رانت در ارائه تسهیلات، مانعی در برابر تولید
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا-محمدرضا کچوئیان، رویکرد اقتصاد بازار آزاد طرفداران سینه‌چاک و منتقدین دوآتشه‌ای در سراسر این کره خاکی دارد. در هر دو طیف طرفداران و منتقدان این رویکرد نظریه‌پردازان زیادی وجود دارد. به طور کلی نظریه‌های طرفدار این رویکرد با اعتقاد بر دست نامرئی بازار، روند اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد را باعث رشد و توسعه اقتصادی تمامی جوامع علل‌الخصوص جوامع در حال توسعه می‌دانند. به زعم بسیاری از منتقدین و تحلیل‌گران اقتصادی، رویکرد اقتصادی دولت سازندگی بر اساس اقتصاد بازار آزاد بود که خصوصی‌سازی‌های بی حد و حصر و متأسفانه رانت‌بازی از المان‌های آن دوره تاریک اقتصادی در کشور است.در آن طرف طیف نظریه‌های انتقادی به اقتصاد بازار آزاد را داریم که زیربنای اقتصادی کشورهایی که چنین رویکردی را به اقتصاد دارند شیوه تولید سرمایه‌دارانه یا «لیبرالیستی» می‌دانند که روی بنای آن چیزی جز فاشیسم نه به معنای شیوه تولید خاص بلکه به معنای فرهنگ، هنر، حقوق و سیاستی است که از دل آن شیوه تولید بیرون می‌زند.البته هدف بیان تخصصی رویکردهای مزبور در علم اقتصاد نیست و تنها به دنبال بیان سازوکار غلط و ناآگاهانه در اجرای سیاستی اقتصادی است که نمونه آن را بیان کردیم.
بیشتر بخوانید:
کم‌کاری‌های دولت قبل، یقه فناوری را هم گرفت/ سایه نومیدی بر سر صنعت بازی‌های رایانه‌ای
وزیر صمت در دولت سیزهم باید انحصارهای خاص را بشکند
همانطورکه گفته شد رویکرد بازار آزاد به اقتصاد از زمان دولت سازندگی سایه خود را افکند و به زعم بسیاری از منتقدین و تحلیل‌گران ریشه مشکلات اقتصادی موجود را باید در آن دوران تاریک جست‌وجو کرد. خصوصی‌سازی‌های رفاقتی حتی در صنایع ملی‌ای همچون صنعت نفت و گاز و دادن تسهیلات به صورت رانتی به شرکت‌های خصوصی قدرتمند و تبدیل وضعیت نیروهای استخدامی به پیمانی، پیمانکاری و قراردادی همه در آن دوران به زعم برخی از تحلیل‌گران شبه سازندگی اتفاق افتاد یا ریشه در آن دوران دارد. لیکن هر رویکرد اقتصادی علاوه‌بر معایب، مزایایی را در اقتصاد به همراه دارد و اگر به دنبال یک نگاه جایگزین شونده یا «آلترناتیو» هستیم باید نگرشی میانه به نگاه‌ها و نظریه‌های اقتصادی داشته باشیم و به دور از جانبداری،دخل و تصرف ارزش‌های شخصی به رویکردهای موجود نظر بیافکنیم. امروزه مبنای اقتصاد بسیاری از کشورها و اگر بگوییم تمامی کشورها اغراق نکرده‌ایم بر مبنای رویکرد اقتصاد بازار آزاد است. کشورهای توسعه یافته‌ای همچون انگلستان، ایالات متحده، نیوزلند و بسیاری دیگر با ادامه دادن چنین نگاهی بر اقتصاد همراه با نظارت دولت، اسباب بسیاری از مشکلات اقتصادی را جمع کرده‌اند. دولت در بسیاری از این کشورها با اینکه خصوصی‌سازی را در سیاست‌های اقتصادی‌اش پیگیری می‌کند لیکن با نظارت درست برای مثال قراردادن فرصت احقاق حق از اقشار و طبقات مختلف جامعه همچون کارگران و حمایت از سندیکاهای موجود اجازه ظلم به طبقه کارگران را نمی‌دهد و اساساً دولت حامی تمامی طبقات جامعه است نه صرفاً طبقات مسلط.
