آغاز تحول دانشگاه آزاد اسلامی به روایت اعداد

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا، نیاز به تحول از آن مباحثی است که در دنیای امروز و با توجه به تغییرات سریع در حوزه‌های مختلف، بیش‌ازپیش احساس می‌شود. در این بین آموزش عالی که خود به‌نوعی سر منشأ ایجاد تغییرات بنیادین در عرصه‌های مختلف زندگی به‌شمار می‌رود هم از این قاعده مستثنی نخواهد بود. چندسالی می‌شود که فعالان این عرصه نیاز به تحول در آموزش عالی را به‌طرق مختلف به مسئولان مختلف گوشزد کرده‌اند و امروز شیوع پدیده‌ای مانند همه‌گیری کرونا و تغییر در روند آموزش هم تاییدی است بر این نیاز.

واقعیت این است که نظام آموزش عالی کشور ما با توجه به چالش‌هایی که با آن روبه‌رو است، بیش از هر زمان دیگری نیاز به تغییر و تحولات اساسی دارد؛ مساله‌ای که باعث شده زیرمجموعه‌های این نظام تلاش کنند به‌اندازه توان و ظرفیت خود سهمی در این تغییر داشته باشند. دانشگاه آزاد اسلامی هم که امروز سهم قابل‌توجهی در تربیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارد، نمی‌تواند در این شرایط تنها نظاره‌گر باشد.

مساله‌ای که باعث شده مسئولان آن به‌ویژه در طول سه‌سال اخیر اقدامات قابل‌توجهی را در راستای تحقق تحول بردارند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در دوره مدیریت جدید، کار خود را با شعار تحول در آموزش عالی آغاز کردند و هرسال نیز اقداماتی اساسی برای تبدیل این شعار به واقعیت انجام دادند؛ اقداماتی که هرکدام با برنامه‌ریزی و بررسی همه‌جانبه شرایط واحدهای دانشگاه همراه بود، به‌طور مثال این دانشگاه در رویکرد جدید خود تلاش دارد فعالیت‌هایش را بر اساس نیازها، مقتضیات، چالش‌ها برنامه‌ریزی کند و در یک‌کلام دانشگاه مساله‌محور باشد. طبیعتا حرکت بر اساس نیازها و رفع مسائل کشور باعث می‌شود تا در آینده، دانشگاه آزاد اسلامی بتواند سهم خود را در راستای تحقق تحول آموزش عالی ایفا کند.

مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در سه‌ساله گذشته یعنی در دوره «تحول و رشد» تلاش کرده‌اند براساس سند چشم‌انداز 1404 حرکت کنند؛ سندی که نگاهی ژرف به رشد و توسعه آموزش عالی در کشور دارد. براساس این سند ایران کشوری است توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام‌بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل.

قطعا رسیدن به چنین جایگاهی بدون‌همگرایی در سیاست‌ها و اقدامات عملی مرتبـط به‌دست نمی‌آید و برای رسیدن به اهـداف سند چشم‌انداز باید در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان اقتصادی، علمی و فناوری به‌نوعی یکپارچگی به‌وجود آید. هدف دانشگاه آزاد اسلامی نیز در دوره مدیریت فعلی رسیدن به افق ۱۴۰۴ است و بر همین اساس از سال گذشته تدوین یک برنامه جامع راهبردی عملیاتی پنج‌ساله تا سال ۱۴۰۴ را در دستورکار خود قرار داد؛ برنامه‌ای که به دانشگاه کمک می‌کند تا براساس نگاه تحولی حرکت کند و تمام اقداماتش را در همین راستا انجام دهد.

رویکردهای اصلی حاکم بر تهیه برنامه پنج‌ساله راهبردی عملیاتی دانشگاه آزاد اسلامی بیانات امام‌خمینی(ره) و مقام‌معظم‌رهبری، سیاست‌های کلی نظام و برنامه توسعه کشور، سند دانشگاه اسلامی، نقشه جامع علمی کشور و سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری است که حرکت دانشگاه آزاد اسلامی براساس این مبانی است.

البته این برنامه تنها مربوط به سازمان مرکزی نیست و استان‌ها را هم شامل می‌شود؛ به این شکل که سیاست و برنامه‌ریزی توسط سازمان مرکزی انجام‌شده و استان‌ها در سطح برنامه‌ریزی عملیاتی و اجرا درگیر خواهند شد. درواقع در یک‌سوی این برنامه سازمان مرکزی قرار دارد و در سوی دیگر استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی. به‌عبارت بهتر هرچند برنامه 5 ساله، توسط سازمان مرکزی تدوین‌شده اما اصل کار برعهده استان‌ها و واحدهای دانشگاه است؛ به این صورت که اجرای پروژه‌ها و مساله و حل آن و آمایش محیط بر عهده استان‌ها خواهد بود.

در برنامه پنج‌ساله دانشگاه، پنج‌ چرخش تحول‌آفرین درنظر گرفته‌شده است؛ اول اینکه دانشگاه چه بوده و حالا قصد دارد چه تحولاتی ایجاد کند، تحول دوم درخصوص تغییر مدل آموزشی و همین‌طور پژوهش است، سومین بخش تغییر، در بحث تربیتی و فرهنگی و توجه به هویت است. بحث تربیت ارزش‌مدار نیز در این برنامه مطرح است و بحث بعدی، چرخش تحول‌آفرین اقتصاد غیرشهریه‌ای است.

پشتوانه‌های داده‌ای و اطلاعاتی تدوین برنامه چیست؟

برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، داشتن یک‌سری آمار و گزارش‌های تحلیلـی مبتنـی بـر داده‌ها ضروری است. درواقع سیاستگذاران، برنامه‌ریـزان و کارشناسان بــرای تدویـن راهبردها و برنامه‌ریزی و تدوین برنامه‌های مختلف به داده‌های آمـاری نیـاز دارنـد، همچنین برای ارائه تصویر روشن از گذشته تا حال نیازمند داده‌های آماری هستیم. برای برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف نیز وجود داده‌های آمـاری دقیق، قابل‌اتکا، جامع و به‌روز ضروری به‌نظر می‌رسد. درواقع گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که درگذشته چه اتفاقی افتاده و باید برای بهتر شدن شرایط چه‌کارهایی انجام داد.

