راه نرفته ایران در حوزه لیزر/ فناوری،دست راست جراحان چشم‌پزشک می‌شود
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، پرتوهای لیزر از جنس پرتوهای الکترومغناطیسی که نور معمولی نیز در آن گروه قرار می‌گیرد، هستند اما با انجام چند پروسه به روی نور معمولی و ایجاد آرایش ویژه فوتون‌ها توانمندی و قابلیت خاصی را کسب کرده‌اند. فوتون‌هایی که در پرتو لیزر در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و خواص مشخص تک رنگی، هم‌جهتی و هم‌فازی را دارند، پرتوهایی با شدت بالا ایجاد می‌کنند که توانمندی‌های ارزشمندی برای انجام علمیات مختلف برای آنها به وجود می‌آورند.
به گفته رضا فکرآزاد، رئیس انجمن لیزر ایران و استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی ارتش «امروزه لیزر در صنایع فضایی، نظامی، خودروسازی و از جمله علم پزشکی کاربرد ویژه‌ای پیدا کرده است. این علم از اوایل سال ۱۹۶۲ دقیقا دو سال بعد از اولین ساخت لیزر توسط بشر کاربرد آن در چشم پزشکی آغاز شد و اکنون در سایر رشته‌های علوم پزشکی مانند جراحی، دندانپزشکی، پوست، ارولوژی، گوش و حلق و بینی، زنان، طب فیزیکی،فیزوتراپی، طب داخلی و... نیز کاربرد دارد.»
بیشتر بخوانید:
ساخت دستگاه لیزر برای کاربردهای دندانپزشکی
ایجاد روش درمانی نوین مبتنی بر بیوفتون‌ها/ ساخت دستگاه‌هایی که نمونه خارجی ندارند
وی می‌گوید «لیزر تنها وسیله‌ای برای بریدن نیست. لیزر یک فناوری است که می‌توانیم با به‌کارگیری انرژی‌های نهفته در پرتوهای آن استفاده‌های گوناگونی داشته باشیم. مثلا می‌توانیم از لیزر برای ترمیم زخم یا تشخیص یک بیماری استفاده کنیم از این‌رو نباید این فناوری را تنها به عنوان یک دستگاه یا وسیله ببینیم بلکه یک تکنولوژی است که می تواند مصارف گوناگونی داشته باشد.»
تشخیص بیماری‌ها با کمک علم لیزر
در حال حاضر لیزر در علوم پزشکی در سه حوزه تشخیص، درمان و چاقوی جراحی کاربرد دارد اما کمتر بهایی به این فناوری به ویژه در دو حوزه تشخیص و درمان داده شده است. امروزه لیزر می‌تواند در تشخیص پوسیدگی دندان، شناسایی بیماری کرونا، مانیتور کردن ضایعات عروقی پوست و سرطان پوست و همچنین تشخیص ضایعات چشمی، مخاط دهان، تومورهای دهان، بیماری‌های دستگاه تناسلی زنان و مردان، تشخیص تومورهای داخل ریه و سایر سرطان‌ها کمک شایانی داشته باشد.
به گفته فکرآزاد «این فناوری امروزه با ترکیب فناوری نانو توانسته است تغییر رفتار سلولی را به سرعت تشخیص دهد. در این روش بعد از مجاور کردن بافت هدف با نانو ذرات ویژه، پرتو لیزر به بافت تابانده می‌شود و نهایتا طی پروسه‌های پیچیده‌ای با بررسی برهمکنش لیزر با بافت به همراه نانوذرات رفتار سلول‌های بیمار از سالم را می‌توان ردیابی کرد. دست آخر در پرتو بازگشتی حاصل از این فرایند توسط دتکتورهایی خاص (ابزار شناسایی) بررسی شده و به پزشک این امکان را می‌دهد بدون تاباندن پرتوهای یونیزان از جمله اشعه ایکس که می‌توان باعث جهش سلول شود، با یک پرتو لیزر ایمن ضایعه را از بافت سالم خصوصا در ضایعات سطحی تشخیص دهد. به این روش تکنیک Optical biopsy یا نمونه‌برداری نوری نیز گفته می‌شود.»