در همین رابطه دولت در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته با سرمایه‌گذاری بر روی علوم پایه و صنایع نوپا امکان رشد و گسترش این صنایع و دانش در همه حیطه‌ها را به‌وجود آورده است. این مسائل نشان می‌دهد که یک رویکردی اقتصادی با توجه به چگونگی اجرایش نتایج متفاوتی دربر دارد. متأسفانه رویکرد اقتصاد بازار آزاد که حتی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به‌شدت پیگیری می‌شد همراه با ضعف‌های زیادی بود. یکی از مسائل و مشکلاتی که علی‌رغم توجه به اقتصاد و صنایع دانش‌بنیان و خلاق، ضربه مهلکی بر این صنعت وارد می‌آورد موانع و مشکلاتی است که این شرکت‌ها درروند دریافت تسهیلات از دولت دارند. به‌عنوان نمونه وام‌هایی با بهره‌های سرسام‌آور که پس از اینکه شرکتی از عهده پرداخت وام با چنین بهره‌ای برنمی‌آید کارخانه تعطیل می‌شود و به تملک بانک در می‌آید و بسیاری از نیروها بیکار می‌شوند که متأسفانه این مشکل بسیاری از واحدهای تولیدی است. همچنین مسئله رانت، حمایت و دادن تسهیلات با ارقام نجومی به شرکت‌هایی خاص و غفلت از دیگر صنایع نوپا از مشکلات دیگر و به قول عده‌ای شمشیر داموکلس بر سر این صنایع است. خوشبختانه دولت سیزدهم در شعارهای انتخاباتی خود برخورد با این مسائل را از اصلی‌ترین محورهای سیاست‌های خود بیان کرده است، که باید دید در این راه چه اقداماتی صورت می‌گیرد. در همین رابطه با احمد شریعتی مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان به گفت‌وگو نشستیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
آنا: محصولات خود را معرفی کنید و کاربرد آن را در صنعت شرح دهید؟
شریعتی: محصولات این شرکت در زمینه تجهیزات کنترل از راه دور، شامل کنترل‌کننده‌های بیسیم سطح مخازن آب، ترمینال راه دور «آر تی یو»، دیتالاگر، سنسورها و آنتن‌های یاگی یودا و تجهیزات رادیویی است. به طور مثال دیتالاگر وسیله‌ای است که پارامترهای جریان، فشار و ولتاژ را در تابلوی برق از طریق پورت‌های مختلف همچون پورت سریال و پورت صنعتی می‌خواند و در خودش ذخیره‌سازی می‌کند و از طریق اینترنت ارسال می‌کند. همچنین سیستم ترمینال از راه دور «آر تی یو» هم به همین نحو عمل می‌کند و یکسری فرامین را به خروجی‌ها ارسال و اطلاعات وارده از ورودی‌ها را پردازش کرده و از طریق شبکه رادیویی با سرور ارتباط برقرار می‌کند. الگوریتم‌های خاصی وجود دارد که این شرکت به صورت انحصاری بر روی این سیستم‌ها پیاده‌سازی کرده و یکی از مزیت‌ها نسبت به نمونه‌های دیگر همین است که الگوریتم‌هایی بر روی این دستگاه‌ها استفاده شده که هم سرعت را زیاد کرده و هم به عنوان مثال در دیتالاگرها حجم اطلاعات موجود در کارتابل خیلی کم شده یا اطلاعاتی که سرور ارسال می‌کند دارای حجم کمی است واین‌ها یک قسمت کوچکی از امکاناتی است که محصولات این شرکت داراست. به عنوان نمونه‌ای دیگر «آر تی یو» یا ترمینال راه دور، پورت‌ها و امکانات مختلفی دارد که شامل پورت شبکه، امکان انتقال اطلاعات از طریق سیم‌کارت و داشتن پروتکل‌های«ام پی تری» و «مدباس» برای استفاده در حوزه صنعت است.