در این گزارش به روند تغییرات برخی شاخص‌های آموزش عالی در دانشگاه آزاد اسلامی در یک‌دهه گذشته پرداخته‌ایم؛ آماری که می‌تواند اطلاعات مفیدی را برای برنامه‌ریزی رشد و توسعه دانشگاه فراهم کند. همان هدفی که مسئولان دانشگاه را یک‌قدم به دانشگاه تحول‌آفرین نزدیک‌تر می‌کند. در این گزارش ارقام عملکردی برخی شاخص‌ها در حوزه‌های آموزش و تحصیلات تکمیلی، دانش‌آموختگان، پژوهش و فناوری، علوم پزشکی، بین‌الملل، اداری و مالی، عمرانی و آموزش‌های عمومی و مهارتی طی یک‌دهه گذشته یعنی از سال 1390 تا 1399 بررسی‌شده است.

با بررسی این آمارها به‌راحتی می‌توان متوجه شد که در دوره مدیریت فعلی یعنی طی سه‌سال گذشته، دانشگاه با یک‌روند صعودی در آمارها مواجه بوده است، به‌طور مثال نه‌تنها میزان تمایل به ثبت‌نام دانشجویان در دانشگاه افزایش داشته، بلکه جمعیت دانشجویان در مقطع تحصیلی دکتری تخصصی نیز سیر صعودی داشته است. نسبت دانشجو به استاد طی سه‌ساله اخیر بهبود پیدا کرده و تعداد اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت هم در بسیاری از مرتبه‌های علمی افزایش را نشان می‌دهد.

دانشجویان در سه‌سال گذشته رغبت بیشتری به ثبت‌نام داشته‌اند

یکی از آمارهایی که برای تدوین این برنامه پنج‌ساله بررسی‌شده، تعداد پذیرش و ثبت‌نام دانشـجویان ورودی جدید و میزان تمایل برای ثبت‌نام به تفکیک مقطع تحصیلی است. در سال تحصیلی 1391 – 1390 در پنج‌ مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی یک‌میلیون و 291هزار و 420 نفر پذیرش‌شده‌اند که از این تعداد 475 هزار و 45 نفر ثبت‌نام ورودی جدید بوده‌اند.

دانشجویان از سال 90 تا سال تحصیلی 98-97 تمایل بیشتری برای ثبت‌نام داشته‌اند که این روند افزایشی بیشتر مربوط به سال 97 به بعد است، به‌طور مثال در سال تحصیلی 91-90، میزان تمایل به ثبت‌نام تنها 37 درصد بوده و این عدد در سال تحصیلی 98-97 به 56 درصد رسیده است. در هریک از مقاطع تحصیلی نیز روند تمایل پذیرفته‌شدگان به ثبت‌نام تا حدی افزایشی بـوده اسـت. بیشـترین تمایل برای ثبت‌نام در مقطع دکتری حرفه‌ای با 89 درصد در سال تحصیلی 1400-1399 و همچنین کمترین میزان تمایل به ثبت‌نام مربوط به مقطع دکتری حرفه‌ای به میزان 20 درصد در سال تحصیلی 91-90 است.

تمایل به ثبت‌نام در گروه‌های تحصیلی چگونه بوده است

تعداد پذیرش و ثبت‌نام دانشجویان ورودی جدید و میزان تمایل برای ثبت‌نام به تفکیک گروه عمده تحصیلی طی سال‌های 99 -90 آمار دیگری است که در تدوین برنامه پنج‌ساله دانشگاه آزاد بررسی‌شده است. آن‌طور که آمار نشان می‌دهد دانشجویان بیشتر تمایل داشته‌اند در گروه علوم انسانی ثبت‌نام کنند و چندان به گروه علوم پایه رغبت نشان نداده‌اند.

66 درصد دانشجویان در سال تحصیلی 98-97 تمایل به ثبت‌نام در گروه علوم انسانی را داشته‌اند. رغبت برای ثبت‌نام در گروه علوم پایه در سال تحصیلی 91-90 نیز 13 درصد بوده است. با مقایسه روند تمایل ثبت‌نام دانشجویان در بین گروه‌های مختلف تحصیلی درمی‌یابیم که از سال 97 تاکنون میزان تمایل به ثبت‌نام در تمام گروه‌های تحصیلی نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است.

دانشجویان طی این 10سال بیشتر علاقه‌مند به ثبت‌نام در گروه‌های تحصیلـی علوم انسانی، فنـی و مهندسی و هنـر بوده‌اند و در گروه‌های علـوم پایه، کشـاورزی و دامپزشکی و علـوم پزشکی رغبت کمتری نشان داده‌اند.

روند افزایشی تعداد دانشجویان کارشناسی از سال تحصیلی 99-98

جمعیت دانشجویان به تفکیک مقطع تحصیلی از آن دست آمارهایی است که باید به آن توجه شود. هرچند تعداد دانشجویان در مقطـع «کاردانی» طی 10سال گذشته کاهش داشـته، تعداد دانشـجویان در مقطع کارشناسی از سال تحصیلی 99-98 افزایش یافته است.

تعداد دانشجویان در مقطـع دکتری حرفه‌ای هم از سال تحصیلی 91-90 تـا سـال تحصیلی 93-92 رشد داشته است و با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم که در 10‌سال گذشته دانشجویان مقطع دکتری حرفه‌ای 46 درصد رشد کرده‌اند. در سال تحصیلی 98-97 تعداد دانشجویان در مقطع دکتری تخصصی 62 هزار و 122 نفر و تعداد آنان در سال 96-95 در همین مقطع 52 هزار و 213 نفر بوده یا تعداد دانشجویان این مقطع در سال 91-90 پنج‌ هزار و 647 نفر بوده است.

