استادان بی‌مسئولیت و دانشجویان مدرک‌گرا/ چرایی ترویج معضلی به نام «پایان‌نامه غیرکاربردی»!
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، بازار داغ تقدیم پایان‌نامه به دانشگاه یا تبدیل آن به کتاب، این روزها موجب منفعل شدن و گاهی بی‌مسئولیتی دانشجو و استاد شده است. در این میان، دانشجوهایی که به دنبال تحقیق و پژوهش بوده، سرشان مدام در کتاب است و در پی کتابخانه‌ای شدن پایان‌نامه‌های خود هستند، آن چنان به بعد عملی پایان‌نامه خود اهمیت نداده و تنها خواستار پربار شدن رزومه‌شان هستند.
بحث کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها امروز به بحث اصلی محافل آکادمیک بدل شده است. امروزی که دیگر هم دانشجو و هم استاد، به همان شیوه کج‌دار و مریز سابق، موضوع انتخاب کرده و با ارائه چندی آمار و ارقام قال قضیه را کنده و این مسئولیت را از دوش خود برمی‌دارند.
هنوز دغدغه وجود دارد
شاید بیهوده به نظر بیاید اما هنوز استادان یا دانشجویانی دغدغه‌مند وجود دارند که از نظریه‌های فلان رشته فاصله گرفته‌اند. هنوز استادانی وجود دارند که با ارائه موضوع‌های کاربردی و کارآمد به دانشجو، قوه تحلیلش را به کار انداخته و او را درصدد ارائه پایان‌نامه‌ای کاربردی قرار می‌دهند اما سید احمد معتمدی، رئیس دانشگاه امیرکبیر معتقد است که اکنون تمام پایان‌نامه‌ها نظری نیستند و بسیاری پایان‌نامه تجربی و ساخت وجود دارد. وی همچنین در مورد راه‌حل بحران غیرکاربردی بودن پایان‌نامه‌ها اظهار می‌کند: «به‌عنوان نخستین راه‌حل باید گفت که هر اندازه ارتباطمان را با صنعت بیشتر کنیم، دانشگاه‌ها به سمت‌وسوی تبدیل‌شدن به نسل سه و چهار پیش بروند و در چرخه اقتصادی اثر بیشتری داشته باشند و اعتباراتی که دانشگاه جذب می‌کند، نه از دولت بلکه بیشتر از حل درآمد صنعتی و خدماتی باشد، به‌طور طبیعی، پروژه‌ها در جهت رفع مشکلات صنعت و بخش خدمات خواهند بود و در نتیجه، کاربردی‌تر خواهند شد.»
بیشتر بخوانید:
دانش‌آموختگان به مهارت نیاز دارند یا مدرک کاغذی؟
«طرح پویش» در مسیر توانمندسازی دانشجویان | از آمادگی و درخواست صنایع تا ظرفیت و اراده دانشگاه
معتمدی در مورد نقش دانشگاه در این امر خاطرنشان می‌کند: «پروژه‌ها نیاز به هزینه دارند و شاید دانشگاه نتواند به تنهایی از پس آن بربیاید. این اتفاق به تدریج در حال وقوع است اما نیاز به شتاب بیشتری دارد. یکی از بحث‌های مهم در برنامه راهبردی ما همین موضوع است. منتهی زمان‌بر است اما تا حدودی موفق بوده‌ایم. قراردادهای صنعتی‌مان رشد بسیار خوبی داشته و برنامه‌مان در جهت رشد مهارت‌افزایی در حال پیشروی است. سه برنامه در این جهت داریم که هر چه جلوتر برود، بحث کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها نیز قوت می‌گیرد.»
نظری بودن ایرادی ندارد
در حوزه علوم انسانی اما شاید پایان‌نامه‌ها دنیای متفاوت‌تری را تجربه می‌کنند. دنیایی سرشار از علم نظری که با کاربست آن در حوزه جامعه، سعی در کاربردی شدن دارد.
ده‌صوفیانی، دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در این مورد بیان می‌کند: «به نظر نمی‌رسد که نظری بودن صرف پایان‌نامه‌ها ایرادی داشته باشد زیرا بخش عمده‌ای از پایان‌نامه‌ها در یک حوزه آکادمیک قرار می‌گیرند. مسئله فراتر از کاربردی‌تر بودن است و بخش اعظم آن، منجر شدن به درمان یک مسئله به واسطه پایان‌نامه‌ها است. پایان‌نامه باید برآمده از یک مسئله مهم اجتماعی، به‌خصوص در رشته‌های علوم انسانی باشد.»
وی همچنین اضافه می‌کند: «این امر زمانی اتفاق می‌افتد که چه استاد و چه دانشجو صرفاً محدود به محیط دانشگاه و کتابخانه نباشند. بنابراین به وقوع پیوستن این امر هم به دانشجو و هم به استاد بستگی داشته و یک‌سویه بودن، از وقوع این پدیده جلوگیری می‌کند. در واقع باید دو سوی این قضیه، جامعه را لمس کرده باشند و اگر این اتفاق بیفتد، کار نظری نیز کاربردی خواهد شد اما اگر جامعه را ندید، لمس نکرد و جامعه را از دانشگاه جدا دانست، حتی پایان‌نامه‌های کاربردی نیز به درد جامعه نمی‌خورد. به این معنا که ممکن است آن مقاله یا پایان‌نامه، مسائل جامعه را منعکس نکرده و تبدیل به پیشنهادهای انتزاعی و غیرکاربردی شود.»
