فرهنگ غلط برتری محصول خارجی؛ بلای جان تولید داخلی
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا-محمدرضا کچوئیان، علم اقتصاد دانشی است که روابط موجود میان تولید، توزیع و مصرف را بررسی می‌کند و اساساً اقتصاد بدون تولید معنا ندارد. علی‌رغم اینکه رویکردهای زیادی نسبت به اقتصاد وجود دارد، لیکن یکی از تقسیم‌بندی‌های موجود در نگرش‌های اقتصادی به‌طورکلی تقسیم آن به نظریه‌های انتقادی و نظریه‌های لیبرالیستی و نئولیبرالیستی است. نظریه‌های انتقادی بر مبنای نگاه‌های مارکسیستی به اقتصاد یا اقتصاد مارکسی تعریف می‌شود. حتی در آرمان‌گرایانه‌ترین و انتقادی‌ترین نگاه‌ها به اقتصاد همچون نگرش کارل مارکس که البته خالی از ایراد هم نیست، عامل مهم و موتور محرک جامعه، تولید و کار است. هیچ اقتصاددانی در دنیا وجود ندارد که نظریه‌ای بر ضد تولید داشته باشد. چون اساساً بدون تولید اقتصاد معنا ندارد و بدون اقتصاد زیست بشریت با عدم روبه‌رو می‌شود.
بیشتر بخوانید:
مشارکت دانش‌بنیان‌ها و صنعتی‌ها بازارهای جدید ایجاد می‌کند/ مداوای درد کشور با تبدیل ایده به محصول
توجه به اقتصاد دانش‌بنیان موجب عقب‌نشینی دشمن می‌شود
یکی از عوامل کلیدی افزایش شاخص‌های توسعه اقتصادی مسئله تولید داخلی است و اساساً کشوری که در این زمینه ضعیف و اقتصاد رانتی و متکی بر فروش نفت دارد، هرچقدر هم که درآمد سرانه بالایی داشته باشد، باز هم نمی‌تواند صحبت از توسعه اقتصادی به میان آورد. بسیاری از کشورهای ثروتمند عربی منطقه که مدار اقتصادشان حول محور فروش نفت می‌گردد، همین شرایط را دارند. شاید در مواجهه با درآمد سرانه کشورهایی همچون امارات و یا عربستان تعجب کنیم که این حجم از درآمد سرانه چگونه به‌دست‌آمده است و یا اینکه قطعاً مردم زندگی مرفهی در این‌گونه کشورها دارند. ولی به‌هیچ‌وجه جای تعجب ندارد، درآمد سرانه نجومی این کشورها صرفاً بر مبنای فروش نفت و گاز به‌صورت خام‌فروشی به کشورهای غربی است، که شاخص مناسبی برای بررسی رفاه در جامعه نیست. درآمد سرانه یک حباب فریبنده است.
به نظر بسیاری از تحلیلگران اقتصادی وضعیت کشورهای ثروتمند عربی منطقه زیاد دوام نمی‌آورد و این کشورها باید هرچه سریع‌تر به فکر سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی و تولید داخلی باشند. رهبر معظم انقلاب در خصوص مشکلات اقتصادی کشور بر روی مسئله خام‌فروشی و صادرات فله‌ای مواد خام همچون نفت و بسیاری از مواد معدنی تأکید ویژه‌ای کرده‌اند و آن را ازجمله مسائلی می‌دانند که نیازمند کار جدی است. خوشبختانه در کشور چند سالی است که بر اقتصاد و صنایع دانش‌بنیان و خلاق توجه می‌شود، و به‌زعم بسیاری از تحلیلگران حوزه اقتصاد و سیاست و مسئولان، تنها راه برون‌رفت از این بن‌بست اقتصادی پیشروی است، ولی هنوز راه زیادی در پیش داریم. در همین رابطه با محمد یاقوتی‌نیا کارآفرین و مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
آنا: محصولات این شرکت را معرفی کرده و مزیت آن‌ها را نسبت به نمونه داخلی توضیح دهید؟
یاقوتی نیا: شاخص‌ترین محصولات این شرکت شامل اکچویتور یا عملگرهای الکترومکانیکی خطی و دورانی است. مزیت آن نسبت به نمونه‌های داخلی قابلیت پشتیبانی ظرفیت‌های بالا، نیروهای زیاد و تحمل شرایط سخت‌کاری است. یکی از وجوه ممیزه آن نسبت به نمونه‌های داخلی این است که عملگرهای تولیدشده توسط این شرکت نیاز به روغن‌کاری ندارد.