تعداد دانشـجویان در مقطع دکتری تخصصی از سال تحصیلی 91-1390 تا سال 99 -1398 روند پرشتاب و افزایشی داشته که این شتاب در سال‌های 98-97 و 98-99 بیشتر و در کل شاهد رشد 987 درصدی بوده است. با این اوصاف مقطع دکتری تخصصی در مقایسه با سایر مقاطع تحصیلی بیشترین رشد را به‌خود اختصاص داده است.

رشد مستمر سالیانه اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت به میزان 16 درصد

دانشگاه همیشه نیازمند نیروهایی متخصص، آموزش‌دیده و دلسوز است تا اهداف دانشگاه را به‌ سرانجام برسانند. اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از نیروهای اصلی ذی‌نفع در دانشگاه، نه‌تنها وظیفه آموزش دانشجویان را برعهده دارند، بلکه می‌توانند در فضای تحقیق و توسعه مشکلات جامعه را نیز حل کنند. بر همین اساس دانشگاه آزاد اسلامی در سه‌ساله گذشته و در دوره مدیریت جدیدش، جذب هیات‌علمی‌ توانمند را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

مسئولان دانشگاه جذب هیات‌علمی‌توانمند را در دستور کار خود قرار دادند تا جایی که دانشگاه در تمام این سال‌ها با «رشـــد مستمر ســالیانه» در سال تحصیلی 1400-1399 به میزان 16 درصد نسبت به سال تحصیلی 91-90 رشد داشته است، به‌طور مثال تعداد اعضای هیات‌علمی در سال تحصیلی 1400-1399 در مرتبه علمی استادیار 12 هزار و 444 نفر است اما در سال تحصیلی 91-90 اعضای هیات‌علمی در همین مرتبه علمی 9هزار و 364 نفر بوده است.

اعضای هیات‌علمی در مرتبه استاد در سه‌ساله گذشته رشد صعودی داشته تا جایی که تعداد استادان این دانشگاه در سال تحصیلی 91-90 برابر با 197 نفر بوده اما در سال 1400-1399 این عدد به 239 نفر رسیده است.

بهبود نسبت دانشجو به استاد طی سه‌سال اخیر

نسبت استاد به دانشجو همیشه یکی از چالش‌های آموزش عالی در کشورمان بوده و دانشگاه آزاد اسلامی همواره تلاش کرده است این نسبت را بهبود ببخشد. درواقع این دانشگاه علاوه بر جذب هیات‌علمی‌توانمند، همیشه تلاش کرده شاخص نسبت استاد به دانشجو را ن بهبود بخشد و بتواند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی را باکیفیت بهتری به دانشجویانش ارائه دهد.

نسبت استادان یک مرکز آموزش عالی به دانشجویان به‌عنوان یک شاخص ارزیابی دانشگاه‌ها به‌شمار می‌رود و این نسبت در استانداردهای بین‌المللی حدود یک به 20 است، شایان ذکر است که مسئولان دانشگاه آزاد تلاش می‌کنند به این عدد نزدیک شوند؛ طی سال تحصیلی 91-90 علاوه بر افزایش اعضای هیات علمی، به‌دلیل کاهش دانشـجویان این نسـبت روند کاهشی داشت و از 83 در سال تحصیلی 91-1390 به 79 در سال تحصیلی 92-91 رسیده است.

اما با نگاهی به آمارهای سال تحصیلی 98-97 متوجه می‌شویم که مسئولان دانشگاه در این سه‌سال بهتر عمل کرده‌اند. سال‌های تحصیلی 93-92 بود که تعداد دانشجویان روند افزایشی گرفت و نسبت به تعداد استاد نیز با افزایش روبه‌رو شد اما دوباره طی سه‌ساله گذشته اعضای هیات علمی بیشتری جذب ‌شده و این نسبت روند کاهشی در پیش‌گرفته و از 81 در سال تحصیلی 94-93 به 51.3 در سال تحصیلی 1400-1399 رسید.

بنابراین مسئولان دانشگاه آزاد شاخص نسبت دانشجو به استاد را طی سه‌سال اخیر بهبود بخشیده‌اند تا جایی که به‌طور مثال در سال تحصیلی 96-95 نسبت دانشجو به استاد 64 بوده و در سال 1400-1399 این نسبت به 51 رسیده است.

افزایش 94 درصدی رشته – محل در سال 1400-1399

با بررسی وضعیت «رشته – مقطع – محل فعال» دانشگاه طی سال‌های تحصیلی 99-90 متوجه می‌شویم که روند کلی آن در تمام این سال‌ها افزایشی بوده و تعداد رشته – مقطع – محل فعال دانشگاه در سال تحصیلی 1400-1399 نسبت به سال تحصیلی 91-90 به میزان 94 درصد رشد داشته است.

طی سال‌های تحصیلی 95-90 بیشترین فراوانی رشته – محل فعال متعلق به مقطع کارشناسی بوده اما طی سال‌های تحصیلی بعد با رشد تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد بیشترین فراوانی رشته– محل فعال دانشگاه متعلق به این مقطع بوده است. مقطع دکتری حرفه‌ای نسبت به سایر مقاطع طی سال‌های موردنظر با یک‌روند نسبتا ثابت دارای کمترین فراوانی بوده است. روند کلی میزان رشد رشته – مقطع - محل فعال دانشگاه در مقاطع مختلف عمدتا افزایشی بوده و مقطع دکتری تخصصی با 704 درصد رشد دارای بیشترین و مقطع دکتری حرفه‌ای با 31 درصد دارای کمترین رشد در این زمینه بوده است.

بیشتر رشد نیز در مقطع کارشناسی ارشد از سال تحصیلی 97-96 بوده، به‌طوری‌که تعداد رشته محل‌ها در این مقطع در سال تحصیلی 94-93 برابر با 34 بوده و در سال تحصیلی 1397-1396 به 38 رسیده است.

