کاهش GDP ایران به دلیل افزایش قیمت ارز/ آمار بانک جهانی مغرضانه نیست

گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، جدیدترین آمار ارائه‌شده در خصوص شاخص تولید ناخالص داخلی از سوی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۰ ایران به ترتیب در رتبه‌های ۵۱ ام و ۲۲ ام قرارگرفته است.

شاخص تولید ناخالص داخلی اسمی اقتصاد ایران در گزارش بانک جهانی افت چشمگیری پیداکرده و به رقم ۱۹۲ میلیارد دلار رسیده است. اما صندوق بین‌المللی پول در گزارشی که ارائه کرده جایگاه ایران تنزل خاصی پیدانکرده است و شاخص تولید ناخالص داخلی اسمی ایران به رقم ۶۸۳ میلیارد تومان رسیده و در جایگاه ۲۲ ام جای گرفته است.

به گفته کارشناسان اختلاف بین دو آمار به نحوه محاسبه آن‌ها بازمی‌گردد. بانک جهانی برای ارزیابی این شاخص از دلار با نرخ غیررسمی و بازار آزاد استفاده می‌کند و صندوق بین‌المللی پول دلار رسمی را مبنای محاسبه خود قرار داده است.

اختلاف عددی بسیار میان ارز رسمی و بازار آزاد موجب اختلاف رتبه و میزان GDP ایران در این دو آمار است. محاسبه واقعی و دقیق تولید ناخالص داخلی سبب کاهش رتبه ایران شده است. این کاهش درجه و رتبه ایران در میان سایر کشورهای جهان برافزایش انتظارات تورمی، ریسک اقتصادی و توسعه همکاری بین‌المللی اضافه می‌کند و حتی امکان دارد سیاست‌های دولت جدید را مورد تغییر قرار دهد.

حال باید بررسی کرد که آیا نحوه محاسبه این شاخص توسط بانک جهانی از روی غرض‌ورزی است یا اصول و قوانین بانک جهانی این نوع محاسبه را می‌طلبد

در خصوص شاخص تولید ناخالص داخلی و نحوه محاسبه آن توسط نهادهای بین‌المللی با مهدی دارابی کارشناس اقتصادی به گفت‌وگو پرداختیم.

برای سنجش یک کشور تولید واقعی معتبر است

آنا: برای گزارش تولید ناخالص داخلی چند نوع مبنای محاسبه در جهان وجود دارد؟

دارابی: تولید دو نوع گزارش می‌شود. در بانک‌های مرکزی و مراکز آماری کشورها، یک GDP که اثرات قیمتی را از آن حذف می‌کنند، تولید واقعی یا GDP واقعی یا GDP با برابری قدرت خرید می‌گویند. در کل به این معنی است که GDP اثرات قیمتی را کنار می‌گذارد.

یک نوع GDP تولید هم گزارش می‌شود که به آن تولید یا GDP به قیمت‌های جاری می‌گویند.GDP به قیمت‌های جاری یعنی تولید یک کشور ثابت است یا هیچ رشدی نکرده و برای مثال تعداد کامپیوترها یا یخچال‌هایی که ساخته و تولید کرده ثابت است، منتهی از محل افزایش قیمت یخچالی که در کشورشان داشتند، رشد اسمی GDP آن‌ها افزایش پیداکرده است. مانند حقوق شما. شاید الان حقوق شما از سال ۹۶ معادل ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد رشد کرده است، این اتفاق رشد اسمی نام دارد. درصورتی‌که شما می‌دانید رشد واقعی حقوق خودکاهشی بوده است!

پس دو نوع GDP داریم، GDP یا تولید واقعی که اثرات قیمتی از آن حذف می‌شود و GDP به قیمت‌های جاری که تورم در آن حذف نشده و اثرات افزایش قیمت در آن وجود دارد. برای سنجش یک کشور تولید واقعی معتبر و برای قدرت آن کشور قابل‌اتکا است.

بیشتر بخوانید:

پشت پرده کاهش رتبه ایران در شاخص GDP

تولید ناخالص به قیمت های جاری است

آنا: بانک جهانی چگونه به گزارش تولید ناخالص داخلی می‌پردازد؟

دارابی: با این مقدمه؛ گزارشی که بانک جهانی ارائه کرده مستثنی نیست. بانک جهانی هم چندین GDP را گزارشگری می‌کند. GDP به قیمت‌های ثابت، GDP با برابری قیمت خرید به دلار، GDP باقیمت‌های ثابت به ریال و GDP به قیمت‌های جاری به ریال. یعنی هم جاری ریالی، هم دلاری و هم تولید واقعی به دلار و ریال دارد.

زمانی که GDP واقعی را برحسب دلار حساب می‌کند، یعنی قصد دارد برای کشورها رنکینگ ایجاد کند، پس می‌بایست تولید انجام شده در همه کشورها را به دلار تبدیل کند.