تولید محصول ایران‌ساخت، برتر از نمونه خارجی
آنا: چه کشورهایی تولیدکننده این محصولات هستند؟ مزیت نمونه داخلی نسبت به نمونه خارجی چیست؟
یاقوتی نیا: اکثریت کشورهای صنعتی این محصول را تولید می‌کنند که شامل کشورهای اروپایی چون آلمان، ایتالیا، فنلاند، چند کشور دیگر و ایالات‌متحده است. عملگرهای تولید شده توسط این شرکت به لحاظ قیمت و کیفیت قابل رقابت با نمونه‌های خارجی بوده و در طراحی و ساخت آن کار علمی صورت گرفته است. به این صورت که معایب و محاسن نمونه‌های خارجی را در نظر گرفته و ایرادات موجود را رفع کرده‌ایم. مهم‌ترین شاخص و مزیت آن نسبت به نمونه خارجی این است که نیاز به روغن‌کاری دوره‌ای ندارد. در نمونه‌های دیگر اگر دوره تعمیرات و نگهداری این دستگاه را رعایت نکنند و به صورت مرتبط روغن‌کاری نشود محصول مستهلک و خراب می‌شود. ولی این شرکت ادعا می‌کند که عملگرهای تولید شده از چنان کیفیتی برخوردار است که نیازی به تعمیرات و نگهداری مکرر ندارد. همچنین به لحاظ قیمت در مقایسه با نمونه آلمانی و آمریکایی ۳۰ درصد و در مقایسه با نمونه‌های دیگر تا ۵۰ درصد پایین‌تر است.
تعرفه‌های گمرکی واردات، به جیب دولت سرازیر می‌شود
آنا: محصول یا محصولات جدیدی برای ارائه به بازار دارید؟
یاقوتی‌نیا: این شرکت به لحاظ تکنیکی توانایی ساخت هرگونه محصولی در این حیطه را دارد و ۲۰ سالی است که در عرصه تولید دانش‌بنیان فعال هستیم، ولی موضوع محوری برای تولید هر محصولی بازار است نه تکنیک. و هر شخصی که در این حوزه فعالیت می‌کند با آن درگیر است. در کشور ما متأسفانه فرهنگی وجود دارد مبنی بر اینکه محصول خارجی برتر از محصول داخلی است، درصورتی‌که بسیاری از تولیدات داخلی ازنظر فنی، تکنیکی و علمی با نمونه خارجی قابلیت رقابت دارد و این تفکر غلط به تولید داخلی ضربه می‌زند. علت به وجود آمدن چنین نگرشی به تولید داخلی این است که عده‌ای بدون در نظر گرفتن همه جوانب تولید صرفاً با مهندسی معکوس اقدام به ساخت محصولی از نمونه خارجی کردند و چون نمونه ساخته‌شده در داخل به‌هیچ‌وجه کیفیت مشابه خارجی را ندارد، این رویکرد در بازار ایجادشده است که محصول ایرانی به لحاظ کیفیت قابل‌مقایسه با نمونه خارجی نیست. مشکل دیگر در این عرصه، مسئله واردات بی رویه است. در همین زمینه بارها به وزارت صمت مراجعه کردیم که به مسئولان امر گوشزد کنیم که جلوی این قضیه را بگیرند ولی هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد و دلیل آن‌هم واضح است. علت تعرفه‌های کمرگی هنگفتی است که از طریق واردات محصولات خارجی به جیب دولت سرازیر می‌شود.
کرونا؛ عدویی که سبب خیر شده است
آنا: کرونا چه تأثیراتی بر فرآیند تولید در این شرکت داشته است؟
یاقوتی نیا: امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که جهانی و یکپارچه شده است. ایران به دلیل شرایط سیاسی‌اش ایزوله شده بود. ولی پاندمی کرونا باعث شد این فرایند ایزولاسیون جهان را در برگیرد و در این شرایط به دلیل کمرنگ شدن رفت‌وآمدهای بازرگانی و تجاری بین‌المللی مردم باید نیازهای مصرفی خود را از تولیدات داخلی تأمین کنند، که البته این وضعیت موقت است و با بازگشت به شرایط عادی روابط بازرگانی و تجاری بین‌المللی از نو برقرار می‌شود.
اعطای وام با بهره بالا هیچ ارزشی ندارد، چنین وامی را هرکسی می‌تواند دریافت کند، پس یک تولیدکننده کارآفرین چه مزیتی دارد؟
کرونا عدویی است که سبب خیر شده است. البته درست نیست که سیاست‌های خود را به این اتفاقات موقتی گره بزنیم.