رشد 47 درصدی تعداد رشته‌های تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی در دهه اخیر

امروزه این سوال مطرح شده که چه کاری باید انجام داد تا نقش دانشگاه‌ها در مدیریت جامعه پررنگ ‌تر شود و اثر بخشی آن در رفع نیازهای جامعه بیشتر باشد؟ برای رسیدن به این هدف راهی جز تحول نیست. یکی از راه‌ها برای رسیدن به تحول این است که تعداد رشته‌ها در گروه‌های مختلف افزایش پیدا کند.

تعداد رشته‌های تحصیلی در گروه‌های تحصیلی مختلف آمار خوبی برای مقایسه عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی در سه سال اخیر برای رسیدن به رشد و تحول است؛ در دانشگاه آزاد اسلامی تعداد کل رشته‌های تحصیلی تا سال 1398-1397 افزایش داشته اما نکته جالب اینکه تعداد آنها در سال تحصیلی 1400-1399 رشد چشمگیرتری داشته تا جایی که 47 درصد نسبت به سال تحصیلی 1391-1390 رشد کرده است.

با نگاهی به اعداد و ارقام می‌توان متوجه شد که گروه‌های علوم انسانی، فنی و مهندسی بیشترین رشته را داشته‌اند و پروژه علوم انسانی نسبت با سایر گروه‌ها دارای کمترین سهم بوده است. گروه تحصیلی هنر طی سال‌های 98-97 تاکنون رشد چشمگیری داشته است تا جایی که در سال تحصیلی 99-98 تعداد رشته‌های تحصیلی گروه هنر به 101 رسیده است.

رشته‌های گروه دامپزشکی و کشاورزی نیز رشد چشمگیری داشته و در سال 98-97 به 327 رسیده است. این درحالی است که تعداد رشته‌های این گروه در سال قبل‌تر 276 بوده است.

تعداد دانش‌آموختگان 87 درصد رشد داشت

شخصی به‌عنوان دانش‌آموخته و فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد اسلامی شناخته می‌شود که پرونده آموزشی او بررسی و تایید شده و در سامانه بانک اطلاعاتی دانشگاه آزاد اسلامی قابل استعلام باشد. دانشگاه آزاد اسلامی طی این سال‌ها تلاش کرده تا نه‌تنها تعداد دانش‌آموختگان خود را افزایش دهد بلکه آنها را برای ورود به بازار کار نیز اماده کند. نگاهی که برای رسیدن به یک دانشگاه کارآفرین و حل مساله ضرروی به نظر می‌رسد. تعداد دانش‌آموختگان این دانشگاه در سال تحصیلی 1400-1399 نسبت به سال تحصیلی 91-90 به میزان 87 درصد رشد داشته است.

این رشد از سال تحصیلی 1398-1397 بیشتر بوده تا جایی که تعداد دانش‌آموختگان از 5 میلیون و 722 هزار و 374 نفر در سال 97-96 به 6 میلیون و 25 هزار و 283 نفر در سال 98-97 رسیده است. تعداد دانش‌آموختگان در سال 400-99 نیز برابر با 6 میلیون و 331 هزار و 905 نفر بوده است.

تحول در تولیدات علمی در دوره‌ مدیریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی

ارتقای جایگاه علمی و رشد و توسعه کشورها برپایه علم‌وفناوری، سال‌هاست در اولویت برنامه‌های توسعه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. درواقع با رشد و افزایش سطح علمی کشور است که می‌توان به توسعه پایدار و اقتصادی پویا دست یافت و گوی سبقت را از دیگر کشورها ربود. با کمی بررسی به راحتی می‌توان متوجه شد کشورهایی که به‌عنوان کشور توسعه‌یافته شناخته می‌شوند و اکنون به توسعه پایدار دست پیدا کرده‌اند، در برنامه‌های توسعه خود، ارتقای تولیدات علمی دانشگاه‌های خود را نیز مدنظر قرار داده‌اند. امروزه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در توسعه کشورها نقشی اساسی دارند. بنابراین بررسی تولیدات علمی دانشگاه‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

عملکرد 10 ســاله پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به داده‌های استخراج شده از آخرین ویرایش اینســـایتس(پایگاه علم‌سنجی کالریویت آناالیتیکس WOS ) در 24 مرداد 1400 و آخرین ویرایش سایول(پایگاه علم‌سنجی اسکوپوس) در 24 مرداد 1400 نشان می‌دهد تولیدات علمی دانشگاه طی این سال‌ها رشد داشته است.

همچنین یکی از شاخص‌های اصلی برای سنجش بهره‌وری علمی دانشگاه‌ها در اینسایتس تاثیر استنادی نرمال شده براساس موضوع، سال و نوع مستندات است. دانشگاه آزاد اسلامی از سال 2010 تاکنون رشد قابل ملاحظه‌ای دارد.

همچنین آمارهای استخراج شده از اسکوپوس نشان می‌دهد که 9251 مقاله دانشگاه معادل3.9 درصد تولیدات علمی دانشگاه جز تولیدات علمی 10 درصد برتر جهان هستند.

هر سیستمی برای تحلیل نیازمند اندازه‌گیری است؛ معیارها و شاخص‌های فعالیت‌های علمی و همچنین بحث تولید علم در واحدهای دانشگاهی و اعضای هیات‌علمی، باید در دوره‌های مشخص و برخط اندازه‌گیری و تحلیل شود تا متوجه شویم در مسیر درست حرکت کرده‌ایم یا خیر. یکی از شاخص‌ها برای اندازه‌گیری مقالات دانشگاه تعداد آنها در مجلات معتبر بین‌المللی است.

با بررسی تعداد مقالات می‌توان متوجه شد که انتشـار مقالات در مجلات با رتبه Q1,Q2,Q3 طی سال‌های اخیر رشد داشته است که این افزایش در سه سال اخیر کاملا مشهود است.

همچنین 9218 مقاله دانشگاه یعنی 11.4 درصد تولیدات علمی دانشگاه در مجلات 10 درصد برتر اسکوپوس منتشر شده‌اند.

