اصلاح قانون انتخابات؛ هویت‌بخشی به احزاب سیاسی / انتظار از دوره جدید وزارت کشور برای ارتقاء جایگاه احزاب
به گزارش خبرنگار حوزه سیاست داخلی گروه سیاست خبرگزاری آنا، علیرضا مزینانی؛ مطابق با قانون اساسی، احزاب و تشکل‌های سیاسی در ایران از جایگاه ویژه و حقوق مشخصی برخوردار هستند. در اصل ۲۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «احزاب، جمعیت‌ها، انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی شناخته شده آزادند، مشروط بر اینکه اصول استقلال، آزادی، وحدت ملی، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند. هیچ‌کس را نمی‌توان از شرکت در آن‌ها منع کرد یا به شرکت در یکی از آن‌ها مجبور کرد.»
در کشور ما ارگان‌های دولتی و قانونی مربوط به احزاب «کمیسیون ماده ۱۰ احزاب» و «خانه احزاب ایران» هستند و فعالیت مربوط به احزاب از مجرای این دو نهاد می‌گذرد.
کمیسیون ماده ۱۰ احزاب چیست و چه کارکردهای دارد؟
کمیسیون ماده ۱۰ احزاب و جمعیت‌ها، نهادی است که براساس ماده ۱۰ قانون فعالیت احزاب و جمعیت‌ها مصوب ۱۳۶۱/۰۳/۳۰ هیئت وزیران، تشکیل شده است. وظیفه این کمیسیون بررسی درخواست تأسیس انجمن‌های سیاسی و نهادهای صنفی و ارائه آن برای صدور مجوز تأسیس به وزارت کشور و پس از آن معرفی به قوه قضائیه برای ثبت در آن قوه به منظور فعالیت رسمی تشکل است.
کمیسیون ماده ۱۰ احزاب، متشکل از ۷ عضو حقوقی است که عبارت‌اند از: ۱-نماینده دادستان کل کشور ۲- نماینده رئیس قوه قضائیه ۳- یک نماینده از میان دبیران کل احزاب ملی و یک نماینده از میان دبیران کل احزاب استانی دارای پروانه فعالیت ۴- معاون سیاسی وزارت کشور ۵- دو نماینده به انتخاب مجلس از بین نمایندگان داوطلب.
محل دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب در وزارت کشور و ریاست آن با معاون سیاسی وزیر کشور است. فعالیت این کمیسیون از سال ۱۳۷۷ شکل منظم و سازمان‌یافته‌تری گرفت و بسیاری از تشکل‌های سیاسی شامل احزاب مختلف و صنفی شامل نهادهای ورزشی، فرهنگی و صنعتی طی سال‌های پایانی دهه ۷۰ خورشیدی با تأیید این نهاد برابر قانون از وزارت کشور و قوه قضائیه مجوز تأسیس و فعالیت گرفتند.
خانه احزاب ایران چیست؟
خانه احزاب ایران یک سازمان مردم‌نهاد است که در سال ۱۳۷۹ از احزاب قانونی ایران شکل گرفت و در تلاش است تا فاصله بین احزاب را کاهش دهد. خانه احزاب علاوه بر عضویت در کنفرانس بین‌المللی احزاب سیاسی آسیایی، مورد حمایت دولت جمهوری اسلامی ایران است و سالانه، مبالغی را به عنوان کمک مالی به احزاب عضو پرداخت می‌کند، هرچند به گفته حسین کمالی، رئیس فعلی این نهاد، مبلغ پرداختی به احزاب از سوی دولت بسیار اندک است.
احزاب در کشور ما در حاشیه قرار گرفته‌اند
هم‌اکنون تأثیرگذاری احزاب در فضای سیاسی کشور باوجود جایگاه ویژه‌ای که در قانون اساسی برای آن‌ها تعریف شده، بسیار اندک است؛ به باور کارشناسان دلیل این موضوع عدم هماهنگی قانون انتخابات و قانون احزاب و غیر حزبی بودن فرآیند فعلی انتخابات در ایران است. در بسیاری از کشورهای جهان، روند انتخابات این گونه است که احزاب سیاسی مورد تأیید نظام حاکم بر آن کشور، نامزدهای خود را برای انتخابات معرفی می‌کنند و سپس انتخابات با کاندیداتوری افراد منتخب احزاب انجام می‌شود. با این روش، احزاب در چرخش قدرت سیاسی کشور تأثیرگذار خواهند بود و حزبی که نماینده‌اش در انتخابات پیروز شده، می‌بایست پاسخگوی عملکرد او در دوران مسئولیتش باشد؛ برخی از فعالین حزبی و تشکلی کشور ما معتقدند این ساختار حزبی و انتخاباتی، برای پیشرفت فضای سیاسی کشور مطلوب است.
بیشتر بخوانید:
یکی از ناکارآمدترین قوانین احزاب دنیا را داریم/ مردم در احزابی که نقشی ندارند عضو نمی‌شوند
بی تدبیری «دولت تدبیر» در قضیه واکسن زیر ذره‌بین مجلس/ وقتی چسبندگی به میز کار دست روحانی می‌دهد
بازگشت امید با رویکرد تحولی «رئیسی» / انتظار از دولت برای تحول در حوزه معیشت و اقتصاد
مشکل بعدی احزاب در کشور ما این است که راهی برای درآمدزایی‌شان اندیشیده نشده و مبلغ پرداختی دولت به آن‌ها نیز بسیار اندک است. این کمبود بودجه، باعث می‌شود تا احزاب نتوانند فعالیت گسترده داشته باشند و کنشگران این عرصه نیز به دلیل عدم کسب درآمد، امکان فعالیت تمام وقت را از دست بدهند.
