بازار کاغذ در شوک پایان تحریم‌ها!/ شریفان: دیگر دوره رانت‌خواری‌ها به سرآمده است
هادی حسینی‌نژاد؛ خبرنگار فرهنگی آنا: با استناد به شواهد و قرائن موجود در بازار کتاب طی سال‌های اخیر، یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش قیمت کتاب، افزایش قیمت مهمترین ماده اولیه نشر؛ یعنی کاغذ بوده است؛ آنچنانکه تورم لجام گسیخته در این بازار، کاغذ تحریر مصرفی نزد ناشران را همان سال اول آغاز تحریم‌ها، از بندی 30 هزار تومان به مرز یک‌صد هزارتومان رساند و در ادامه این رقم بین 70 تا 80 هزارتومان آرام گرفت. اما این افزایش قیمت دقیقا از کجا آب می‌خورد؟
بخش عمده‌ای از مایحتاج کاغذ کشور، از دیرباز از کاغذ خارجی و کانال‌های واردات کاغذ تامین می‌شود و با تحمیل تحریم‌های اقتصادی و تجاری، رویه واردات کاغذ در کشور با مشکل مواجه شد، آنچنانکه امکان خریدهای اعتباری (مبتنی بر سوئیفت‌های بانکی) از بین رفت و همچنین منابع تامین کاغذ نیز به شدت محدود شد. دیری نگذشت که بخش قابل توجهی از تجار کاغذ که در سطوح مختلف فعالیت داشتند،با معضل مواجه شدند و بسیاری از آن‌ها حرفه خود را به کاغذ‌فروشی در بازار کاغذ (خیابان ظهیرالاسلام) تقلیل دادند.
البته با وجود بحران‌های اقتصادی که ریشه در متحمل شدن تحریم‌های اقتصادی بود، بازار کاغذ در ایران هرگز خالی نماند و روند واردات کاغذ از کانال‌های خاص ادامه داشت. تنها تفاوتش این بود که کاغذ بندی 30 هزارتومانی، چند برابر افزایش قیمت پیدا کرد و... حالا اینکه چه میزان از این تورم، محصول واقعی تحریم‌ها و پیچیده شدن واردات کاغذ به کشور بود و یا حاصل قیمت‌گذاری‌های صوری و منفعت‌طلبانه‌ی انحصارطلبان، بحث دیگری است.
حالا بعد از گذشت نزدیک چند سال، سیاست‌های دولت جدید پس از افت و خیزهای فراوان تحریم‌های اقتصادی ایران برداشته شده است و این سوال در ذهن‌ها متبادر خواهد شد که آیا امکان حل مشکلات، کاهش تورم و حتی ارزان شدن کاغذ و کتاب در کشور وجود خواهد داشت؟
چشم‌هایی که آب نمی‌خورند!
صرف‌نظر از امیدواری‌ها و مثبت‌نگری‌ها، بسیاری از فعالان مشاغل مرتبط با کاغذ پیش از این به این سوال خبرنگار آنا پاسخ منفی داده‌اند. مثل مهرداد میرزاحسینی؛ مدیر شرکت کاغذ و مقوای میرزاحسینی که از نظر او عناصر مختلفی در تعیین قیمت کاغذ در کشور سهیم‌اند که به سادگی به سمت تعدیل و کاهش قیمت‌ها، منعطف نمی‌شوند: «تعرفه‌های گمرکی، مبلغ ارز دولتی و امکان خرید اعتباری توسط بانک‌های خارجی (LC و یوزانس) عواملی هستند که روی قیمت کاغذ تاثیرات مستقیم دارند.... قیمت ارز دولتی به علاوه هزینه‌های گمرک و واردات برای هر یک کیلو کاغذ، به چیزی حدود 3 هزار و 200 تومان می‌رسد که اگر آن را در وزن یک بند کاغذ ضرب کنیم، حدودا به رقم 78 هزار تومان کاغذ مصرفی چاپ کتاب، یعنی کاغذ هفتاد گرمی در ابعاد 70 در 100 است. از طرفی چون عمده کاغذ کشور توسط توسط نهادهای دولتی وارد می‌شوند، تاجران و واردکنندگان متحمل ضرر و زیان می‌شوند.»
وی همچنین اظهار داشت: «برداشته شدن تحریم‌ها و امکان خریدهای اعتباری و مدت‌دار از بازار‌های جهانی شاید بتواند دست ما را در ارائه کاغذ به ناشران باز کند اما بعید می‌دانم برداشته شدن تحریم‌ها بتواند قیمت‌ها را کاهش دهد. نهایتا می‌شود امیدوار بود که قیمت‌ها را در همین حدی که هست، حدااکثر برای چند ماه ثابت نگه دارد.»
سیداسماعیل هاشمی مدیر لیتوگرافی پرنگ نیز ضمن بحرانی خواندن شرایط صنعت چاپ و لیتوگرافی در سال‌های گذشته، آینده مبهمی را درخصوص هزینه‌ها و تاثیرات احتمالی روابط خارجی ایران در ادامه مذاکرات هسته‌ای پیش‌بینی کرده بود: «درست است که هزینه‌های چاپ و تولید کتاب برای ناشران بالاست اما برای چاپخانه‌داران و خصوصا صاحبان لیتوگرافی‌ها پایین بوده و آنان را برای بقاء و ادامه فعالیت، با مشکلات فراوانی روبرو کرده است... هیچ تصویر مشخصی از قیمت چاپ کتاب در سال جدید وجود ندارد چراکه هنوز نه قیمت کاغذ مشخص است، نه هزینه مواد مصرفی چاپ و لیتوگرافی.»