همکاری‌های علمی بین‌المللی

امروزه در دنیا یک رقابت جدی برای همکاری‌های بین‌المللی شکل گرفته است. نظام‌های رتبه‌بندی که عملکرد دانشگاه‌ها درخصوص تولیدات علمی را مدنظر قرار می‌دهند چندین شاخص را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. یکی از شاخص‌های مهم مورد استفاده در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها شاخص همکاری بین‌المللی است. این شـــاخص تولیدات علمی مشـترک یک دانشگاه را با یک یا چند کشور دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد.

دانشگاه آزاد اسلامی در چند سال اخیر تلاش کرده همکاری‌های علمی بین‌المللی خود را افزایش دهد تا در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد. این دانشگاه از سال 2016 تاکنون درصد همکاری‌های علمی بین‌المللی خود را افزایش داده است.

با نگاهی به این نمودار می‌توان متوجه شد همکاری‌های بین‌المللی در سه سال اخیر یعنی دوره تحول دانشگاه آزاد اسلامی، رشد بیشتری داشته است.

رشد تعداد مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

این روزها چاپ مقاله در مجلات خارجی مانند خوره‌ای به جان مجلات داخلی افتاده زیرا اساتید و دانشجویان ملزم هستند در مجلات ISI مقالات خود را به چاپ برسانند. اما دانشگاه آزاد اسلامی مدت زیادی است در راستای حمایت از ژورنال‌های خود گام برداشته است. در این سال‌ها مخصوصا از سال تحصیلی 98-97 به بعد روند رشد تعـداد مجلات علمی دانشگاه افزایشی بـــوده اســت.

فراوانـــی مجلات علمی بـــه تفکیک نمایه، نشان می‌دهد که مجلات علمــی و پژوهشــی(وزارتیــن) دارای بیشترین فراوانی و مجلات Pubmed بــا تنهـا یک مجلـه بـا یـک رونـد ثابـت طی سـال‌های فـوق دارای کمتریـن فراوانـی بوده‌اند. رونــد تعــداد مجلات ISI بــا 700 درصد رشــد، مجلات علمــی پژوهشـی بــا 176 درصد رشــد و مجلات Scopus بــا 89 درصد رشــد در این 10 سال افزایش داشته است.

تعداد مراکز تحقیقاتی 350 درصد رشد کرد

تقویت رابطه بین صنعت و دانشگاه از موضوعات مهمی است که این روزها در دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی دنبال می‌شود. در این میان نمی‌توان نقش مراکز تحقیقاتی را نادیده گرفت؛ این مراکز ضمن تکمیل حلقه اتصال صنعت و دانشگاه با ایجاد بستر به‌منظور انجام تحقیقات کاربردی نسبت به رفع نیازهای فناورانه کشور گام برمی‌دارند.

دانشگاه آزاد اسلامی، تاکنون مراکز تحقیقاتی زیادی را راه‌اندازی کرده و در دوره رشد و تحول دانشگاه، تاسیس این مراکز را با شتاب بیشتری دنبال کرد. تعداد مراکز تحقیقاتی در ســـال تحصیلی 1400-1399 نســـبت به سال تحصیلی 91-90 به میزان350 درصد رشـــد داشـــته اسـت تا جایی که تعداد مراکز تحقیقاتی طی این سـال‌ها از 36 مرکز به 162 مرکز در سال تحصیلی 1400-1399رسیده است. جالب اینکه این رشد در سال تحصیلی 98-97 شتاب بیشتری به خود گرفته است تا جایی که تعداد مراکز تحقیقاتی در این سال به عدد 148 رسیده است.

رشد صعودی؛ مراکز رشد 365 درصد و شرکت‌های دانش‌بنیان 618 درصد

مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی یکی از المان‌های اکوسیستم نوآوری و فناوری هستند که خروجی آنها تولید محصولات و خدمات فناورانه است. مراکز رشد دانشگاه تلاش دارند در راستای اشتغالزایی گام برداشته و از کسب‌وکارهای نوپا برای دانشجویان حمایت کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان نیز همان‌طور که از نام‌شان مشخص است به فعالیت‌های علمی می‌پردازند که در راستای نیازهای جامعه و قابل تبدیل به پول هستند.

درواقع این شرکت‌ها دروازه ورود علم به صنعت تلقی می‌شوند. وجود این شرکت‌ها در ایران از زمانی اهمیت بیشتری پیدا کرد که متولیان بخش‌های مختلف صنعتی تفاوت فاحشی بین رشد علم و صنعت را احساس کردند. دانشگاه آزاد اسلامی در چند سال گذشته تاسیس مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان را به جد پیگیری می‌کند تا جایی که تعـداد مراکـز رشـد از 31 مرکز در سال تحصیلی 91-90 به 144 مرکز در سال تحصیلی 1400-1399 رسیده است. عددی که نشان می‌دهد تعداد مراکز رشد 365 درصد رشد داشته است.

مجمــوع هســته‌ها و واحدهــای فنــاور و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز از رشــد قابــل توجهی برخوردار بوده تا جایی که در سال 1400-1399نسـبت بـه سـال 91-90 به میزان 618 درصـد رشـد داشـته اسـت. با نگاهی به آمار به‌راحتی می‌توان متوجه شد که بیشـترین درصـد رشـد مربـوط بـه هسـته‌های فنـاور، واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است. هسته‌های فناور 782 درصد، واحدهای فناور 574 درصد و شرکت‌های دانش‌بنیان 329 درصد رشد کرده‌اند.

تعداد مراکز رشد، واحدهای فناور، هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان از سال تحصیلی 98-97 رشد صعودی به خود گرفته‌اند تا جایی که به‌طور مثال طی این سه سال تعداد مراکز رشد به 144 مرکز، هسته‌های فناور به 538، واحدهای فناور به 472 و شرکت‌های دانش‌بنیان به 103 عدد رسیده است.

افزایش حدود 6 برابری واحدهای بین‌الملل دانشگاه در سه سال اخیر

دانشگاه آزاد اسلامی این روزها با ادامه سیاست کیفی در عرصه بین‌الملل گام برمی‌دارد؛ تا جایی که فعالیت‌های علمی در سطح منطقه و جهان به یکی از عرصه‌ها و اولویت‌های مهم این دانشگاه بدل شده است. جذب دانشجویان غیرایرانی و پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و اعزام اساتید و دانشجویان برای فرصت‌های مطالعاتی، راه‌اندازی واحدهای برون‌مرزی و... از اقدامات این دانشگاه در عرصه بین‌الملل است که در هر کدام نیز حرفی برای گفتن دارد.