اکنون بانک جهانی می‌تواند اثرات قیمتی را حذف کند و GDP کشورها را با برابری قدرت خرید یعنی با GDP واقعی رنک کند.

رتبه ایران حول بیست قرار دارد و معمولاً یک تا دو رتبه بالا و پایین می‌شود.

اما بانک جهانی فقط این‌یک رتبه‌بندی را ندارد و برای انواع و اقسام GDP هایی که گزارش می‌دهد، رتبه‌بندی دارد.

اگر سال‌های گذشته را در نظر بگیرید، رتبه ایران اطراف ۴۸ و سال قبل‌تر یعنی سال ۹۷ این رتبه ۴۴ بوده است. سال ۲۰۱۷ (سال ۹۶) بانک جهانی در گزارشی اعلام کردکه ایران در رتبه ۲۸ قرار دارد. چون GDP به قیمت‌های جاری است، رتبه ایران به این شکل می‌شود و قابل‌اتکا هم نیست. یعنی مهم رتبه واقعی است که رتبه ما میان ۲۰ تا ۲۱ می‌چرخد.

بانک جهانی برای تمامی کشورها GDP را به قیمت جاری محاسبه می‌کند

آنا: آیا بانک جهانی در ارائه آمار تولیدناخالص داخلی ایران غرض ورزی می‌کند؟

دارابی: این آمار مغرضانه نیست و همه کشورها را گزارش می‌دهد. بانک جهانی برای تمامی کشورها GDP را به قیمت جاری محاسبه می‌کند. معمولاً رسانه‌های داخل کشور، بانک جهانی را بزرگ‌نمایی می‌کنند و به گزارش‌های اعلامی از این بانک می‌پردازند.

بهتر است کسانی که آمار ۵۱ را بزرگ می‌کنند مغرض نام‌برده شوند وگرنه بانک جهانی این گزارش را سالانه می‌دهد، و فقط مخصوص امسال نیست و این گزارش تمامی کشورها را هم در برمی‌گیرد. رتبه ۵۱ نشان از کاهش ارزش پول ملی کشور دارد و به کاهش تولید ملی ارتباطی پیدا نمی‌کند.

بانک جهانی در مورد تمامی کشورها ازاین‌دست گزارش‌ها ارائه می‌کند، هر شخص می‌تواند به آدرس اینترنتی worldbankdata مراجعه کند و از تمامی گزارش‌های سایر کشورها اطلاع پیدا کند.

بانک جهانیگزارش سالانه می دهد و محدود به سال خاصی نیست

آنا: آیا آمار جدید بانک جهانی در جهت تغییر سیاست دولت جدید ایران نیست؟

دارابی: بانک جهانی از سال ۱۹۶۰ سالانه برای همه کشورها گزارش می‌دهد و مختص امسال نیست. اگر مغرض باشد پس کشورهای دیگر را هم اعلام نمی‌کرد و یا رتبه ایران در سال ۲۰۱۲ که حدود ۲۲ بود را به آن نمی‌پرداخت.

سال‌های آینده به دلیل کاهش ارزش پول و افزایش قیمت کالا، GDP کشور به قیمت جاری یعنی به دلار کاهش پیداکرده است. زمانی که به قیمت جاری حساب می‌کنند دیگر با برابری و قدرت خرید کاری ندارند و با نرخ روزانه دلار محاسبه می‌کنند. ولی اگر از نرخ ارز غیررسمی استفاده کرده باشند قابل‌تأمل است. این را باید بررسی کرد که از کدام نرخ ارز برای تبدیل GDP به دلار استفاده می‌کند. زیرا ریال را باید تبدیل به دلار شود.

بانک جهانی می‌گوید برای تبدیل GDP از پول محلی آن کشور از نرخ ارز رسمی استفاده می‌کند اما تذکر داده برای بعضی از کشورها که تعدادشان کم است این عمل را انجام می‌دهد که کشور ما هم در میان آن‌ها قرار دارد. این کار منطقی است و سالانه بانک مرکزی هم گزارش می‌دهد و IMS  از کشورهایی که نرخ ارز دوگانه دارند (بازار و رسمی) گزارش می‌دهد. کشورهای معدود نرخ ارز رسمی آن‌ها با نرخ ارز واقعی که در بازار وجود دارد متفاوت است.

سال ۲۰۱۷(۱۳۹۶) که در دولت روحانی قرار داشتیم بانک جهانی رتبه ایران را ۲۸ اعلام کرد. در سال بعدی رتبه کشور به جایگاه ۴۸ نزدیک شد. قطعاً بانک جهانی از روی دشمنی و مغرضانه این آمار را اعلام نکرده است و اگر بانک جهانی از نرخ ارز غیررسمی استفاده کرده به این دلیل است که این نرخ را بانک مرکزی گزارش داده مگر اینکه بانک مرکزی داده‌های غیررسمی خود را عوض کند.

انتهای پیام/