دو واحد دانشگاه آزاد اسلامی در فهرست 20 دانشگاه برتر تولید علم در علوم انسانی/ دانشگاه تهران بیشترین تولید را دارد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: «تحول و ارتقای علوم انسانی یکی از ارکان سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است. پژوهشگران علوم انسانی جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیش از یکصد هزار مقاله پژوهشی در طول یک دهه گذشته یکی از حوزه‌های اصلی تولید علم کشور هستند.»

او افزود: «این تعداد شامل ۳۴٪ از کل پژوهش‌هایی است که در مجلات علمی پژوهشی و ترویجی در سطح ملی منتشر شده‌اند. در سطح بین‌المللی برخلاف کشور، حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی از یکدیگر تفکیک شده‌اند. بیش از ۲۰٪ پژوهش‌های ثبت شده در پایگاه استنادی آی.اس.آی در ۲۵ سال گذشته متعلق به حوزه علوم انسانی و اجتماعی است که سهم علوم انسانی و هنر به تنهایی حدود ۸٪ از کل اطلاعات نمایه شده در این پایگاه است.»

دهقانی گفت: «سهم پژوهشی دانشگاه‌ها از علوم انسانی یکسان نیست، با لحاظ کردن این واقعیت که رشته‌های تحصیلی نیز از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر متفاوت است. در بررسی پژوهش‌های علوم انسانی تنها نباید به کمیت علم تولید شده بسنده کرد، بلکه کیفیت پژوهش‌ها و میزان اثرگذاری آن‌ها در سطح جامعه علمی نیز از اهمیت برخوردار است.»

سرپرست ISC افزود: «بررسی معتبرترین مجلات علمی پژوهشی و ترویجی نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نشان می‌دهد که نزدیک به ۱۴٪ پژوهش‌های علوم انسانی کشور در دانشگاه تهران انجام می‌شوند. دانشگاه علامه طباطبایی بعد از دانشگاه تهران بیشترین تعداد پژوهش‌های علوم انسانی کشور را انجام می‌دهد که این حدود ۷٪ آن‌ها را در بر می‌گیرد، بنابراین این دانشگاه رتبه دوم کمیت تولید علم کشور در این حوزه را به خود اختصاص داده است.»

او اعلام کرد: «همچنین در این حوزه دانشگاه‌های اصفهان و تربیت مدرس از جهت کمیت علم تولید شده در رتبه‌های سوم و چهارم تولید علم کشور قرار دارند. این دو دانشگاه به ترتیب ۶٪ و ۵٪ کمیت تولید علوم انسانی کشور را تولید می‌کنند. دانشگاه شهید بهشتی، فردوسی مشهد، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شیراز و خوارزمی رتبه‌های بعدی را دارند که هر کدام حدود بین 3 و 4درصد علم علوم انسانی کشور را تولید می‌کنند.»

رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) افزود: «میزان اثرگذاری پژوهش‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های مختلف یکسان نیست. ۲۴٪ استنادهایی که به حوزه علوم انسانی کشور صورت گرفته متعلق به علوم انسانی دانشگاه تهران است. دانشگاه علامه طباطبایی بعد از دانشگاه تهران در جایگاه دوم قرار دارد. این دانشگاه بیش ۸٪ از استنادها را دریافت کرده است. هر چند دانشگاه تربیت مدرس از لحاظ کمیت تولید علم در جایگاه چهارم قرار گرفته، اما از لحاظ تعداد کل استنادهای دریافت شده در حوزه علوم انسانی در مرتبه سوم کشور قرار دارد.»

او گفت: «بعد از این دانشگاه، دانشگاه اصفهان قرار گرفته است. این دانشگاه‌ها به ترتیب نزدیک به ۸٪ و بیش از ۶٪ از استنادها را دریافت کرده‌اند. بعد از این دانشگاه‌ها، دانشگاه‌های شهید بهشتی، شیراز، فردوسی مشهد، شهید چمران اهواز، خوارزمی و مازندران به ترتیب بیشترین میزان استنادها در این حوزه را دریافت کرده‌اند. میزان استنادهای آنها بین ۲ تا ۵ درصد از کل استنادهایی است که به پژوهش‌های علوم انسانی کشور صورت گرفته است.»