آنا: این محصولات نمونه داخلی دارد؟
شریعتی: به صورت دقیق «آر تی یو» دارای نمونه داخلی است ولی نمونه داخلی کنترل کننده بیسیم سطح مخازن دارای امکانات کمتری از نمونه تولید شده در این شرکت است. نمونه تولید شده توسط این شرکت توان نمایش سیگنال با هر سطح و قدرتی و همچنین دما را بر روی«ال سی دی» دارد. به عنوان نمونه دیگر دیتالاگرهای تولید شده توسط این شرکت هم از قیمت تمام شده کمتری برخوردار است و هم اینکه امکان سفارشی‌سازی دارد برای مثال مشتری اعلام می‌کند که پورتی و یا پروتکلی را بر روی این پورت شبکه لازم دارد، و توانایی انجام چنین سفارشاتی بر روی محصولات و شخصی‌سازی آن‌ها وجود دارد. امکان دیگری که می‌توان از آن صحبت کرد بحث ماژولار بودن این سیستم‌ها است. قسمت پورت‌ها از قسمت «سی پی یو» مجزا است و خریدار هر پردازنده‌ای که بخواهد، به‌صورت ماژولار بر روی سخت‌افزار پیاده می‌کنیم. همچنین در قسمت کنترل‌کننده بیسیم سطح مخازن هم خیلی دستمان باز است به عنوان مثال نمونه‌های داخلی موجود از مدل‌های خارجی استفاده می‌کنند ولی نمونه تولید شده توسط این شرکت از آغاز تا پایان توسط این شرکت طراحی و تولید شده و اگر فاصله بین مخزن و چاه زیاد باشد فقط آن قسمت تقویت‌کننده آن را تغییر می‌دهیم و خود ماژول تغییر نمی‌کند.
محصولات ایران‌ساخت، برتر از نمونه خارجی
آنا: مزیت‌های محصولات این شرکت نسبت به نمونه خارجی آن چیست؟
شریعتی: مدل‌های خارجی به صورت عمومی ساخته می‌شود. برای مثال «آر تی یو» در صنایع نفت و گاز و آبفا مورد استفاده است اما همین دستگاه وقتی درجه‌های متفاوتی بر روی آن نصب می‌شود برای صنعت آبفا دیگر مورد استفاده نیست. ولی این شرکت با شناسایی وضعیت و تعداد ورودی و خروجی‌ها دستگاهی را به صورت بهینه برای این موقعیت ساخته است که خریدار مجبور نیست هزینه اضافی برای آن پرداخت کند. وقتی یکی از محصولات به طور مثال شرکت زیمنس را می‌خرید امکانات بسیاری بر روی آن قرار دارد که اصلاً مورد استفاده نیست و پروتکل‌هایی بر روی آن نصب شده است که در صنعت آبفا کاربردی ندارد و خریدار باید هزینه‌ای اضافی برای امکانات بیشتر آن پرداخت کند. اما محصولات این شرکت به سفارش آبفا شخصی‌سازی شده است و برای مثال آبفا اظهار می‌کند که تابلوی برقی دارم که در تمام استانها و شهرستان‌ها با یک فرمت خاص کار می‌کند و این شرکت هم دستگاهی ساخته است که با سیستم آن‌ها کاملاً منطبق و هماهنگ شود. اما شرکت‌های خارجی محصول خود را برای استفاده عمومی طراحی کرده و نمی‌دانند که یک دستگاه خاص چه کارکرد ویژه‌ای برای آن صنعت دارد و محصولاتشان به این لحاظ عمومی است که هم در صنعت نفت و گاز و هم صنعت آبفا استفاده می‌شود و مزیت اصلی محصولات این شرکت نسبت به نمونه خارجی این است که بهینه‌سازی و شخصی‌سازی شده مضاف بر اینکه پروتکل‌های نرم‌افزاری آن بیشتر است برای مثال پروتکل «اس ان ام پی» را داریم که رقبا از آن استفاده نکرده‌اند.