واحدهای برون‌مرزی و بین‌المللی(درون‌مرزی)

یکی از اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی در این عرصه تاسیس واحدهای برون‌مرزی و بین‌المللی است. تعداد واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی در 10 سال گذشته ثابت بوده اما تعداد واحدهای بین‌الملل(درون‌مرزی) از 6 واحد در سال تحصیلی 91-90به 57 واحد در سال تحصیلی 1400-1399رسیده است.

عددی که نشان می‌دهد تعداد واحدهای بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی رشد 850 درصدی داشته است. تعداد واحدهای بین‌الملل دانشگاه از سال 99-98 یک رشد صعودی داشته است؛ با نگاهی به آمار می‌توان متوجه شد که طی سه سال گذشته تعداد این واحدها از 10 واحد به 57 واحد رسیده است.

تحصیل 40 هزار و 103 دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه آزاد اسلامی

علم هیچ‌گاه در مرز خاصی محصور نبوده و پدیده جهانی ‌شدن، بین‌المللی شدن علم را ناگزیر می‌کند. این روزها تمام کشورها به فراخور امکانات خود تلاش می‌کنند که پیوند بیشتری با جامعه علمی بین‌المللی داشته باشند. یکی از فاکتورهای بین‌المللی ‌شدن نیز جذب دانشجوی خارجی است. دانشگاه آزاد اسلامی طی سال‌های اخیر برای رسیدن به این مهم قدم‌های زیادی برداشته و جذب دانشجویان غیرایرانی را به‌طور ویژه‌ای پیگیری کرده است.

دانشگاه آزاد اسلامی در سال 91-90 تنها 973 دانشجوی غیرایرانی داشت که این عدد در سال 1400-1399به عدد 40هزار و 103دانشـجو رسید. عددی که نشان می‌دهد روند رشد تعداد دانشجویان در چهار مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی دارای افزایش قابل توجهی بوده است.

جالب اینکه به‌طور مثال تعداد دانشجویان غیرایرانی در مقطع دکتری تخصصی حتی تا سال 99-98 برابر با 43 نفر بوده است اما در سال 1400-1399 این عدد به 986 نفر رسیده است. با این اوصاف مشخص است که مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در سه سال اخیر یعنی در دوره مدیریت جدید، جذب دانشجویان خارجی را به‌عنوان یک اولویت مهم پیگیری می‌کند.

رشد 9157 درصدی دانشجویان غیرایرانی در مقطع دکتری حرفه‌ای

تعداد دانشجویان غیرایرانی در مقطع دکتری حرفه‌ای از 7 دانشـجو در سـال تحصیلی 91-90 با رشدی معادل 9157 درصد به 352 دانشجو در سال تحصیلی 1399-1400رسیده که البته سهمیه دانشجویان غیرایرانی این مقطع، تنها مربوط به گروه علوم پزشکی بوده است.

تحصیل 986 دانشجوی غیرایرانی در مقطع دکتری تخصصی

وضعیت دانشجویان غیرایرانی در مقطع دکتری تخصصی هم جالب است؛ تعداد دانشجویان غیرایرانی این مقطع طی 10 سال از یک دانشجو در سال تحصیلی93-92 به 986 دانشجو در سال تحصیلی 1400-1399رسیده است. البته این تعداد متعلق به دانشجویان غیرایرانی این مقطع در میان گروه‌های تحصیلی علوم انسانی، علوم پایه و فنی و مهندسی بوده است.

در سال تحصیلی 1400-1399 این تعداد شتاب بیشتری به خود گرفته است تا جایی که تعداد دانشجویان غیرایرانی در این مقطع در گروه علوم انسانی به 405، علوم پایه 296 و فنی و مهندسی به 263 نفر رسیده است. تعداد کل دانشجویان غیرایرانی در این مقطع تا سال 1399-1398، 43 نفر بوده است اما این عدد در سال بعد به 986 نفر رسیده است.

تحصیل 64 هزار و 831 دانشجوی پزشکی در سال 1400-1399

حوزه پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی نیز ازجمله پرکارترین و برجسته‌ترین حوزه‌های دانشگاه است که نقش بزرگی را در خودکفایی کشور در زمینه تربیت نیروی‌انسانی حوزه سلامت داشته است. تربیت دانشجویان علوم‌پزشکی، تاسیس مراکز آموزشی و درمانی، تاسیس مراکز تحقیقاتی پزشکی و... اقداماتی است که در این حوزه از چشم مسئولان دانشگاه آزاد دور نمانده است.

رشته پزشکی از آن دست رشته‌های دانشگاهی است که علاقه‌مندان زیادی دارد و بسیاری از افراد تلاش می‌کنند به هر شکلی شده تحصیلات دانشگاهی خود را در این حوزه ادامه دهند. اما معمولا هر دانشگاهی تعداد ظرفیت محدودی برای پذیرش دانشجویان پزشکی دراختیار دارد. دانشگاه آزاد اسلامی طی سال‌های اخیر تلاش کرده ظرفیت خود را در این حوزه گسترش دهد تا علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته از گردونه رقابت بازنمانند.

هرچند شرایط سختی را نیز برای داوطلبان درنظر گرفته و تحصیل در رشته پزشکی دانشگاه آزاد چندان هم کار راحتی نیست. تعـداد دانشـجویان ایـن گـروه از سـال تحصیلی 91-90 تا تحصیلی 1400-1399 از 59 هزار و 158 نفر به 64 هزار و 831 نفر رسیده است. البته تعـداد دانشـجویان علوم‌پزشکی در مقطـع «کاردانـی» تـا سـال 98-97 رونـد کاهشـی داشـته، اما از آن سال به‌بعد روند افزایشی به خود گرفته و درمجمـوع 43درصـد رشـد داشـته اسـت.

