دانشمندان ایرانی به مجامع بین‌المللی بازمی‌گردند
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اگرچه هنوز بعد از رفع تحریم‌ها هم اختلاف‌نظرهایی بر سر میزان تاثیر تحریم‌ها وجود دارد اما نمی‌توان آثار سوء این تحریم‌ها بر صادرات نفت، گاز، پترو شیمی، کسب و کار، بانکداری، حمل و نقل، داد و ستدهای بین‌المللی، روابط سیاسی، اقتصادی و... را نادیده گرفت. دلیل اصلی این مشکلات محدودیت‌هایی بود که ایران در جابجایی پول از طریق سیستم انتقال بین‌المللی پرداخت، با آن مواجه شد.
البته علاوه بر موارد ذکر شده که همگی تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور را نشان می‌دهند این تحریم جنبه‌های پنهان دیگری هم داشت که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر فعالیت‌های جامعه دانشگاهی داخل یا خارج از کشور تاثیرگذار بود. شناخت اثر رفع تحریم‌ها که البته مانند هر حوزه دیگری در حوزه دانشگاهی هم تدریجی خواهد بود نیازمند بررسی آثاری است که تحریم‌ها بر دانشگاهها و عملکرد دانشگاهیان داشته‌اند. اولین تاثیر بر دانشگاهها در مشکلات مالی بود که گریبان‌گیر همه کشور شده بود. مشکلاتی که برای دانشگاهها و به طور ویژه بخش پژوهش که مظلوم‌ترین حوزه دانشگاهی در تعیین بودجه‌ها است شد. علاوه بر این البته مشکلات دیگری هم برای دانشگاهیان وجود داشت.
معضل ویزا
متاسفانه تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران باعث شد که دانشگاهیان و دانشجویان برای گرفتن ویزا دچار مشکل شوند. گزارش شده است که حداقل نیمی از فارغ‌التحصیلان ایرانی در رشته‌های مهندسی، که قصد داشتند تحصیلات خود را در دانشگاه‌هایی مانند میشیگان، ایلینوی جنوبی، کارولینای جنوبی، پیتسبورگ و نورث وسترن ادامه دهند، موفق نشدند ویزا کسب کنند. البته می‌شود استدلال کرد که از این نظر تحریم‌ها برابر با کاهش فرار نخبگان کشور بوده است اما بررسی‌ها نشان داده‌اند در دوره تحریم‌ها مهاجرت فارغ‌التحصیلان ایرانی تشدید شده است. در واقع مشکل ویزا تنها نخبگان ایرانی را که احتمال بازگشت برخی از آن‌ها همیشه وجود دارد از دانشگاهها معتبرتر محروم کرده است.
شرکت در رویدادهای علمی بین‌المللی
دانشگاهیان با مشکلات دیگری نیز دست‌وپنجه نرم کردند. به عنوان مثال، جابجایی پول برای انجام فعالیت‌های علمی از قبیل پرداخت هزینه انتشار و یا هزینه ثبت‌نام در کنگره‌های بین المللی با مشکلات عدیده‌ای روبرو شد.
یکی دیگر از نگرانی‌های دانشگاهها و دانشجویان ایرانی فرآیند خسته‌کننده گرفتن ویزا برای شرکت در رویدادهای علمی، کنفرانس‌های بین المللی بود. همچنین دانشجویانی که در امریکا مشغول به تحصیل بودند به سختی توانستند کمک‌های مالی از ایران دریافت کنند. کاهش ارتباطات بین‌المللی همچنین بر رشد علمی تاثیرگذار است.
تحریم و اثراتش بر چاپ مقالات ایرانی‌ها
در دوران تحریم انتشارات مشهور الزویر"Elsevier" (انتشارات دانشگاهی تخصصی علمی و پزشکی) در آمریکا از پذیرش و چاپ مقالاتی که نویسندگان آن به نوعی با دولت ایران همکاری داشتند خودداری کرد. این تنها یکی از اقداماتی بود که در مارس 2013 علیه ایران انجام شد، تا با تحت فشار گذاشتن ایران از فعالیت‌های هسته‌ایش جلوگیری شود.
علاوه بر این تعداد دیگری از ناشران به نوعی از همکاری با ایران خودداری کردند. تمامی این اتفاقات باعث شد، کمیته اخلاق انتشار (COPE) بحثی را در این زمینه مطرح کند و به بررسی تاثیرات احتمالی تحریم‌ها بر پژوهشگران ایرانی و همچنین ناشران بپردازد.