بر این اساس حسین کمالی، رئیس خانه احزاب ایران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست داخلی گروه سیاست خبرگزاری آنا می‌گوید: «کشور ما یکی از ناکارآمدترین قوانین احزاب دنیا را دارد و نگاهی که در این قانون به احزاب وجود دارد، یک نگاه مثبت و سازنده نیست. احزاب نمی‌توانند با این قانون، توسعه، پیشرفت و اثرگذاری داشته باشند و به وظایف و نقش طبیعی‌شان، یعنی ارائه برنامه، در اختیار داشتن قدرت و اداره امور جامعه بپردازند. در حقیقت احزاب در کشور ما به دلیل عدم توجه به قانون اساسی، در حاشیه قرار گرفته‌اند و نقش کلیدی و اثرگذار حزب منظور شده در قانون اساسی، نادیده گرفته شده و اجرا نمی‌شود.»
وی با بیان اینکه برای ارتقاء فعالیت حزبی و تشکلی در ایران، صرفاً توجه به خانه احزاب مطرح نیست، تصریح می‌کند: «خانه احزاب، انجمن صنفی احزاب است و با موفقیت احزاب، خانه احزاب هم موفق می‌شود. خواسته ما از وزارت کشور، اصلاح قوانین و مقررات و ارائه لایحه برای فعالیت بهتر احزاب است.»
کمالی پیرامون مشکلات موجود برای احزاب در ایران اذعان می‌کند: «در حال حاضر هزینه‌های اجتماعی و سیاسی سنگینی برای احزاب به وجود آمده و به نوعی با آن‌ها برخورد می‌شود که گویی حضورشان اضافی و مزاحم است و یا منافع و درآمد خاصی داشته‌اند که می‌بایست برای جبران آن هزینه کنند تا کار خودشان را ادامه دهند.» (اینجا بخوانید)
لزوم نقش داشتن احزاب در چرخه قدرت
همچنین در همین رابطه، احمد حکیمی‌پور، دبیرکل حزب اراده ملت نیز در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست داخلی گروه سیاست خبرگزاری آنا اظهار می‌کند: «نقش احزاب در فضای سیاسی ایران زمانی پررنگ می‌شود که احزاب در چرخش قدرت و سیاست، دخالت داشته باشند. به عنوان مثال وقتی که یک تیم فوتبال در هیچ مسابقه‌ای شرکت نکنند، طبیعتاً جایگاهی نخواهند داشت؛ تیم‌های سیاست، احزاب هستند و وقتی که در انتخابات شرکت داده نمی‌شوند، عملاً خاصیتی نخواهند داشت.»
وی با بیان اینکه طبق قانون، دبیرخانه کمیسیون ماده ۱۰ احزاب و جمعیت‌ها در وزارت کشور است، ادامه می‌دهد: «وزارت کشور متولی قانونی کمیسیون ماده ۱۰ است و ریاست آن هم با معاون سیاسی این وزارت خانه است، بنابراین وزارت کشور نمی‌تواند مخالف فعالیت احزاب باشد؛ مهم این است که مابقی دستگاه‌هایی که مسئولیت دارند، کمک کنند تا قانون انتخابات اصلاح شود و احزاب نقشی در چرخه قدرت داشته باشند.» (اینجا بخوانید)
با در نظرگرفتن تجربه سایر کشورهای جهان می‌توان دریافت تنها راه ارتقاء جایگاه احزاب و تشکل‌ها در ایران، تأثیرگذاری مستقیم آن‌ها در انتخابات است. هماهنگ کردن قانون احزاب و قانون انتخابات و اصلاح قسمتی از قانون ۱۹ ماده‌ای احزاب، مطالبه بخش عمده‌ای از کنشگران و فعالان این عرصه است. در سال‌های قبل، وزارت کشور دولت پیشین لایحه‌ای را برای اصلاح قانون احزاب به مجلس دهم ارائه کرد که در نهایت به نتیجه‌ای نرسید.
با توجه به شرایط موجود و تغییر مدیریتی در وزارت کشور، در مقطع کنونی این وزارتخانه می‌بایست لایحه‌ای کامل‌تر و مفیدتر جهت اصلاح قانون احزاب و بر طرف‌کردن سایر مشکلات این حوزه به مجلس شورای اسلامی ارائه کند تا با اجرای این تغییرات، شاهد بهبود اوضاع احزاب و تشکل‌های سیاسی کشور باشیم؛ از این طریق هم احزاب و تشکل‌های سیاسی به جایگاه واقعی خود دست می‌یابند و هم آحاد مردم در فرآیندهای حزبی نقش پُررنگی پیدا می‌کنند، زیرا با این روش می‌توان از احزاب و تشکل‌ها، پس از روی کار آمدن فرد یا افراد مورد نظرشان و در دست گرفتن قدرت، مطالبه‌گری بهتری جهت پیشبرد اهداف امور کشور داشت.
انتهای پیام/
انتهای پیام/