در مقطـع «کارشناسـی‌ارشد» نیز تـا سـال 95-94 رونـد جمعیـت دانشـجویی افزایشـی و طـی سـال‌های 96-95 و 97-96 بـا کاهـش روبه‌رو بـوده، اما در سـال 98- 97 افزایـش یافتـه و از سـال 99-98 هـم رونـد پرشـتابی به خود گرفته است. در مقطـع «دکتری حرفه‌ای» تعداد دانشجویان 28درصد رشد داشته، اما وضعیت دانشجویان دکتری تخصصی به‌مراتب بهتر از سایر مقاطع بوده است. تعداد دانشجویان این مقطع تحصیلی طی این سال‌ها با رشد 1700 درصدی مواجه بوده است.

راه‌اندازی 3 بیمارستان دانشگاه آزاد اسلامی در 3سال اخیر

تاسیس و راه‌اندازی بیمارستان‌ها و مراکز پژوهشی همواره در راس اموری بوده که در واحد پزشکی تهران مورد توجه قرار گرفته است. ثمره فعالیت دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه پزشکی و درمانی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به جامعه در بخش‌های مختلف است؛ دانشگاهی که حالا بیمارستان‌هایش پابه‌پای بیمارستان‌های دولتی بخش عظیمی از رسالت‌ درمانی کشور را عهده‌دار شده و توانسته برای خود سهم بسزایی در این بخش تعریف کند.

در این سال‌ها تعداد بیمارستان‌های دانشگاه آزاد 30 درصد رشد داشته است. همچنین تعداد درمانگاه‌ها و کلینیک‌های آموزشی نیز به‌ترتیب 40 درصد و 200درصد رشد داشته است. تا سال تحصیلی 98-97 سه بیمارستان در دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی شده بود، اما در همان سال یعنی در زمان مدیریت دکتر طهرانچی سه بیمارستان دیگر نیز به 10 بیمارستان قبلی اضافه شد و به این‌ترتیب تعداد بیمارستان‌های دانشگاه به عدد 13 رسید.

راه‌اندازی 9 مرکز رشد علوم‌پزشکی طی 3سال

دانشگاه آزاد در تمام حوزه‌هایش مراکز تحقیقاتی دارد؛ حوزه علوم‌پزشکی نیز از این قاعده مستثنی نیست و 45 مرکز تحقیقاتی و 9 مرکز رشد در حوزه علوم‌پزشکی دارد. ایجاد مراکز تحقیقاتی علوم‌پزشکی از سال 94-93 آغاز شده و با رشد قابل‌توجهی پیش رفت.

همچنین فعالیت مراکز رشد علوم‌پزشکی از سال 98-97 آغاز شده و طی سه سال از رشد مناسبی برخوردار بود، تاجایی‌که طی سه سال 9 مرکز رشد در این حوزه راه‌اندازی شد. درخصوص مراکز تحقیقاتی نیز وضع به همین منوال است و طی سه سال 10 مرکز تحقیقاتی به مراکز تحقیقاتی قبلی اضافه شد و مجموع آنها به 45 مرکز رسید.

رشد جمعیت کارکنان دانشگاه؛ یاریگران تحول

اگر قرار باشد تحولی در یک سازمان رخ دهد، متکی به منابع انسانی است؛ دانشگاه آزاد اسلامی نیز 31 هزار و 271 نیروی انسانی کارمند دارد که نقش اساسی در تحولات دانشگاه بازی می‌کنند.

هرچند تعداد کارکنان دانشگاه از سال 93-92 تا سال 94-93 کاهش داشته، اما از آن پس تا ســـال 99-98 افزایش پیدا کرده و به اوج خود رسیده است. درخصوص وضعیت همکاری، کارکنان رسمی قطعی بیشترین سهمیه را به خود اختصاص داده‌اند، اما در سال‌های گذشته سهمیه کارکنان رسمی قطعی کم شده و به سهمیه کارکنان در گروه سایر اضافه شده است.

رشد 13 درصدی درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه

چندسالی است که دانشگاه‌ها برای تامین منابع مالی موردنیاز خود دچار مشکلاتی شده‌اند؛ موضوعی که البته در همه ادوار دیده شده است. در ایران به‌دلیل وابسته بودن دانشگاه‌های دولتی به منابع نفتی و بودجه کشور، چندان رغبتی ازسوی دانشگاه‌ها برای دریافت دیگر منابع مالی دیده نمی‌شود، اما هرسال بودجه دانشگاه‌ها به فراخور وضعیت کشور کم و زیاد می‌شود.

دانشگاه آزاد ازجمله دانشگاه‌هایی است که به بودجه دولتی وابسته نیست و منابع مالی خود را از شهریه دانشجویان و سایر منابع تامین می‌کند. مدیران این دانشگاه کلیدواژه‌ای به‌نام «درآمد غیرشهریه‌ای» را درپیش گرفته‌اند تا درکنار تربیت دانشجو در مقاطع مختلف از کارشناسی تا دکتری تخصصی و رشته‌های پزشکی نسبت‌به کاهش شهریه و رایگان ساختن آن برای داوطلبان گام موثری بردارند.

مسئولان دانشگاه تا حد زیادی نیز در این مسیر موفق بوده‌اند، تا جایی‌که درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه در سال 1400-1399 به بیش از 13 درصد رسیده است. این درحالی است که در سال مالی 97 این عدد تنها 2 درصد بود. خالص شهریه و درصد هزینه‌های جاری از خالص شهریه طی سال‌های موردنظر عمدتا افزایشی بوده است، به‌گونه‌ای که میزان درآمد شهریه دانشگاه طی این سـال‌ها از 25هزار و 567میلیارد ریال به 75هزار 300میلیارد ریال رسـیده و از رشد 194درصدی برخوردار بوده است.