این تحریم‌ها تنها بر حوزه نشر در آمریکا تاثیرگذار نبود، بلکه تعدادی از ناشران در سایر کشورها نیز از همکاری با ایرانیان خودداری کردند.
طبق گزارشی که BMJ همان زمان منتشر کرد، چندین مجله در ایالات متحده و استرالیا از چاپ مقالات ایرانیان خودداری کردند. از این بین می‌توان به مجله آمریکایی «قلب و عروق» انتشارات الزویر، مجله «فارماکولوژی و درمان بیماری های چشمی» متعلق به ماری آن لایبرت در آمریکا و مجله «اپیدمیولوژی چشم» در استرالیا اشاره کرد.
همچنین نشریه آنلاین پزشکی «داو» اعلام کرد که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به این معنی است که این انتشارات همسو با سیاست‌های بین‌المللی عمل کرده و دیگر مقاله‌های ایرانیان را ویرایش و چاپ نمی‌کند. در واقع بخشی از کاهش تولیدات علمی ایران مربوط به منتشر نشدن مقالات علمی دانشمندان ایرانی در چنین نشریاتی بود.
مشکل خرید تجهیزات آزمایشگاهی
چالش دیگری که جامعه دانشگاهی ایران در دوره تحریم‌ها با آن روبرو شد خرید تجهیزات آزمایشگاهی بود. دانشگاهها و مراکز علمی در دوره تحریم‌ها مجبور بودند یا قید تجهیزات پیشرفته را بزنند یا با چندین برابر قیمت واقعی این دستگاه‌ها را خریداری کنند؛ مساله‌ای که به اعتقاد متخصصان، دردسر بزرگی برای جامعه علمی کشور ایجاد کرده بود.
بارها مسوولان مختلف آموزشی و پژوهشی تأکید کردند که اگر تحریم‌ها به طور کامل لغو شود ظرف مدت کوتاهی می‌توان بسیاری از تجهیزات فنی و آزمایشگاهی را بازسازی و قطعات مورد نیاز را باقیمت‌های واقعی وارد کرد زیرا بسیاری از آزمایشگاه‌ها به دلیل تحریم‌ها و نبود یک قطعه غیرفعال شدند.
در بخش واردات تجهیزات آزمایشگاهی و پژوهشی، علاوه بر تاثیر تحریم‌ها بر روی قیمت این تجهیزات، با مشکلات عدیده‌ای در گمرک‌ها نیز مواجه بودیم. به عنوان مثال برای وارد کردن هر قطعه کوچکی باید پروسه طولانی مدتی طی می‌شد و در بسیاری از موارد از انتقال این تجهیزات جلوگیری به عمل می‌آمد.
تخلفات بیشمار یکی دیگر از مسائلی بود که بر این حوزه ضربه‌های بی‌شماری وارد کرد. به عنوان مثال تجهیزات آزمایشگاهی با قیمت گزافی خریداری می‌شد، اما در خیلی از موراد نصب و راه‌اندازی انجام نمی‌گرفت.
چالش‌های ارتباط با جامعه علمی دنیا
تمامی چالش‌هایی که در سال‌های اخیر بواسطه تحریم‌ها کشور با آن مواجه بود لطمه‌های بسیاری به همکاری‌های آکادمیک کشور با سایر دانشگاه‌های وارد کرد و باعث به حاشیه رانده شدن ایرانیان مقیم در کشورهای دیگر شد. این نوع سیاست‌ها روابط میان فرهنگی بین ایران سایر کشورها را خدشه‌دار کرد و باعث بیگانگی ایران و جامعه جهانی شد. اگر چه که رفع این در فضای پساتحریم می‌تواند زمان‌بر باشد اما این امید در دل جامعه دانشگاهی زنده شد که بتواند همکاری‌های آکادمیک خود را با جهانیان گسترش دهد.
حالا در اولین روز رفع تحریم‌ها امیدهای دانشگاهیان برای رفع مشکلات مالی دانشگاهها و حوزه پژوهش به صورت تدریجی، بازگشت دانشمندان و دانشگاهیان به مجامع بین‌المللی و تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها به تجهیزات روز که لازمه تولید علم روز است بیشتر شده است. امیدهایی دو سال و نیمه که حالا دیگر زمان پاسخ دادن به آن‌ها رسیده است.
انتهای پیام/