آنا: در عرصه صادرات محصولات خود فعال هستید؟ و اگر در این حیطه فعالیتی نمی‌کنید برنامه‌ای برای صادرات محصولات خود در آینده دارید؟
شریعتی: خیر. صادراتی نداریم. ولی به دنبال گرفتن استانداردهای مورد نیاز هستیم که بتوانیم در عرصه صادرات هم فعال باشیم. البته فروش به صورت واسطه‌ای و غیر مستقیم به بعضی کشورهای منطقه داشته‌ایم به این شکل که خریدار، یکی از محصولات این شرکت را برای استفاده در کشور سوریه و یا عراق البته از طریق لینکی دیگر خریداری کرده‌است.منظور از فروش غیرمستقیم و واسطه‌ای این است که شخصی در داخل محصولی از محصولات این شرکت را برای استفاده در کشور دیگر خریداری می‌کند. ولی به صورت مستقیم محصولی به کشور دیگر صادر نکرده‌ایم. البته این پتانسیل و توان در صادرات محصولات وجود دارد و قطعاً نسبت به محصولات این شرکت اقبال صورت می‌گیرد. همچنین قابلیت رقابت با نشان‌های تجاری معتبر و معروف در این حوزه وجود دارد. به طور مثال، سال ۹۳ در پروژه‌ای برای پالایشگاهی در کشور که نمونه خارجی محصول مورد نیاز آن پالایشگاه زیمنس بود، ۸۰۰ میلیون تومان هزینه دربر داشت. ولی این شرکت همان محصول را با ارزش ۳۵۰ میلیون تومان برای پالایشگاه راه‌اندازی کرد که تفاوت قیمت بسیار قابل توجهی است.
آنا: محصولات جدیدی را طراحی و تولید کرده‌اید؟
شریعتی: بله. محصولات جدیدی در حال تولید داریم. امکانات دیگری به «آر تی یو» اضافه کرده‌ایم که در حوزه نفت و گاز هم بتوان از آن استفاده کرد. همچنین بر روی رادیو مودمی که امکانات خاصی دارد کار می‌کنیم و حدود یکسال است که روی توسعه و تغییرات در آنتن‌ها فعالیت صورت گرفته است که تا آخر سال به نتیجه می‌رسد. و به طور کلی محصولات را به‌روزتر می‌کنیم چونکه این محصولات به گونه‌ای است که هر سال باید با توجه به فناوری موجود در دنیا به روزرسانی شود.
نسیه‌بری ارگان‌های دولتی مصداق«زآنکه نقد از خزانه می‌نرسد»
آنا: پاندمی کرونا چه تاثیراتی بر روند تولیدات این شرکت داشته است؟
شریعتی: جدای از بحث کرونا به طور کلی وضعیت دولت در یکسال گذشته به هیچ وجه خوب نبوده است. چون خریدار اصلی محصولات این شرکت آبفا است تمام خریدهایش از طریق اسناد خزانه است. برای مثال ۳ ماه قبل پروژه‌ای را به ارزش ۵۰۰ میلیون تومان انجام داده‌ایم که ۱۰۰ میلیون تومان آن را به صورت نقدی پرداخت کرده و اسناد خزانه آن را ارسال نکرده‌اند چونکه اعتبار لازمه برای آن هنوز نیامده‌است و بودجه برای پرداخت این پروژه موجود نیست. همچنین مطالبات پرداخت نشده‌ای از سال ۹۷ داریم که ارزش آن با توجه به تورم موجود بسیار تغییر کرده است. یک وسیله ۱۵ میلیون تومانی در حال حاضر ۷۰ میلیون تومان شده لیکن همان ۱۵ میلیون تومان هنوز پرداخت نشده‌است.