رشد 8 درصدی فضاهای عمرانی دانشگاه آزاد

این روزها معاونت عمران دانشگاه در تلاش است با بسترسازی‌های مناسب و نظارت بر کیفیت پروژه‌ها اقدام مناسبی صورت دهد. دانشگاه آزاد اسلامی دارای 169 میلیون و 944 هزار و 183 مترمربع زمین است که این عدد در سال 90 بیش از 173 میلیون مترمربع بوده است. علت کاهش مساحت زمین‌ها به‌دلیل عدم انجام تعهدات ساخت‌وساز ازسوی برخی واحدهای دانشگاهی در زمین‌های دولتی واگذارشده، اراضی مزبور توسط مراجع ذی‌ربط (راه و شهرسازی، منابع طبیعی و...) باز پس گرفته شده است.

از سال 1393 به بعد، در آیتم‌های فرهنگی علاوه‌بر نمازخانه و مسجد، مقبره شهدا و آمفی‌تئاتر نیز لحاظ شده است. فضاهای رفاهی- اقامتی هم از سال94 به بعد کاهش پیدا کرده که علت آن تغییرات در کاربری فضاهای رفاهی- اقامتی است.

زمین و ساختمان‌های ملکی: دانشگاه آزاد زمین و ساختمان‌های ملکی زیادی دارد؛ ساختمان‌های ملکی این دانشگاه طی این سال‌ها 24 درصد و فضاهای عمرانی نیز 8 درصد رشد کرده‌اند. نکته مهم اینکه مساحت زمین‌های دانشگاه باتوجه به بازپس‌گیری زمین‌های دولتی به‌دلیل عدم انجام تعهدات برخی واحدهای دانشگاهی به میزان 2درصد کاهش یافته است.

مسـاحت زمین‌های دانشگاه تا سال 93-92 افزایش داشته، اما بیشترین رشـــد آن به میزان 1درصد در سال تحصیلی 92-91 بوده اســـت. در سال تحصیلی 1400-1399 نیز یک درصد به مساحت زمین‌ها اضافه شده و وضعیت ساختمان‌های ملکی نیز روند روبه‌رشدی داشته است.

3 میلیون و 133 هزار و 836 مترمربع فضای آموزشی در دانشگاه

بیشـترین سـاختمان‌های دانشگاه آزاد مربوط به آموزش و کمترین آن متعلـق بـه مـدارس سما است. دانشگاه آزاد اسلامی سه‌میلیون و 133 هزار و 836 مترمربع فضای آموزشی دارد. البته بیشترین رشد طی این سال‌ها مربوط به ساختمان‌ها با کاربرد فرهنگی است که 161درصـد رشد داشته است. ساختمان‌های اداری دانشگاه تـا سـال تحصیلـی 97-96 افزایشــی بــوده و از آن بــه بعــد ثابــت و بــدون تغییــر باقی ‌مانــده اســت.

البته در سال‌های 90 تا 92 کاربری‌های آموزشی، اداری، پژوهشی در قالب یک کاربری با عنوان «آموزشی و اداری» دیده شده بود، به‌همین دلیل در این جدول ارقام مربوط به این سه‌دسته کاربری طی سال‌های 90 تا 92 به‌صورت جمعی آمده است.

ساختمان‌هایی که با کاربری فرهنگی ساخته شده‌اند طی این 10 سال 161 درصد رشد کرده‌اند، اما بیشترین رشد آن مربوط به سال تحصیلی 94-93 بوده که این رشد مربـوط بـه اضافـه شـدن مسـاحت مقبـره شـهدا و آمفـی‌تئاتـر بـه کاربری‌های فرهنگـی اسـت.

ساختمان‌های ورزشی هم طی این سال‌ها رشد صعودی داشته است، تاجایی‌که 14 درصد نسبت‌به سال 91-90 رشد کرده‌اند.

رشد 74 درصدی سرانه فضای دانشجویی

دانشجویان برای تحصیل در دانشگاه نیازمند فضا و امکانات هستند؛ یکی از مواردی که باید در دانشگاه‌ها به آن توجه شود، نسبت سرانه فضای دانشجویی به تعداد دانشجویان است. سرانه فضای دانشجویی در تعریفی ساده به فضایی اطلاق می‌شود که هر دانشجو بتواند در آن تحصیل کرده و از امکانات و تجهیزات آموزشی بهره‌مند شود. در دانشگاه آزاد اسلامی به این مهم توجه شده و سرانه فضای دانشجویی این دانشگاه یک رشد 74 درصدی داشته است.

سرانه فضای دانشجویی در سال 91-90 به میزان 5.3 درصد بوده که این عدد در سال تحصیلی 1400-1399 به بیش از 9 درصد رسیده است. این عدد در سال تحصیلی 98-97 رشد بیشتری به خود گرفته است، تاجایی‌که سرانه فضای دانشجویی در سال قبل‌تر، تنها 6 درصد بوده، اما طی سه سال به بیش از 9 درصد رسیده است.

سهم 36 درصدی دانشگاه آزاد اسلامی از آموزش‌عالی کشور

تمام دانشگاه‌ها برای به‌دست آوردن سهم بیشتر مشتریان بالقوه که همان داوطلبان تحصیلات عالی هستند، رقابت تنگاتنگی دارند. یکی از محورهای اصلی برنامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی نیز رسیدن به مقام اول انتخاب داوطلبان تا سال 1404 است. طی این سال‌ها دانشگاه آزاد توانسته است سهم قابل‌توجهی از دانشجویان و سایر زیرنظام‌ها را به خود اختصاص دهد.

تعداد و سهم دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در مقایسه با سایر زیرنظام‌ها: با نگاهی به آمار به‌راحتی می‌توان متوجه شد سهم دانشجویی دانشـــگاه آزاد اسلامی در سال‌های 90 تا 92 به‌دلیل کاهش تعداد دانشجویان کشور و افزایش سهم دانشـجویی دانشگاه جامع علمی- کاربردی کاهش داشته است، اما پس از سیاست دانشگاه آزاد مبنی‌بر جذب دانشجویان در مقطع تحصیلات تکمیلی و رشد در این حوزه از سال 93 تا 95 رشد شتابی به‌خود گرفته و به 36 درصد در سـال تحصیلی 96-95 رسیده است.

انتهای پیام/