معامله برد-برد ایران و سازمان شانگهای رقم خواهد خورد؟/ پویایی دیپلماسی اقتصادی با سفر آیت‌الله رئیسی به «دوشنبه»

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، نشست سالیانه شورای سران دولت‌های عضو سازمان همکاری شانگهای امروز و فردا در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار می‌شود و سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان نیز در آن حضور خواهد یافت. ایران عضو ناظر این اجلاس است و انتظار می‌رود درخواستش برای عضویت دائم بررسی و مورد توافق اعضا قرار گیرد. این دوره اجلاس شانگهای از چند منظر اهمیت زیادی دارد؛ علاوه بر اینکه احتمال عضویت دائم ایران وجود دارد، قرار است در آن درباره موضوع افغانستان تصمیم‌گیری شود.

علت اهمیت عضویت در سازمان شانگهای

گرچه سال‌ها پیش درخواست سازمان شانگهای به ایران برای عضویت دائم مطرح شده بود، ولی برخی سیاست‌های نادرست ازجمله رویکرد اشتباه نسبت به شرق و چین باعث شد ایران نتواند این کرسی مهم را به خود اختصاص دهد. در عین حال پس از اظهارنظر علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی که به‌تازگی گفته بود «موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد» و نیز گزارش یک روزنامه روسی درباره اینکه به‌زودی تعداد اعضای سازمان همکاری شانگهای به ۹ عضو افزایش می‌یابد و در اجلاس دوشنبه، سران کشورها باید آغاز پذیرفتن ایران در این سازمان را اعلام کنند، امید می‌رود در دوره جاری برخلاف دوره‌های گذشته درخواست ایران در این زمینه تأیید شود.

در هر صورت ظهر جمعه (۲۶ شهریورماه) مشخص می‌شود ایران به عضویت دائم دست می‌یابد یا خیر. البته نباید از نظر دور داشت که عضویت در پیمان همکاری‌های شانگهای یک فرآیند حدود دو ساله است و باید امور فنی آن طی شود.

ایران خواهان ادغام اقتصادی شدیدتر با پکن و مسکو است تا به جایگزینی برخی از تجارت‌های تحریم شده با اقتصادهای غربی کمک کند

یکی از علت‌هایی که اهمیت پیوستن به سازمان شانگهای را نشان می‌دهد، امکان تجارت ۲۸ میلیارد دلاری ایران با کشورهای عضو پیمان است. طبق آماری که روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است، کارنامه پنج ماه نخست سال ۱۴۰۰ در تجارت کشورمان با ۱۱ عضو دیگر سازمان شانگهای، رقم ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلاری را نشان می‌دهد. در این میان سبد صادرات کالاهای ایران به مجموعه کشورهای عضو شانگهای بسیار متنوع است که شامل انواع ماهی و محصولات دریایی، سبزیجات، میوه، پارچه و مصنوعات نساجی، انواع ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی، لوازم خانگی، فرش و گلیم، محصولات پتروشیمی، پسته و آجیل می‌شود و محصولات وارداتی نیز بیشتر مواد اولیه صنعتی، قطعات ماشین‌آلات، گوشت، دارو، محصولات شیمیایی، تجهیزات پزشکی، قطعات و لوازم یدکی خودرو، انواع پارچه و مصنوعات هستند.

نخستین گام اقتصادی دولت سیزدهم

رئیس‌جمهور جدید کشورمان در نخستین سفر خارجی خود درحالی به تاجیکستان رفت که با توجه به مواضع کشورهایی همچون چین، روسیه و تاجیکستان به‌عنوان قدرت‌های بزرگ سازمان شانگهای، احتمال عضویت دائم ایران در این پیمان بیش از سال‌های گذشته به نظر می‌آید و می‌تواند وارد باشگاه رو به رشد اوراسیایی به رهبری چین و روسیه شود؛ کشورهایی که در رفع تحریم‌های آمریکا به تهران کمک‌های شایانی کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

هم‌افزایی کشورهای عضو شانگهای در گرو عضویت دائم ایران است

عضویت ایران در شانگهای هویت آسیایی‌ را در جهان پررنگ‌تر خواهد کرد

سازمان همکاری شانگهای دو دهه پیش در سن‌پترزبورگ روسیه تأسیس شد و در حال حاضر هشت عضو دارد که نیمی از جمعیت جهان و یک‌چهارم تولید اقتصادی را نمایندگی می‌کنند. این سازمان اکنون در دوره بلوغ خود به‌سر می‌برد و به تعبیر بسیاری از کارشناسان اقتصادی منطقه عضویت دائم ایران در این سازمان می‌تواند به بلوغ آن بیش از پیش کمک کند. جاوید اقبال، استاد علوم سیاسی دانشگاه علیگرد هند دراین‌باره معتقد است، ایران می‌تواند با عضویت در سازمان شانگهای نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش دهد و این در حالی است که ایران در سال‌های اخیر دشواری‌های زیادی را پشت سر گذاشته و اکنون نوبت آن فرا رسیده است که مناسبات بهتری با آسیای میانه داشته باشد.