جدا از بحث بالینی، هم اکنون در آزمایشگاه‌ها نیز به کمک روش‌های مختلف و پیشرفته طیف‌سنجی که بر پایه علم بیوفوتونیک و عمدتا پرتوهای لیزری ویژه می‌توان با تابش بر نمونه‌های بافتی به طور مثال نمونه جمع شده بزاق بیمار، تشخیص داد که آیا ضایعه موجود در حفره دهان فرد سرطانی است یا خیر. نمونه‌های بافتی مختلف دیگری چون ناخن، مو،خون و مایعات بدن نیز در این روش استفاده می‌شود تا با استفاده از پرتوهای لیزری با یک روش کم‌تهاجمی برای تشخیص بیماری‌های مختلف بهره برد. این در حالی است که در کشور ما کمتر به این فناوری پرداخته شده است.
لیزر ابزاری کمکی برای ترمیم زخم است
رئیس انجمن لیزر ایران می‌گوید «در بحث لیزرهای بیولوژیک یا تراپیوتیک نیز این فناوری تنها ابزاری برای کندن، بریدن، تخریب نیست بلکه در آن روی سکه می‌تواند روشی برای بهبود فرایند ترمیم، کاهش درد و التهاب بیماران باشد . این فناوری می‌تواند شیوه کمکی در کنار روش‌های معمول ترمیم زخم مانند زخم پای دیابتی با روش درمانی فیزیکی نه شیمیایی باشد. مثلا اگر چنانچه فرد مبتلا به دیابت برای مداوا زود مراجعه کند، می‌توانیم با کمک فناوری لیزر از قطع انگشت پای او جلوگیری کنیم. همچنین افرادی که دچار زخم بستر یا سوختگی‌های متعدد هستند نیز به کمک فناوری لیزر زخم‌شان زودتر بهبود پیدا می‌کند. در هر بیماری که به همراه زخم و درد است، بعد از جراحی‌ها یا آسیب‌های فیزیکی بعد از تصادفات که بیمار دچار آسیب پوستی، عصبی، عضلانی ،سوختگی می‌شود، می‌توان از این روش برای تسریع فرایند ترمیم و کاهش درد استفاده کرد.»
فناوری لیزر در پزشکی ورزشی نیز کاربرد دارد. اکنون کسانی که از ناحیه پا دچار ضرب دیدگی شده‌اند. کشتی‌گیرانی که گردنشان یا فوتبالیست‌هایی که زانویشان آسیب دیده است، به کمک فناوری لیزر عضله، عصب و تاندون‌شان ترمیم می‌شود. افرادی هم که اغلب در تصادف‌ها دچار آسیب‌دیدگی از ناحیه فک و صورت شده یا عصب‌شان قطع شده است به کمک این فناوری می‌توانند تا حد زیادی مداوا شوند. لیزرتراپی به طور کلی چهار اثر ضد درد، ایمونولوژیکی (اختلالات سیستم ایمنی بدن)، متابولیکی ( کنترل ترمیم) و ضد التهابی دارد. در بحث التهاب‌ها نیز افرادی که دچار التهاب در ناحیه مفصل زانو، کمر و گردن هستند و باید به طور مداوم از داروهای ضد التهاب شیمیایی معمول مصرف کنند، می‌توانند با کمک این فناوری بهبود یابند.
بیشتر بخوانید:
میزان رسیدگی میوه با لیزر و موج شوک پلاسما سنجیده می‌شود
حمایت از ۱۱۰ طرح در حوزه فناوری‌های فوتونیک و لیزر
به گفته فکرآزاد «مصرف داروهای ضد التهاب همراه با عوارض است. اغلب این داروها در کبد و کلیه بیماران دفع می‌شود و پاسخ‌دهی بیماران به این روش‌درمانی بعد از مدتی ضعیف می‌شود اما با لیزرتراپی درد و التهاب مزمن مفاصل بیماران بدون هیچ عارضه شیمیایی کاسته می‌شود. در فناوری لیزر وریدی که توسط آنژوکت‌های ویژه فیبر نوری داخل رگ بیمار قرار گرفته و مستقیما خون بیمار طی ۱۰ الی ۱۵ دقیقه مورد تابش لیزر با پارامترهای ویژه قرار می‌گیرد به درمان بیماران قلبی و عروقی و مبتلایان به تنگی عروق در موارد خاص و حتی کاهش قند خون نیز کمک شایانی می‌کند. اخیرا نتایج پژوهش‌های محققان دانشگاه هاروارد نشان داده که فناوری لیزر برای کاهش و کنترل افسردگی، پارکینسون و ام‌اس و آسیب‌های مغزی نیز بسیار مفید است. همچنین دیگر تحقیقات پژوهشگران نشان داده است که فناوری لیزر می‌تواند برای ترک اعتیاد نیز سودمند باشد.»