فرید مرادی کارشناس با سابقه حوزه نشر نیز با اشاره به نوسانات بازار نشر و کاغذ در سال 93 به خبرنگار فرهنگی آنا گفته بود: «اولا باید در نظر داشت که بخش قابل توجهی از گرانی‌ها، حالت حبابی و ساختگی دارند. ثانیا از آنجا که بودجه دولت در سال جدید بسته شده، منطقا دولت نباید اجازه دهد که قیمت ارز کاهش چشمگیری داشته باشد زیرا در اینصورت با کسری بودجه مواجه خواهد بود. بنابراین نمی‌توان به کاهش قیمت کاغذ و کتاب در سال جدید امید داشت... در این سال‌ها واردکنندگان مجبور بوده‌اند در غالب اوقات کاغذ وارداتی خود را با واسطه، از طریق کشورهایی مانند امارات وارد کشور کنند که این مساله بر قیمت تمام شده کاغذ در کشور تاثیر گذار بوده است. قیمت جهانی کاغذ در طول ده سال گذشته، چیزی بین 870 تا هزار و 200 دلار برای هر تن بوده ولی در کشور ما، قیمت کاغذ تقریبا 3 برابر شده است. دلیل این تفاوت، همان هزینه‌های اضافی و واردات با واسطه است. اما در نهایت حتی با رفع این موانع، همچنان فکر می‌کنم در با کاهش قیمت در بازار کاغذ و نشر روبرو نخواهیم بود.»
بازار متحول می‌شود؛ رانت‌خواران به پایان راه رسیده‌اند
اما با وجود نظراتی از این دست، احمد شریفان، نایب رییس اول اتحادیه کاغذ و مقوا به از بین رفتن مشکلات بازار کاغذ، و حتی کاهش قیمت‌ها امیدوار است. او که پیش از این در گفت‌وگوی خود با آنا نسبت به معضلاتی مثل واردات خودسرانه کاغذ از سوی ارگان‌های مختلف، رانت‌های ایجاد شده برای برخی افراد در شرایط تحریم و ... انتقاد داشت، از ایجاد شوک در بازار کاغذ (به تبع سایر بازارها) طی یکی دو روز اخیر خبر داد.
وی گفت: «برداشته شدن تحریم‌ها که از چند روز قبل صحبتش بود و اخبار آن شنیده می‌شد، بازار و برخی تجار را دچار شوک کرده است، آنچنانکه خرید و فروش کاغذ طی یکی‌دوروز اخیر تا حدود زیادی متوقف شده و قیمت‌ها نیز با کاهش مواجه بوده است.»
وی که معتقد است با بازشدن درهای بسته به روز تجار واقعی کاغذ، مسلما این بازار دچار تغییرات اساسی می‌شود، ادامه داد: «به نظر من سال آینده، سال شکستن قیمت‌هاست. در بازار کاغذ نیز آن دسته از تجار که در شرایط تحریم رفتارهای انحصارطلبانه‌ای داشتند، باید بپذیرند که دیگر از دپو کردن کاغذ و سودجویی‌های اینچنینی طرفی برنمی‌بندند زیرا با برداشته شدن تحریم‌ها، دیگر تنها آن‌ها نیستند که امکان واردات کاغذ دارند.»
شریفان ضمن تایید وجود انبارهای متعددی که کاغذ در آن‌ها احتکار شده، ضمن بیان این مطلب که دیگر دوره رانت‌خواری‌ها به سرآمده است، تاکید کرد: «متاسفانه در سال‌های اخیر بازار کاغذ تحت سیطره مونوپل‌های اشخاص خاص بود و افراد خاص در واردات کاغذ و قیمت‌گذاری‌ها دست‌اندرکار بودند. جالب است که با بررسی وقایع بازار طی چند روز اخیر، احساس می‌کنم این افراد هنوز هم نمی‌خواهند واقعیت را بپذیرند و همچنان مقاومت می‌کنند اما این مقاومت‌ها نیز به زودی خواهد شکست.»
وی در پاسخ به این سوال که با برداشته شدن تحریم‌ها، چطور باید حجم واردات را کنترل کرد، اظهار داشت: «باید در شرایط جدید،خط و مشی مشخصی اعمال شود و دولت در این راستا، بیشترین نقش را دارد چراکه اگر حجم کاغذ وارداتی منطبق با نیاز داخلی تنظیم نشود، چه بسا کارخانجات تولید کاغذ به شدت در آستانه ورشکستگی قرار بگیرند.»
نایب رییس اول اتحادیه کاغذ‌فروشان ضمن بیان این مطلب که تحولات بازار کاغذ، به زودی در جلسه هیات مدیره این اتحادیه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، درباره آینده بازار کاغذ و احتمال کاهش قیمت‌ها گفت: «عقل می‌گوید برداشته شدن تحریم‌ها به افزایش داد‌وستدها و روابط اقتصادی با کشورهای مختلف، و همچنین کاهش قیمت ارز در ایران منجر خواهد شد که در اینصورت باید منتظر کاهش قیمت کاغذ نیز باشیم.»
انتهای پیام/