وی عنوان کرد: سازمان شانگهای در مقایسه با ۲۰ سال گذشته تحولات زیادی داشته است و باید گفت اعضای این سازمان در دوران جوانی خود در حال پذیرش عضو جدیدی هستند که عضویت ایران می‌تواند به بلوغ سازمان شانگهای کمک کند. در هر صورت فارغ از مسائل فنی، عضویت ایران می‌تواند موجب چشم‌انداز متفاوت سازمان در آینده شود.

جذابیت ایران برای سازمان شانگهای

ایران از سال ۲۰۰۵ به‌دنبال پیوستن به این بلوک است که شامل هند و پاکستان نیز می‌شود. عضویت در آن بخشی از سیاست خارجی کشورمان را در حوزه اقتصادی تشکیل می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران خواهان ادغام اقتصادی شدیدتر با پکن و مسکو است تا به جایگزینی برخی از تجارت‌های تحریم شده با اقتصادهای غربی کمک کند. سازمان همکاری شانگهای شامل برخی مؤلفه‌های امنیتی متقابل مانند رویکرد مشترک برای مبارزه با تروریسم است. با وجود این، اهداف منشور آن به‌شدت در زمینه تجارت و همکاری اقتصادی، ازجمله توسعه مشترک سیستم‌های انرژی و رشد متوازن اقتصادی بدون تسلط بر هیچ کشوری تأثیرگذار است.

اگر درخواست عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای مورد توافق اعضا قرار بگیرد، این سازمان معادله برد-بردی را رقم زده است

با توجه به اینکه بیشتر اعضای پیمان شانگهای عضو منطقه اوراسیا هستند، این سازمان بستر مهم و مفیدی را برای همکاری‌های اقتصادی میان اعضا فراهم می‌کند و به همین دلیل می‌توان شانگهای را سازمان امنیتی و اقتصادی دانست. گرچه در سال‌های اخیر به باور کارشناسان منطقه‌ای بُعد سیاسی و امنیتی آن بر ابعاد اقتصادی تسلط بیشتری داشته است.

چین و روسیه به‌عنوان اعضای سازمان شانگهای عضو دائم شورای امنیت هستند و لزوم افزایش تعاملات ایران با این دو کشور در بستر شانگهای می‌تواند اهمیت حضور رئیس‌جمهور کشورمان را در این اجلاس دوچندان کند، زیرا سبب تقویت رویکرد نگاه به شرق می‌شود. اهمیت منطقه اوراسیا به حدی است که از آن به‌عنوان یک قاره یاد می‌شود، زیرا حدود ۶۵ منابع انسانی و طبیعی دنیا در این منطقه است و گفته می‌شود آینده اقتصاد جهان را این منطقه تعیین می‌کند.

در این میان جمهوری اسلامی ایران پل ارتباطی آسیا، آفریقا، اروپا و دارای منابع طبیعی غنی به‌ویژه انرژی است. کشورهای اوراسیا در سه حوزه ترانزیت، انرژی و تجارت برای ایران اهمیت قائل هستند و کشورمان را به‌عنوان کشوری ثبات ساز که اراده مصمم برای حفظ امنیت منطقه بدون دخالت کشورهای خارجی دارد، می‌شناسند. این توانایی‌ها و ظرفیت‌ها به‌طور طبیعی برای اعضای سازمان اوراسیا جذابیت دارد تا بتوانند ایران را در جمع خود بپذیرند و همکاری خود را سامان دهند.

معامله برد-برد سازمان شانگهای

به گزارش آنا، با توجه به آنچه گفته شد و نظر قاطع کارشناسان اقتصادی منطقه، اگر درخواست عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای مورد توافق اعضا قرار گیرد، این سازمان معادله برد-بردی را رقم زده است. باتوجه به اینکه در قاره کهن محافل مختلفی ازجمله اکو، سارک و... فعالیت دارند، درهم تنیدگی مذکور به‌طور جدی کشورها را در تعامل با هم درگیر خواهد کرد. با توجه به اینکه شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین چشم‌انداز سازمان شانگهای را ترویج منافع، اعتماد متقابل، برابری احترام و تعامل متقابل ترسیم کرد، می‌توان دریافت در این منطقه ادیان و فرهنگ‌های چند وجهی و چند دینی حضور دارند که می‌توانند نقاط شاکله همزیستی میان کشورها باشند.

بی‌تردید امنیت منطقه‌ای با سه دشمن تروریسم، جدایی‌طلبی و جنگ مواجه است که کل منطقه را تهدید می‌کند. وقتی از توسعه صحبت می‌کنیم در زیر چتر همکاری، توسعه بیشتر رخ می‌دهد. در سال‌های گذشته سازمان‌های بین‌المللی ازجمله «گروه هفت» ضعیف ظاهر شده‌اند که قدرت گرفتن سازمان شانگهای در عرصه بین‌المللی می‌تواند تأثیر زیادی در منطقه و جهان داشته باشد.

عضویت ایران به‌شدت به نفع سازمان همکاری‌های شانگهای و تهران است. بیش از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و ایران در این سال‌ها از سوی آمریکا تحریم و تهدید شده است. عضویت دائم ایران می‌تواند تهران را از نظام تحریم خارج کند. همچنین پیوستن ایران به سازمان شانگهای می‌تواند قدرت محور شرق را بیشتر افزایش دهد و این، چشم‌اندازی است که می‌توان برای آینده تصور کرد.

انتهای پیام/۴۰۳۳/