لیزر چاقوی برای جراحی است
هم اکنون لیزر به عنوان یک چاقوی جراحی، وسیله‌ای برای کندن و بریدن است. طبیعتا این ابزار نیز دارای یک سری محاسن و محدودیت است مثلا رگ‌های بزرگ را نمی‌توان به راحتی با لیزر برید و منعقد کرد مگر اینکه لیزر بسیار پر قدرت و گرانی داشته باشیم. انتخابی عمل کردن پرتوهای لیزر هم اکنون کمک بزرگی به علم پزشکی به ویژه در چشم‌پزشکی برای عمل جراحی آسیب‌های شبکیه، عیوب انکساری و قرنیه کرده است. در واقع لیزر انقلابی در علم پزشکی ایجاد کرده و اکنون با کمک این فناوری می‌توانیم این عضو حساس بدن را با کمترین آسیب و عوارض جانبی جراحی کنیم.
رئیس انجمن پزشکی لیزر ایران می‌گوید «علم لیزر در بحث بیماری‌های پوستی جدا از برداشتن خال و موهای زائد، ضایعات عروقی و جوانسازی در بحث زیبای برای درمان سرطان‌های پوست نیز کاربرد زیادی دارد. رشته دندانپزشکی هم دنیای ویژه خود را دارد. هم‌اکنون در ۱۱ تخصص دندانپزشکی از فناوری لیزر برای تراشیدن دندان، لثه، استخوان، جراحی‌های حفره دهان استفاده می‌شود. در سایر بیماری‌ها نیز برای درمان تیروئید، بیماری‌های زنان، سرطان‌های خوش‌خیم پروستات مردان، جراحی حنجره، بینی، بیماری‌های مغز و اعصاب و همچنین دیسک کمر، واریس و .... کاربرد فراوانی پیدا کرده است.»
فناوری لیزر عوارضی ندارد
هم اکنون مشکلی بابت ایمنی لیزرهای کم‌توان وجود ندارد. تاکنون گزارشی نیز پیرامون عوارض این فناوری در مقالات علمی ذکر نشده است. در حال حاضر حتی در دستورالعمل معتبر جهانی از این فناوری برای بهبود زخم‌های داخل دهان بیماران سرطانی که اکنون شیمی‌درمانی می‌شوند، توصیه می‌شود. در بحث چاقوهای جراحی نیز بیشتر بحث دانش و مهارت کاربران مطرح است. استفاده از این فناوری به دست کاربری که از دانش کافی برخوردار نیست کاملا خطاست و به بیمار آسیب می‌رسانند اما یک جراح خوب حتی اگر دسترسی به فناوری لیزر هم نداشته باشد اما با یک چاقوی ساده هم می‌تواند عمل جراحی موفقیت‌آمیزی انجام دهد زیرا مهارت و دانش آن را دارد. نداشتن دانش و آموزش کافی بزرگ‌ترین آسیب و عارضه استفاده از فناوری لیزر است. ایراد کار از کاربران، نه از فناوری، است. این ابزار به ما کمک می‌کند تا عمل جراحی را با موفقیت انجام دهیم. لیزر فناوری هوشمندی نیست اما توانایی‌های دارد که کاربران باید دانش آن را فرا گیرند و سپس آن را در امور درمانی به‌کار ببندند.
جایگاه ایران در فناوری لیزر
هم اکنون جایگاه فناوری لیزر ایران نسبت به کشورهای پیشرو در بحث تشخیصی جایگاه بسیار ناچیز است اما در بحث لیزرتراپی جایگاه قابل‌قبولی دارد به گونه‌ای که فیزیوتراپ‌ها و گروه‌های طب فیزیکی و پزشکان عمومی از این علم بیشتر استفاده می‌کنند. ایران در بحث لیزرهای پرتوان یا پر قدرت که بیشتر برای جراحی استفاده می‌شود خصوصا در رشته‌های چشم‌پزشکی، پوست، ارولوژی، دندانپزشکی، زنان و گوش و حلق و بینی، در جراحی مغز و اعصاب نیز در سطح خاورمیانه از جایگاه خوبی برخوردار است اما در سطح جهان به علت اعمال تحریم‌ها و گرانی دستگاه‌ها رتبه چندان خوبی ندارد. در بحث‌های پژوهشی نیز وضع گشور خوب بوده اما انجام تحقیقات و چاپ مقاله نیز تحت تاثیر این امکانات اندک و مشکلات مالی افت پیدا کرده است.
انتهای پیام/
انتهای پیام/