به آن شرکت‌هایی که اوضاع مالی بسیار خوبی دارند توجه بیشتری می‌شود
آبفا در زمینه پرداخت محصولاتی که از این شرکت خریداری می‌کند بسیار ضعیف است و یکی از مشکلات حاد این شرکت همین قضیه بوده و کرونا تاثیری نداشته است. و علت آن پرداخت‌های ضعیف، بحث لابی‌بازی‌های موجود است که به طور مثال شرکتی به موازات این شرکت وجود دارد که اوضاع مالی بسیار خوبی داشته و وصول مطالبات آن به موقع است و دیگری بحث مشکلات اقتصادی این سازمان‌ها و اینکه به طور کلی اوضاع مالی دولت در بحث آب بسیار خراب است. برای مثال تجهیزاتی از این شرکت می‌خرند و در روستا از آن استفاده می‌کنند و دارای بهره‌وری و سودآوری زیادی هم است ولی هزینه آن پرداخت نمی‌شود.
یک بام و دو هوای دولت تدبیر،در ارائه تسهیلات
آنا: از همان ابتدای تأسیس شرکت تا حال حاضر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی از این شرکت حمایت کرده است؟
شریعتی: این شرکت در سال ۹۱ تأسیس شده است و در این سال وارد پارک علم و فناوری شدیم و ۳ سال است که به عنوان شرکت دانش‌بنیان فعالیت می‌کنیم و از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی به هیچ وجه استفاده نکردیم ولی یکبار که به گرفتن تسهیلات از صندوق اقدام کردیم اظهار کردند که باید سند ملکی داشته باشیم. به طور مثال درخواست وام ۳۵۰ میلیون تومانی داده بودیم مقداری که برای سرمایه در گردش قبول کردند ۱۵۰ میلیون تومان بود ودلیلشان این بود که فروش رسمی این شرکت زیاد نبوده است البته ما فروش غیر رسمی به اشخاص زیاد داریم ولی ملاک صندوق نوآوری همان اظهارنامه مبنی بر میزان فروش رسمی است. مشکل بزرگ این شرکت همان مسئله ذکر شده خریداران محصولاتمان است و اگر یک نهاد یا کارگروهی تشکیل شود برای پیگیری مطالبات شرکت‌ها بسیاری از مشکلات حل می‌شود. همینکه حق و حقوق این شرکت‌های دانش بنیان به نسبت شرکت‌هایی که دانش‌بنیان نیستند و اوضاع مالی بسیار خوبی دارند و مطالباتشان همیشه نقداً پرداخت می‌شود داده شود بسیاری از مشکلات در این حوزه رفع می‌شود. و علت اینکه به آن شرکت‌هایی که اوضاع مالی بسیار خوبی دارند توجه بیشتری می‌شود شاید همین است که از اوضاع مالی خوبی دارند و بالعکس به شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق اهمیتی نمی‌دهند، البته شرکت‌های دانش‌بنیانی هم هستند که توجه ویژه‌ای دریافت می‌کنند و در پارک علم و فناوری انواع امکانات و سوله‌ها در اختیارشان قرار می‌دهند که شاید هم فناوری خاصی نداشته باشند.
آنا: چه تعداد نیرو به صورت مستقیم و غیر مستقیم در این شرکت فعال هستند؟
شریعتی: به صورت مستقیم ۶ نفر و غیرمستقیم و پروژه‌ای ۱۰ نفر در این شرکت فعالیت می‌کنند.
