد اسلامی از مسیرهای دیگری مثل طرح پویش که تقریبا بهطور نسبی شغل را تضمین میکند، تقاضا را افزایش میدهیم و بهسمت آموزشهای مهارتمحور میرویم، چون امروز کشورمان نیاز بالایی به مهارت و تخصص دارد. در دانشگاه دانشکدههای مهارتی و کارآفرینی با نظر ریاست محترم دانشگاه راهاندازی شده و در بودجه هم حمایت کردیم. دلایل این برنامهریزیها هم این است که وقتی تقاضای آموزش عالی بهخاطر شرایط اقتصادی تحت تاثیر قرار میگیرد با استفاده از روشهای دیگری تقاضا را افزایش دهیم. ما این حوزه (پاسخگویی تقاضای آموزشی مهارتی) را تقویت میکنیم؛ چراکه بخشی از تقاضای جامعه را پوشش دهیم. سخن پایانی را در خدمت شما هستیم. خوشحالیم با نگاه ویژهای به مساله بودجه در دانشگاه آزاد پرداخته میشود و آن بهعنوان یک فرآیند مهم در روند حرکتی دانشگاه و مساله اصلی جلوه داده میشود. این نگاه برای آینده دانشگاه قطعا مفید است. از همکارانم در بخشهای مختلف ستاد، استانها و واحدها که در این فرآیند چندماهه بودجهریزی سال جاری کمک داشتند هم بهصورت ویژه متشکرم. منبع: فرهیختگان انتهای پیام/

صفحه نخست

آموزش و دانشگاه

علم‌وفناوری

ارتباطات و فناوری اطلاعات

سلامت

پژوهش

علم +

سیاست

اقتصاد

فرهنگ‌ و‌ جامعه

ورزش

عکس

فیلم

استانها

بازار

اردبیل

آذربایجان شرقی

آذربایجان غربی

اصفهان

البرز

ایلام

بوشهر

تهران

چهارمحال و بختیاری

خراسان جنوبی

خراسان رضوی

خراسان شمالی

خوزستان

زنجان

سمنان

سیستان و بلوچستان

فارس

قزوین

قم

کردستان

کرمان

کرمانشاه

کهگیلویه و بویراحمد

گلستان

گیلان

لرستان

مازندران

مرکزی

هرمزگان

همدان

یزد

هومیانا

پخش زنده

رشد ۳۰ درصدی درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه آزاد

وارونگی افکار عمومی مهم‌ترین موضوع در پدیده ارتباط جمعی شخصی است

ایجاد مقطع دکتری برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در کشور

نخستین جلسه دبیرخانه مرکزی نظام موضوعات فناوری دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد

دستیابی به خودکفایی ۷۰ درصدی با تلاش مستمر نیروهای انقلابی