رهیافت‌ نشست همسایگان افغانستان چه مؤلفه‌هایی دارد؟/ دیپلماسی ایرانی در راستای ثبات همسایه شرقی

به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، دومین دور نشست وزیران امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان امروز (چهارشنبه) در تهران برگزار خواهد شد؛ نشستی که با نخستین دور آن که به میزبانی پاکستان برگزار شده بود، تفاوت‌هایی دارد ازجمله اینکه به‌صورت ترکیبی مجازی-حضوری برگزار می‌شود و وزیران امور خارجه چین و روسیه در آن به‌صورت مجازی سخنرانی خواهند کرد. وزیران امور خارجه چهار کشور پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان نیز به‌شکل حضوری به ایراد سخنرانی خواهند پرداخت. در این دور از نشست همسایگان افغانستان و به درخواست جمهوری اسلامی ایران نماینده‌ای از روسیه حضور دارد. با وجود این، اتفاقاتی که در فاصله زمانی میان دو نشست رخ داده موجب شده است نشست تهران اهمیت و ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد.

بی‌تردید اجلاس تهران فرصتی برای تقویت اجماع نظر همسایگان از زمان سلطه کامل طالبان بر افغانستان است و کشورهای همسایه کوشیده‌اند به تحولات این کشور و به‌ویژه موضوع شناسایی رسمی دولت جدید افغانستان، مواضعی هم‌راستا نشان دهند؛ چه‌اینکه پاکستان حامی طالبان، از مدار هماهنگی با کشورهای همسایه خارج نشده و از به رسمیت شناختن دولت طالبان خودداری کرده است. در اجلاسی که چندی پیش در مسکو و در قالب سومین نشست «فرمت مسکو» درباره افغانستان برگزار شد، ناهماهنگی‌های آشکاری پدید آمد که موجب شد برخی از کشورها ازجمله جمهوری اسلامی ایران ناراضی باشند.

اجلاس تهران فرصت خوبی است تا بار دیگر میزان هماهنگی و اتفاق‌نظر میان همسایگان افغانستان روشن شود

در همین چارچوب سید رسول موسوی، نماینده ایران در نشست مسکو و مدیرکل آسیای‌ جنوبی وزارت امور خارجه با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر به آن پرداخت و تأکید کرد در بیانیه نهایی که از سوی وزارت امور خارجه روسیه به‌عنوان بیانیه نهایی شرکت‌کنندگان منتشر شد، رایزنی و هماهنگی لازم انجام نگرفته و درواقع بیانیه منتشر شده با مواضع جمهوری اسلامی هماهنگی ندارد. این نکته‌ای بود که به‌طور ضمنی از سوی ضمیر کابلوف، نماینده روسیه در امور افغانستان نیز تأیید شد. وی گفت: واضح است هیئت افغانستان به امید حمایت از دولت جدید و به رسمیت شناختن حکومت طالبان در این نشست شرکت کردند. تقریباً همه شرکت‌کنندگان به استثنای چند مورد، بر آمادگی خود برای بررسی جدی این موضوع تأکید کردند، اما پاسخ مثبت در این زمینه ابراز نشده است.

مخالفت تهران با خروجی فرمت مسکو

اظهارات متناقض کابلوف که از موافقت همه شرکت‌کنندگان و از سوی دیگر از چند مورد استثنا حکایت دارد، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که جمهوری اسلامی در مخالفت تنها نیست و نظرات مسکو مخالفان دیگری نیز داشته است. در این وضعیت اجلاس تهران فرصت خوبی است تا بار دیگر میزان هماهنگی و اتفاق‌نظر میان همسایگان افغانستان در این زمینه روشن شود؛ به‌ویژه با در نظر گرفتن این مهم که روس‌ها نیز با خواست و دعوت جمهوری اسلامی به جمع همسایگان ملحق شده‌اند.

شاید نکته تأمل‌برانگیز این نشست را بتوان فقدان حضور نمایندگان افغانستان در اجلاس تهران دانست. باید به این نکته توجه کرد که از ابتدای شکل‌گیری نشست همسایگان بنا نبود نمایندگانی از افغانستان در آن حضور داشته باشند، کما اینکه در نخستین نشست در پاکستان نیز هیچ نماینده‌ای از افغانستان در اجلاس حضور نداشت.

بیشتر بخوانید:

دیدار امیر عبداللهیان با وزیر خارجه پاکستان

استقبال امیرعبداللهیان از وزیر امور خارجه ترکمنستان

مهم‌تر از آن، اینکه تمامی تلاش و تکاپوی جامعه جهانی در چند ماه اخیر بر این موضوع متمرکز بود که دولتی فراگیر با مشارکت و رعایت حقوق تمامی قومیت‌ها و مذاهب در این کشور شکل بگیرد. درواقع این موضوع عمده‌ترین دلیل به‌ رسمیت شناخته نشدن طالبان از سوی جامعه جهانی بوده است. نشست مسکو با دعوت یک‌سویه از طالبان و با به‌کاربردن تعابیری همچون نمایندگان دولت موقت افغانستان برای نمایندگان این گروه در بیانیه پایانی اجلاس، در عمل موضوع لزوم تشکیل دولت فراگیر را به حاشیه کشاند. این رویکرد مسکو با انتقادهایی توأم شد، چنان‌که حتی گلبدین حکمتیار، حامی فعلی طالبان را نیز به اعتراض وا داشت. با چنین رویکردی جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها از دعوت یک‌جانبه طالبان خودداری، بلکه اعلام کرد دستورکار اجلاس ادامه گفت‌وگو درباره آینده افغانستان خواهد بود.

نشست مسکو با دعوت یک‌سویه از طالبان و با به‌کار بردن تعابیری همچون نمایندگان دولت موقت افغانستان برای نمایندگان این گروه در بیانیه پایانی اجلاس، در عمل موضوع لزوم تشکیل دولت فراگیر را به حاشیه کشاند

با همه این موارد نمی‌توان از نگرانی همسایگان افغانستان از موضوعات تهدیدات امنیتی غافل شد. زمانی که نخستین دور نشست همسایگان در پاکستان برگزار شد، طالبان به‌تازگی دولت موقت خود را اعلام کرده بود و به جامعه جهانی و به‌ویژه همسایگان افغانستان اطمینان داد این گروه کاملاً بر اوضاع کشور مسلط خواهد شد و هیچ نگرانی جدی امنیتی نه از جانب طالبان و نه از جانب دیگر گروه‌ها در داخل این کشور برای همسایگان وجود نخواهد داشت. اعتماد به چنین وعده‌هایی بود که دولت اسلام‌آباد، محور نشست همسایگان را «تحولات افغانستان، چالش‌های مشترک و فرصت‌های جدید برای برقراری ثبات منطقه‌ای» اعلام کرد.

با وجود این، گذشت زمان مشخص کرد طالبان نیز در برقراری امنیت کامل مورد ادعایش ناکام است. وقوع چندین انفجار خونین در مناطق مختلف افغانستان که به شهادت صدها غیرنظامی و نمازگزار منجر شد، ابهامات و چالش‌های مهمی را برای همسایگان به‌ وجود آورده است؛ ازجمله اینکه آیا طالبان قادر به مهار و کنترل افراط‌گرایان است؟ با توجه به این موارد، نگرانی‌ها و دغدغه‌های امنیتی همچنان یکی از محورهای مهم نشست همسایگان در تهران را شکل داده است و مواردی همچون شناسایی رسمی طالبان همچنان در حاشیه باقی خواهد ماند.

انتهای پیام/۴۰۳۳/پ