دهقانی اعلام کرد: «یکی از شاخص‌های تعیین میزان اثرگذاری کمیت علم تولید شده، متوسط تعداد استنادهای صورت گرفته به ازای هر مقاله است. در این روش تعداد استنادهای دریافت شده در یک دانشگاه بر تعداد مقالات همان دانشگاه تقسیم می‌شود. بهترین روش برای محاسبه میزان اثرگذاری پژوهش‌ها هنجاری‌سازی (نرمال‌سازی) استنادها است.»

او افزود: «در این روش استنادها بر حسب سال و رشته موضوعی که پژوهش در آن منتشر شده است یکدست می‌شوند، زیرا تعداد استنادها بر اثر گذر زمان افزایش پیدا می‌کند، همچنین اندازه رشته‌های مختلف از لحاظ تعداد پژوهشگران و نشریاتی که منتشر می‌کنند با یکدیگر متفاوت است. این دو عامل باعث تفاوت در تعداد استنادهای دریافتی می‌گردد و قبل از مقایسه هنجاری‌‌سازی، مقایسه را علمی می‌کند.»

دهقانی در ادامه گفت: «شانس دریافت استناد پژوهش‌هایی که به زبان فارسی و فقط در سطح ملی منتشر می‌گردند کمتر از آنهایی است که به زبان انگلیسی و در سطح بین‌المللی منتشر می‌شوند، زیرا اندازه جامعه علمی که به صورت بالقوه می‌توانند به آنها استناد دهند متفاوت است. اما، این عامل مانع از آن نیست که افزایش تعداد استنادها را نادیده بگیریم و فرهنگ استناد را فراموش کنیم، زیرا استناد به مفهوم استفاده است و پژوهشی که مورد استفاده قرار نگیرد بی اثر است.»

او افزود: «به هر ترتیب در تمام کشورهای دنیا میزان گستردگی جامعه علمی منطبق با زبان مجله و سطح انتشار مجله اعم از ملی یا بین‌المللی از عوامل مهمی هستند که بر تعداد استنادهای دریافتی مقالات تاثیر می‌گذارند. تعداد استنادها به مقالات حوزه علوم انسانی در سطح بین‌المللی نیز کمتر از بسیاری از حوزه‌های علمی دیگر است.»

او گفت: «بررسی متوسط تعداد استناد به ازای هر مقاله در حوزه علوم انسانی نشان می‌دهد که موثرترین پژوهش‌های علوم انسانی توسط پژوهشگران دانشگاه شیراز انجام می‌شود. نسبت تعداد استناد به مقاله این دانشگاه ۰.۵۸( پنجاه و هشت صدم) است، به این مفهوم که به هر دو مقاله اندکی بیش از یک استناد صورت می‌گیرد. این رقم برای دانشگاه تهران ۰.۵ (پنج دهم) است و معنی آن این است که از هر دو مقاله منتشر شده در حوزه علوم انسانی دانشگاه تهران یکی از آن‌ها یک استناد دریافت می‌کند.»

دهقانی افزود: «دانشگاه شهید چمران اهواز در جایگاه سوم کشور از این لحاظ قرار دارد و از وضعیتی مشابه دانشگاه تهران برخوردار است. بر اساس شاخص متوسط تعداد استناد به ازای هر مقاله، دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، علامه طباطبایی، الزهرا (س)، خوارزمی، شهید بهشتی و اصفهان به ترتیب رتبه‌های چهارم تا دهم کشور را کسب کرده‌اند.»

او اعلام کرد: «هر چند کمیت تولید علم شرط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست. میزان بهره‌گیری جامعه علمی از تولید علم صورت گرفته بیانگر میزان کارآمدی آن است. این بهره‌گیری همان استفاده است که از طریق شمارش استنادها مشخص می‌شود. اگر فقط به کمیت تولید علم بیندیشیم علمی تک بُعدی خواهیم داشت، نظام علمی که فقط توجه‌اش را معطوف به افزایش تعداد مدارک می‌کند. هر چند کمیت تولید علم نیز از اهمیت برخوردار است، اما علمی که مورد استفاده قرار نگیرد علمی بی اثر است و کشور را به توسعه علمی نخواهد رساند.»