سرعت‌گیرهای قانونی،در مسیر دانش‌بنیان‌ها
آنا: به عنوان فعال در حوزه صنایع دانش‌بنیان روند استارت‌آپ‌ها و صنایع دانش‌بنیان را در کشور در چه مسیری می‌بینید، این روند صعودی است یا نزولی؟
شریعتی: این روند صعودی و روبه پیشرفت است لیکن این کاغذبازی‌های موجود را باید کنار زد. به طور مثال وقتی یک وامی را نیاز دارید ۴۵ روز وقت می‌دهند تا مقدمات را آماده کنید پس از آن برنامه تجاری و بسیاری از مسائل را از آغاز تحلیل می‌کنند. سپس یک کارگروه تشکیل می‌شود که تصمیم بگیرند وام را از کدام منبع اختصاص دهند و مراحل بسیاری که در ادامه وجود دارد، و باید این مراحل کنار گذاشته شود تا به سرعت درخواست یک شرکت دانش‌بنیان پاسخ داده‌شود. یکی از مشکلات اصلی خودمان در این شرکت مسائل معیشتی زندگی است از جمله وام‌هایی که باید پرداخت شود و هزینه مکانی که در آن فعالیت می‌کنیم و هزینه‌های دیگر. وقتی مشغله فکری مسائل معیشتی زندگی شخصی خودمان را داریم، این مسئله قطعاً بر روی فروش، طراحی، تحقیق و توسعه این شرکت اثرگذار می‌گذارد و باید فکری شود تا این مل مشکلات برطرف شود.
آنا: این شرکت از معافیت مالیاتی برخوردار بوده است؟
شریعتی: خیر. معافیت مالیاتی شامل حال این شرکت نمی‌شود. به این علت که تولیدی نوع دوم محسوب می‌شویم.
تدبیر و امید،خانه امید دوستان بود
آنا: به عنوان کسیکه در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان فعال هستید، اقدامات دولت فعلی و قبلی را در این جهت چگونه می‌بینید؟
شریعتی: اگر تسهیلات و حمایت‌ها به صورت عادلانه از شرکت‌ها صورت گیرد بسیار امر خوبی است ولی قسمت زیادی از این تسهیلات توسط تعدادی شرکت که اطراف خودشان و مورد حمایت آن‌ها بوده است خرج می‌شود، مثلا چندین هزار میلیارد تسهیلات داده بودند. اگر از این همه پولی که خرج شده است تنها ۵۰۰ میلیون تومان آن به این شرکت تزریق می‌شد اوضاع این شرکت بسیار فرق می‌کرد و جلوی واردات بسیاری از نشان‌های تجاری در این حوزه گرفته می‌شد ولی متاسفانه در آن زمانی که نیاز به آن مبلغ داشتیم اقدامی درخور صورت نگرفت. در اوایل شروع به کار دولت قبلی این روند مثبت بود ولی در اواخر فعالیت دولت دوازدهم این روند به هیچ وجه مثبت و خوب نبود و اوضاع اقتصادی بسیار خراب بود، اما دولت جدید هم که از شروع کارش زیاد نمی‌گذرد و باید دید که چه اقداماتی در این زمینه انجام می‌دهد در حال حاضر اوضاع جالبی ندارد، لیکن به عنوان نکته این را می‌گویم که باید سیستمی پیاده شود که از ظاهرسازی و شعار به دور باشد به این نحو که برای هر شرکتی وکیل یا مشاور یا رابطی در نظر گیرند که مطالبات و درخواست‌های آن شرکت را پیگیری کند. برای مثال برای گرفتن وام از صندوق آن همه مراحل را طی نکند و آن مشاور یا وکیل یا رابط از جانب صندوق نوآوری یا معاونت علمی و فناوری آن مراحل را تسهیل کند و هر از گاهی جلسه‌ای پیرامون مشکلات این شرکت‌ها و رسیدگی به آن‌ها تشکیل دهد.امیدواریم این مشکلات در سایه اقدامات صحیح هرچه زودتر برطرف شود.
انتهای‌پیام/
انتهای پیام/