ده‌صوفیانی در مورد همبستگی استاد و دانشجو برای لمس جامعه و حل معضلی از معضل‌های اجتماعی و چگونگی ورود دانشگاه به این مسئله ادامه می‌دهد: «هم استادان و هم دانشجویان باید به دانشگاه توجه کنند. در این میان، بسیاری از دانشجویان و استادانی دغدغه‌مند وجود دارند که به دنبال لمس جامعه هستند اما در صورت فقدان هر کدام از این دو، دردی از مسئله یا موضوع مطرح شده درمان نمی‌شود؛ از منظر علوم انسانی، دانشگاه باید بتواند برای فعالیت‌های اجتماعی و مدنی دانشجو و استاد امتیاز قائل شود که به کاربردی و مسئله‌محور شدن مقاله‌ها منجر شود. به این معنا که صرفاً به‌جای امتیاز قائل شدن برای پذیرش مقاله استاد یا دانشجو، برای فعالیت‌های اجرایی-نه صرفاً پست داشتن بلکه فعالیت‌های دغدغه‌ای و حتی داوطلبانه-نیز امتیاز قائل شود؛ دانشگاه باید برای تعیین صلاحیت استاد و دانشجو به‌جای این که صرفاً به سؤال‌های علمی بپردازد، از او بپرسد که با توجه به رشته‌اش چه دغدغه‌ای داشته و برای جامعه چه کارهایی انجام داده است. این کار کمک می‌کند که چه دانشجو و چه استاد، از فضای محصور و بسته دانشگاه بیرون بیایند.»
استادان و دانشجویان منفعل
رشته‌های علوم تجربی که دیگر جای خود را دارند. از پزشکی و پرستاری گرفته تا دیگر گرایش‌های این رشته، همگی در پی درمان دردی از جامعه هستند و به دلیل عملی بودن شغلشان، به پایان‌نامه‌ای کاربردی در جهت رشد و پیشرفت علمی نیاز دارند.
ثقفی، دکتری شیمی-فیزیک دانشگاه زنجان در مورد چگونگی به وجود آمدن این بحران می‌گوید: «اغلب دانشگاه‌ها برای رشته‌هایی مانند رشته من، آزمایشگاه ندارند که دانشجوها را به سمت موضوع‌های آزمایشگاهی سوق دهند. به همین دلیل استادها در پی تئوریزه کردن موضوع پایان‌نامه‌ها هستند که شاید در آینده یا برای مکان‌هایی که این امکانات را دارند، تبدیل به دانش بنیادین شود. این موارد توجیه استادها است تا حتی برای رشته کاربردی‌ای مانند شیمی که این امکان برایش فراهم نیست، تئوری کار کنند؛ متأسفانه با وجود اغلب دانشجویانی که تنها به دنبال مدرک گرفتن هستند و به‌هیچ‌عنوان به کاربردی بودن رشته‌شان اهمیت نمی‌دهند، با رویکرد اساتیدی که به دلیل هزینه دریافتی اندک، تنها در پی طولانی‌تر کردن صفشان هستند، پایان‌نامه‌ها به مقدار لازم کاربردی نمی‌شوند. مگر این که قانون، اساتید را ملزم به کاربردی کردن موضوع پایان‌نامه‌ها ببرد.»
وی راه‌حلی برای این معضل ارائه می‌دهد و نخستین گام برای کاربردی کردن پایان‌نامه‌ها را عدم وجود رشته‌ها و گرایش‌های کاربردی می‌داند و می‌افزاید: «درصد بالایی از رشته‌ها جنبه نظری دارند و هم استادان و هم دانشجویان بر این امر واقفند. بنابراین، نمی‌توانند کاربردی باشند. آن دسته از رشته‌هایی که می‌توانند کاربردی باشند، نیاز به نگاه کاربردی اساتید دارند زیرا اغلب موضوع پایان‌نامه‌های را اساتید تعریف می‌کنند. اساتید باید به نحوی تربیت شوند که به سمت کاربردی تعریف کردن موضوع‌ها بروند.»
ایده نهایی او برای حل این معضل، ترویج اساسنامه دانشگاه‌های علمی-کاربردی است و در این باره اذعان می‌کند: «اگر دانشگاه با مراکز تولید ارتباط بگیرد، می‌تواند موضوع‌های مورد توافق را دریافت کند و سپس اساتید بر آن موضوع‌ها مانور دهند. این موضوع اساس کار دانشگاه علمی-کاربردی است، هر چند ممکن است به طور کامل به آن عمل نکند اما با توجه به اساسنامه، به دنبال کاربردی‌تر کردن رشته‌ها هستند که در کنار آن، پایان‌نامه‌ها نیز کاربردی خواهند شد.»
انتهای پیام/پ
انتهای پیام/