رشد و توسعه صنایع نوپا، در سایه توجه دولت
آنا: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی از این شرکت حمایتی به عمل‌آورده است؟
یاقوتی نیا: این شرکت تا به امروز حمایتی دریافت نکرده است. البته خودمان نخواسته‌ایم که دریافت کنیم. چون وام‌هایی که این ارگان‌ها می‌دهند همراه با بهره بالایی است و اساساً برای کسی که در عرصه تولید دانش‌بنیان فعالیت می‌کند چنین وام‌هایی کاربردی ندارد. به‌عنوان‌مثال اعطای وام با بهره ۱۸ درصد برای تولیدکننده ارزشی ندارد. وامی با چنین بهره‌ای را هر کسی می‌تواند دریافت کند، پس یک تولیدکننده کارآفرین چه مزیتی دارد؟. البته این ارگان‌ها قصد حمایت دارند، ولی وقتی‌که با کسری بودجه طرف هستیم صندوق نوآوری و معاونت علمی توان حمایت مالی از این بیشتر را ندارند. مشکل دیگر این است که در کشور اساساً از مجموعه‌های بسیار قدرتمند و وسیع حمایت‌های بی‌حدوحصری می‌شود ولی در عوض از صنایع نوپا، کوچک و دانش‌بنیان حمایتی به آن معنا صورت نمی‌گیرد. البته اگر یک رویکرد استدلالی داشته باشیم، شاید این اقدام دولت را کاملا منطقی بدانیم. برای مثال اگر دو نفر که دوست شما هستند از شما مبلغی را به عنوان قرض درخواست کنند و از طرفی این را هم بدانید که یکی از آن‌ها ثروتمند و قدرتمند است و شخص دیگر توان مالی کمی دارد، منطق ایجاب می‌کند که اگر به دنبال بازگشت پول خود هستید به آن دوستی کمک کنید که به لحاظ مالی توانایی پرداخت پول شما را دارد. ولی دولت باید خطرپذیر باشد و نباید چنین رویکردی به صنایع نوپا و دانش بنیان داشته باشد. در سایه توجه به این صنایع است که امکان رشد و گستردگی آن‌ها و به تبع آن خلق ارزش افزوده بسیار برای کشور وجود دارد.
آنا: این شرکت به چه تعداد اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم کرده است؟
یاقوتی نیا:۱۰ نفر نیرو به‌صورت مستقیم و ۳۰ کارگاه هم به‌صورت پاره‌وقت با این شرکت همکاری می‌کنند.
آنا: به‌عنوان کسی که در عرصه دانش‌بنیان فعال هستید، روند اقتصاد دانش‌بنیان را در کشور چگونه می‌بینید، این روند را روبه‌پیشرفت و یا پسرفت می‌بینید؟
یاقوتی نیا: این روند را در جهت پیشرفت نمی‌دانم. در اینجا سؤالی ایجاد می‌شود که نگرش دولت به شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان صرفاً یک حل‌کننده مشکلات داخلی است؟ اگر این فرض را داشته باشیم که تمامی تحریم‌ها علیه کشور برداشته شود و روابط ایران و غرب حسنه شود و توافق صورت گیرد، دولت چه سیاستی را در قبال شرکت‌های دانش‌بنیان اتخاذ می‌کند؟، که از مسائلی است که باید به بحث و گفت‌وگو گذاشته شود.
صنایع دانش‌بنیان؛ مانوری برای سیاستمداران
آنا: اقدامات دولت‌های فعلی و قبلی را در راستای اقتصاد دانش‌بنیان چگونه می‌بینید؟
یاقوتی نیا: به‌زعم من سیاستمداران به دنبال حرفی جدید هستند که بتوانند بر روی آن مانور دهند. صنایع دانش‌بنیان همانطورکه گفته شد به‌عنوان یک مانور یا بهتر است بگوییم شعار عمل می‌کنند. البته اقداماتی هم در این راستا صورت گرفته است که صرفاً شعار نیست. برای روشن‌تر شدن منظور مثالی بیان می‌کنم. این شرکت در پارک علم و فناوری فعالیت می‌کرد. در آن محیط از این شرکت و محصولات آن سوءاستفاده می‌شد. منظور از سوءاستفاده این است که دائماً تحت نظارت بودیم و تا زمانی که محصول جدیدی برای ارائه داشتیم از تولیدکننده تقدیر به عمل می‌آمد و پس‌ازآن به‌سرعت فراموش می‌شدیم. و آن همایش‌ها برای تقدیر از این شرکت‌ها صرفاً جنبه نمایشی داشت. البته صحبت‌های من به این معنا نیست که حمایتی صورت نگرفته. ولی اگر هم حمایتی صورت گرفته صرفاً در جهت روند تبلیغات مسئولان بوده است.
انتهای پیام/پ
انتهای پیام/